Intsektu

Intsektu
Devoniar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Erlea loreztia ateratzen. Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Azpierreinua	Eumetazoa
Filuma	Arthropoda
Subfilum	Hexapoda
Klasea	Insecta Linnaeus, 1758
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	insect as food (en)

Intsektuak (latinez Insecta, erditik moztua) animalia klase nagusi bat da, artropodoen filumaren barruan. Guztiek dituzte bi antena, hiru hanka pare eta bi hegal pare (nahiz eta batzuetan hauek galdu diren).

Ezagutzen den ordenarik handiena da, 950.000 espezie baino gehiagorekin eta beste animalia talde guztiak batuta baino espezie gehiago dira. Estimazio batzuek 30 milioi espezie ezezagun daudela diote, potentzialki munduko bizi formen %90 izango liratekeenak. Beste ikerketa batzuek kopuru hori 6 eta 10 milioi artean dagoela diote. Intsektuak mundu osoko klima eta giro ezberdinetan daude, nahiz eta oso gutxi diren ozeanoetan bizitzeko moldatu diren espezieak. Gutxi gorabehera, 5.000 odonato, 20.000 ortoptero, 82.000 hemiptero, 350.000 koleoptero eta 110.000 himenoptero deskribatu dira.

Gainera, intsektuak oso ugariak dira, anitzak izateaz gain. Kalkuluen arabera, 200 milioi intsektu daude gizaki bakoitzeko. Inurritegi batzuetan 20 milioi ale daudela kalkulatzen da. Lurran, osotara, 10¹⁵ inurri daudela uste da.

Intsektuak ikertzen dituen zientzia entomologia da.

Sailkapena

Insecta	Monocondylia Archaeognatha Dicondylia Thysanura Pterygota Paleoptera Ephemeroptera Odonata Neoptera    Plecoptera Embiidina Phasmida Orthoptera Mantophasmatodea Zoraptera Dictyoptera Dermaptera Grylloblattodea Psocodea Thysanoptera Hemiptera Endopterygota Coleoptera Diptera Hymenoptera Lepidoptera Mecoptera Megaloptera Neuroptera Raphidioptera Siphonaptera Strepsiptera Trichoptera

Morfologian oinarritutako sistematika tradizionalak Hexapoda azpifiluma lau taldetan bildu izan du: Ectognatha, Collembola, Protura eta Diplura. Azkeneko hiruak Entognatha gisa sailkatzen dira, ahoaren barne forma dela eta. Ordenaren gaineko sailkapen guztiak aldaketa asko izan ditu kladistikaren sorreratik. Hipotesi moderno baten arabera, Hexapoda polifiletikoa da eta entognateek historia ebolutibo ezberdina dute.

Morfologian oinarritutako tasa asko parafiletikoak direla uste denez, ez da normalean erabiltzen azpiklase, superorden edo infraorden terminoak eta garrantzitsuagoa da talde monofiletikoak sortzea. Honako zerrenda honek ideia bat ematen du gaur egun erabiltzen den sailkapenari buruz

† ikurrak desagertutako taxoia esan nahi du.

Apterygota

• Monura †

Monocondylia

• Archaeognatha= Microcoryphia

Dicondylia

• Thysanura=Zygentoma

Pterygota

Orthetrum caledonicum (Odonata), the Blue Skimmer dragonfly.

---

Tinodera sinensis (Mantodea), the Chinese Mantis.

---

A Yellowjacket wasp (Hymenoptera).

---

A Syrphid fly (Diptera) on a grape hyacinth.

Paleoptera

• Ephemeroptera
• Palaeodictyoptera †
• Megasecoptera †
• Archodonata †
• Diaphanopterodea †
• Protodonata=Meganisoptera †
• Protanisoptera †
• Triadophlebioptera †
• Protozygoptera=Archizygoptera †
• Odonata

Neoptera

Polyneoptera

• Caloneurodea †
• Titanoptera †
• Protorthoptera †
• Plecoptera (
• Embiidina= Embioptera
• Zoraptera
• Dermaptera
• Orthoptera
• Phasmatodea
• Notoptera
• Blattaria

• Isoptera

• Mantodea

Paraneoptera

• Psocodea

• Mallophaga
• Anoplura

• Thysanoptera
• Hemiptera

Endopterygota=Holometabola

• Glosselytrodea †
• Miomoptera †
• Hymenoptera
• Coleoptera
• Strepsiptera

Neuropterida

• Raphidioptera
• Megaloptera
• Neuroptera

Antliophora/Mecopteroidea

• Mecoptera

• Siphonaptera

• Diptera
• Protodiptera †

Amphiesmenoptera

• Trichoptera
• Lepidoptera

Intsektizidak

• Fosforodun intsektizida.
• Intsektizida sistemikoa.
• Irensteko intsektizida.
• Klorodun intsektizida.
• Ukipen-intsektizida.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Intsektu

• (Ingelesez) Insectclopedia