Sana

Sana; صنعاء
	Yemen
Administrazioa
Herrialdea	Yemen
Muhafazat	Sana Gobernantzia
Izen ofiziala	صنعاء
Jatorrizko izena	San'a', Sana'a edo Sanaa
Geografia
Koordenatuak	15° 21′ N, 44° 12′ E / 15.35°N,44.2°EKoordenatuak: 15° 21′ N, 44° 12′ E / 15.35°N,44.2°E
	Sana Sana (Yemen)
Azalera	3450 km²
Altuera	2200
Mugakideak	Sana'a Governorate
Demografia
Biztanleria	2.957.000 bizt. (2015)
Dentsitatea	857,1 bizt/km²
Etxebizitzak	254.866
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. VI. mendea
Telefono aurrizkia	01
Ordu eremua	UTC+03:00
Hiri senidetuak	Amman, Konya, Ankara, Teheran, Duxanbe eta Bagdad
	www.sanaacity.com/

Sanako Hiri Zaharra¹ UNESCOren gizateriaren ondarea
Hiri zaharraren ikuspegia.
Mota	Kulturala
Irizpideak	iv, v, vi
Erreferentzia	385
Kokalekua
Eskualdea²	Herrialde Arabiarrak
Izen ematea	1986 (X. bilkura)
Arriskuan	2015tik
¹ UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) ² UNESCOren sailkapena

Sana^[1] (arabieraz: صنعاء Ṣanʿāʾ, sˤɑnʕaːʔ ahoskatua) Yemengo hiriburua da. 2004ko datuen arabera, 1.747.627 biztanle zituen.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Saná 2.350 metro goran eraikia dago, 2.200 metrotan dagoen goi-ordoki baten gainean, Djebel Nogoum (2.892 m) eta Djebel Ayban (3.194 m) mendien oinetan. Asiako hiri altuenetariko bat da eta 500.000 baino gehiago biztanle dituen arteko altuena.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sana 1926an.

Sana Sabako Erresuma mitikoaren hiri bat da. Haren jatorria K.a. VI. mendeaan kokatu da. Hiriaren lehenengo erreferentzia idatziak, bestetik, K.a. I. mendean agertzen dira. Hipotesi moduan ere VI. mendearen hasieran, Sana Himyar Erresumaren hiriburua izan ote zen esan da baita ere. Yūsuf Dhū Nuwas Himyarren azken erregeak boterea eskuratu zuenean Sana Etiopiako erresumaordeko hiria zen. 570. urtean, azkenik, Sasandar Inperioaren eskuetan erori zen.

Islam zabaltzeko prozesuan, nahiz eta Yemenen beste estatu txikiak izan, Sanak gobernuaren hiria izaten jarraitu zuen. Garai horretan Yemengo lurralde gehienak haren menpe egon ziren. 1517an mamelukoak heldu ziren. Ondoren, mamelukoak Otomandar Inperioak garaitu zituen Egipton eta, ondorioz, Sana otomandarren eskuetara pasa zen. 1538tik 1635ra, Sana vilajet otomandarraren hiriburua izan zen. 1872 eta 1918 artean berriro ere vilajet otomandarraren hiriburua izan zen.

1918an, Saná Yahya Muhammad Hamid ed-Din imanaren hiriburua Ipar Yemenen izan zen. 1962an iraultza batek imana boteretik kendu zuen eta hiria Yemengo Arabiar Errepublikaren hiriburua izan zen. 1990 bi Yemenen batutzeko prozesuan, Hego Yemen eta Ipar Yemen, hiria berriro ere hiriburua izendatu zuten.

1972an Sananen aipatu beharreko aurkikuntza eman zen Sanan: Sanako Mezkita Handian Sanako Eskuizkribuak bezala ezagutzen diren testuak aurkitu zituzten. Testu horietan Korannen lehenengo bertsoak daude jasota; aurkikuntzaren garrantzi nagusia da lerro horiek gaur egun ezagutzen direnekin aldaketak erakusten dituztela.^[2]

Barrutiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sana bi zatitan banaturik dago: Hiri Zaharra (al-Qadeemah) eta Hiri Berria (al-Jadid). Hiri Zaharra txikia da eta hirigune historikoa du, Berriak berriz 1960ko hamarkadatik aurrera egindako eraikin berriak. UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Hiri Zaharra^[3] 1995an, arriskuan bezala 2015ean kalifikatuta, barruti bakarra osatzen duena.^[4] Hona hemen Hiri Berriko barrutiak:

Al Wahdah
As Sabain
Assafi'yah
At Tahrir
Ath'thaorah
Az'zal
Bani Al Harith
Ma'ain
Shu'aub

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiriak klima lehorra eta hotza du. Neguan izotzaldi arinak ematen dira. Tenperatura altuena 40 °Ckoa da eta baxuena -4 °Ckoa. Euria ohikoa da uda amaieran. Klima egokiena martxotik apirilera ematen da.

Datu klimatikoak (Sana (2250 m))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	19.8	20.2	22.8	25.5	26.0	27.1	27.7	25.9	23.7	22.0	20.7	19.7	23.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	5.1	8.0	9.7	11.5	13.6	15.8	16.7	16.3	12.4	9.1	6.8	6.2	10.9
Pilatutako prezipitazioa (mm)	0.0	2.0	9.9	14.7	4.7	17.8	49.9	63.6	24.0	7.5	4.4	0.0	198.5
Iturria: National Weather Service