Zinema

Zinemako proiektore zaharra.

Zinema edo zinematografia (antzinako grezieratik: κίνημα kinema (mugimendua) eta γράφειν grafein (idatzi) eratorria) proiektore baten bidez fotograma multzo bat (filma) era bizkor eta jarraian (mugimenduaren ilusioa sortzeko) pantaila baten kontra pasatzeko teknika da.

Oso aisialdi mota ospetsua izan da XX. mendearen hasieran Lumière anaiek asmatu zutenetik. Argazkilaritzatik oso hurbil, mugimenduak aukera artistiko zabalagoak ematen dizkio zinemari.

Historia

Aitzindariak

Zinemaren historia egiptoarrekin, grekoekin eta erromatarrekin hasi zen. Denborarekin, Asian argi eta itzal jokoak egiten hasi ziren. Era berean, asmakizun horrek XVII. mendean "Linterna magikoa" sortzeko inspirazioa eman zuen. Kaxa batean oinarritutako gailu optiko bat, kanpoko irudiak hartu eta kaxa barruan proiektatzen zituen, gero alderantziz funtzionatzeko.

Geroago, Britainia Handian (XIX. mendea) argazkigintzaren asmakuntza iritsi zen. Garai hartan, lehen kamera iluna asmatu zuten, eta, ondoren, kinetoskopioa asmatu zuten. Tresna hori irudiak mugimenduan hartzeko zen, gero zinta batean irudikatzeko. Kinetoskopioak Lumière anaiak inspiratu zituen, mugimenduan zeuden irudiak islatu nahi baitzituzten; beraz, kinetoskopio bat lortu zuten, eta, harekin batera, bere artefaktua sortu zuten, zinematografoa. Bere mekanismoa disko birakarian oinarritzen zen, segundoko 16 koadroko zinta batean korrika egiten baitzuen. DLP Cinema (Texas Instruments proiektatzailea, 2000). 1895eko abenduaren 28an, Lumière anaiek publikoki proiektatu zituzten Lyongo fabrika frantziar bateko langileen irteera, horma baten eraistea, tren bat eta itsasontzi bat portutik ateratzen. Asmakizun horren arrakasta berehalakoa izan zen.

Lehen filmak

Urtebetean, Lumière anaiek hamar film baino gehiago sortu zituzten, aktorerik ez izatea eta dekoratu naturalak, laburtasuna, muntaiarik eza eta kameraren kokapen finkoa ezaugarri hartuta. Alice Guy izan zen, ordea, film bat egin zuen lehen pertsona, narrazio-zinemaren eta kultura-narrazioaren sortzailea, Lumière anaien erakusketa-zinema gaindituz eta etorkizunean fikziotzat jo denaren oinarriak ezarriz. Lanbide honen bidez ekonomikoki mantendu zen lehen pertsona ere izan zen. Bere lehen filma —eta, beraz, zinemaren historiako lehen filma— La Fée aux Choux (1896) izan zen. Askoz film gehiago egin zituen, besteak beste, Sage-femme de première classe (1902) eta Esmeralda (1905). Guyren arrakastaren ondoren, Georges Mélièsek lanbide horretan sartzea erabaki zuen. Istorio eta dekoratu fantastikoekin egin zituen filmak, hala nola Faust et Marguerite eta Barbe Bleue (1901), teknika zinematografiko berriak garatu zituen, antzerki-teknika kamerari aplikatuz eta lehen efektu bereziak eta filmatutako zientzia-fikzioa sortuz.

Ordutik aurrera, zinematografia hobetu besterik ez zen egin, eta zuzendari handiak sortu ziren, hala nola Murnau, Erich von Stroheim eta Charles Chaplin. Estatu Batuetan abentura-filmak egin ziren, hala nola Douglas Fairbanks-enak eta drama erromantikoak, hala nola Valentinorenak. Hala ere, edertasun handienekoak Mack Sennetten komediaren bidez sortutako eskola komiko amerikarraren ondorio izan ziren. Eskola hori slapstick-etan eta polizia edo gizena, arabarra eta bibotudo burgesa bezalako gizarte-figuren estereotipazioan oinarritzen da. 1927an, lehen filma estreinatu zen soinuarekin, Jazz-kantaria, eta, hortik aurrera, zinema, ezagutzen zen bezala desagertu egin zen, eta kontakizunaren jarraipen handiagoa eta argumentu-jario handiagoa ezarri ziren. Urte horretan bertan agertu zen bikoizketa.

Kolorea

1935ean, Rouben Mamoulianen Abangoardiaren Azoka (Becky Sharp) filmatu zen Technicolor-en; baina, artistikoki, koloreak bere osotasun gorena lortu zuen Gone With The Wind (1939) lanarekin.

Bideoaren garaia

Zinema digitalaren lehen proiekzio publikoa Parisen egin zen, 2000ko otsailaren 2an, Texas Instrumentsek garatutako MEMS (DLP (Argiaren prozesatze digitala) CINEMA) erabiliz.

Zinemako profesionalak

Argazkigintzaz arduratzen den taldea.

Zinemaren inguruan, profesional ugari beharrezkoak dira film bat ekoizteko. Hona hemen nagusienetariko batzuk:

• Zinema estudioa ekoizpenaz nahiz banaketaz arduratzen den zinema industria enpresa bat da, industri modu batean ekoizletik bezeroarengana helduz, ekoizlea, zuzendariak, aktoreak, gidoilariak, teknikoak, muntaia eta banatzailea bilduz.
• Ekoizlea, filma bat egiteko alde teknikoez eta antolakuntzaz arduratzen dena da. Beste profesionalak kontratatzeaz gain, finantzaketa eta banatzaileekin harremanetan sartzea ere bere eginkizunak dira.
• Zuzendaria, filmatzea zuzentzen duen pertsona da, hori egiteko inguruan zuzendari laguntzaileak eta script behar ditu.
• Aktoreak, antzerki, zine, irrati edo telebistako antzezlan batean pertsonaietako bat errepresentatzen duen pertsonak dira. Hain artean kategoriak daude bere mailen arabera: aktore nagusiak eta bigarren mailako aktoreak.
• Gidoilariak irrati, zine edo telebistarako gidoiak egiten dituenak dira. Gidoi zinematografiko batek literatura aldeak, filma irudietan (deskripzioak) eta soinuaz (efektuak eta elkarrizketak) azaltzen duenak, eta alde teknikoak (filmatze taldeak egin behar dituen planoak, kamara-mugimenduak, eta abar) ditu.
• Banatzailea filmaren banaketaz arduratzen dena da, telebistan, zinema-aretoetan, interneten edo beste euskarrien bitartez ikus-entzuleek ikus dezatela.
• Soinu banda filmeko soinu atala da eta bereziki filmean sartutako musikari egiten dio erreferentzia.
• Soinu-teknikoak filmatzean soinuaz arduratzen direnak dira.
• Muntaia. Filma muntatzen duena, hau da, muntaketa-lanez arduratzen dena muntatzailea da. Bere lanak egun digitalak izan ohi badira ere, lehen beste teknikak erabiltzen zituzten.
• Makillajea. Makillatzaileak aktoreak produktu kosmetikoen bidez itxuraldatzeaz arduratzen dira.
• Aktoreen jantziak egiteko jostunak eta diseinatzaileak behar dituzte.

Generoak

Sakontzeko, irakurri: «Zinema generoak»

Zinema generoak teoria zinematografikoan, filmak taldeetan sailkatzeko erabiltzen dituzte. Antzekotasunak edo topikoak partekatzen dituzten film batzuk genero bat osatzen zuten. Hona hemen genero nagusiak:

Fenakistiskopioa, zinemaren aitzindaria

• Estiloaren arabera
  • Drama
  • Komedia
  • Beltza
  • Akzioa
  • Abentura
  • Beldurra
  • Misterioa
  • Erromantikoa
  • Suspense edo Thrillerra
  • Zinema musikala
• Giropenaren arabera:
  • Historikoa
  • Polizia
  • Gerra
  • Westerna eta azpi-generoa Spaghetti westerna
  • Zientzia-fikzioa
  • Fantastikoa
  • Kirola
  • Pornografia
• Formatuaren arabera:
  • Animaziozko zinema: Animazio-zineman gehien bat animazio-teknikak erabiltzen diren zinema da. Animazio-zineman ez dago erregistratu beharreko mugimendu errealik. Irudiak banaka eta banan-banan sortzen dira (marrazkien, ereduen, objektuen eta beste hainbat teknikaren bidez, hala nola Stop Motion), non elkarren segidan proiektatzean, mugimendu-ilusio bat gertatzen den.
  • Benetako irudia
• Ikus-entzuleriaren arabera
  • Haurrentzako zinema
  • Familientzako zinema
  • Helduentzako zinema
• Herrialdearen arabera
  • Argentinako zinema
  • Euskal zinema
  • Zinema sobietarra
  • Zinema estatubatuarra
  • Bollywood

Ikus, gainera

• Zinemaren historia

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Zinema

• Soinu bandei buruzko erreportajea ARGIA astekarian
• Zinema digitalak ekarriko dituen aldaketen inguruko erreportajea Argia aldizkarian.
• Azpitituluak ala bikoizketa mahai-ingurua Argia aldizkarian (2012).

• Datuak: Q590870
• Multimedia: Cinema