Arrosa-ur: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
3.328 edits
No edit summary
1. lerroa: 1. lerroa:
 
{{Lanean}}
 {{Lanean}}
⚫
'''Arrosa-ura''' arrosa-petaloak uretan beratzean lortzen den ur usaintsua da. Gainera, [[Arrosa (landarea)|arrosa]]-[[Lore-hosto|petaloen]] [[Destilazio|destilaketaren]] hidrosol-zatia da, [[Lurrin|lurrinetan]] erabiltzeko arrosa-olioaren ekoizpenaren [[Azpiproduktu|azpiproduktua]]. Arrosa-ura elikagaiei zaporea emateko erabiltzen da, prestakin kosmetiko eta mediko batzuetan osagai gisa eta eta helburu erlijiosoekin [[Asia|Asian]] eta [[Europa|Europan]].

⚫
'''Arrosa-ura''' arrosa-petaloak uretan beratzean lortzen den ur usaintsua da. Gainera, [[Arrosa (landarea)|arrosa]]-[[Lore-hosto|petaloen]] [[Destilazio|destilaketaren]] hidrosol-zatia da, [[Lurrin|lurrinetan]] erabiltzeko arrosa-olioaren ekoizpenaren [[Azpiproduktu|azpiproduktua]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Agua de Rosas – Agua de rosas|data=2019-10-22|url=https://web.archive.org/web/20191022100857/http://www.aguaderosas.org/agua-de-rosas/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Arrosa-ura elikagaiei zaporea emateko erabiltzen da, prestakin kosmetiko eta mediko batzuetan osagai gisa eta eta helburu erlijiosoekin [[Asia|Asian]] eta [[Europa|Europan]].


Arrosa-xarabea (ez nahastu [[Arkakarats|arkakaratsa]] xarabearekin) arrosa urez egindako [[Jarabe|xarabea]] da, azukre erantsiarekin. Gulkand, Hego Asian arrosa almibaratuen pure nahasketa bat da.
Arrosa-xarabea (ez nahastu [[Arkakarats|arkakaratsa]] xarabearekin) arrosa urez egindako [[Jarabe|xarabea]] da, azukre erantsiarekin. Gulkand, Hego Asian arrosa almibaratuen pure nahasketa bat da.


Iran erdialdean urtero Golabgiri jaialdia egiten da udaberrian. Milaka turista bertaratzen dira ''golâb-en'' ( {{Lang|fa|گلاب}} ) ekoizpenerako arrosa-uzta ospatzeko. <ref>{{Cite web|izenburua=Golāb|url=https://iranicaonline.org/articles/golab|accessdate=1 June 2021|publisher=Encyclopaedia Iranica Foundation|work=iranicaonline.org}}</ref> <ref>{{Cite web|izenburua=Rosewater festivals draw visitors to central Iran|url=https://www.tehrantimes.com/news/423182/Rosewater-festivals-draw-visitors-to-central-Iran|accessdate=1 June 2021|work=Tehran Times}}</ref> Iranek munduko arrosa-uraren ekoizpenaren %90 hartzen du. <ref>{{Cite web|abizena=https://plus.google.com/113403756129291503583|izenburua=Iran Meets 90% of Global Rosewater Demand|url=https://financialtribune.com/articles/domestic-economy/98443/iran-meets-90-of-global-rosewater-demand|accessdate=2021-04-16|work=Financial Tribune}}</ref>
Iran erdialdean urtero Golabgiri jaialdia egiten da udaberrian. Milaka turista bertaratzen dira ''golâb-en'' ( {{Lang|fa|گلاب}} ) ekoizpenerako arrosa-uzta ospatzeko<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Encyclopaedia Iranica|abizena=Foundation|izenburua=Welcome to Encyclopaedia Iranica|hizkuntza=en-US|url=https://iranicaonline.org/|aldizkaria=iranicaonline.org|sartze-data=2021-12-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rosewater festivals draw visitors to central Iran|hizkuntza=en|data=2018-05-03|url=https://www.tehrantimes.com/news/423182/Rosewater-festivals-draw-visitors-to-central-Iran|aldizkaria=Tehran Times|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Iranek munduko arrosa-uraren ekoizpenaren %90 hartzen du<ref>{{Erreferentzia|abizena=https://plus.google.com/113403756129291503583|izenburua=Iran Meets 90% of Global Rosewater Demand|hizkuntza=En|data=2019-06-15|url=https://financialtribune.com/articles/domestic-economy/98443/iran-meets-90-of-global-rosewater-demand|aldizkaria=Financial Tribune|sartze-data=2021-12-03}}</ref>.


== Historia ==
== Historia ==
10. lerroa: 12. lerroa:
Antzinatik, arrosak medikuntzan, nutrizioaren ikuspegitik eta lurrin-iturri gisa erabili izan dira.<ref>{{Cite web|izenburua=GOLĀB|url=https://iranicaonline.org/articles/golab|accessdate=2021-03-24|work=iranicaonline.org}}</ref>
Antzinatik, arrosak medikuntzan, nutrizioaren ikuspegitik eta lurrin-iturri gisa erabili izan dira.<ref>{{Cite web|izenburua=GOLĀB|url=https://iranicaonline.org/articles/golab|accessdate=2021-03-24|work=iranicaonline.org}}</ref>


Arrosa lurrinak arrosa-olioz eginak daude, ''arrosa- attar'' ere deitua, arrosen petalo birrinduak lurrunez destilatzean lortzen den [[Olio lurrunkor|olio esentzial]] lurrunkorren nahasketa bat dena. Arrosa-ura prozesu honen azpiproduktua da. Lurrinak lortzeko hainbat lore usaintsu landatzea, arrosa-ura barne, Persian sortu ahal izan zen <ref>{{Cite aldizkari|izena=Mohammad Hossein|abizena=Boskabady|izenburua=Pharmacological Effects of Rosa Damascena|issn=2008-3866|oclc=3586833|pmid=23493250|volume=14|pages=295–307}}</ref> ''non gulāb'' ( {{Lang|pal|گلاب}} ), ''gul-'' etik ( {{Lang|pal|گل}} arrosa) eta ''ab-etik'' ( {{Lang|pal|آب}} ura), bezala ezagutzen zen. Terminoa Erdi Aroko grezieraz ''zoulápin'' bezala hartu zen. Arrosa-ura lurrun destilazio bidez sortzeko prozesua persiar kimikariek findu zuten [[Islamiar Urrezko Aroa|Islamiar Urrezko Aroan,]] eta horrek erabilera eraginkorragoak eta ekonomikoagoak ekarri zituen lurringintza-industrietan. <ref>[[Ahmad Y. al-Hassan]], [http://www.history-science-technology.com/Articles/articles%2072.html Transfer Of Islamic Technology To The West, Part III: Technology Transfer in the Chemical Industries], ''History of Science and Technology in Islam''.</ref>
Arrosa lurrinak arrosa-olioz eginak daude, ''arrosa- attar'' ere deitua, arrosen petalo birrinduak lurrunez destilatzean lortzen den [[Olio lurrunkor|olio esentzial]] lurrunkorren nahasketa bat dena. Arrosa-ura prozesu honen azpiproduktua da<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Melitta Weiss|abizena=Adamson|izenburua=Food in Medieval Times|argitaletxea=Greenwood Publishing Group|hizkuntza=en|data=2004|url=https://books.google.es/books?id=jtgud2P-EGwC&q=rose+water&pg=PA29&redir_esc=y#v=snippet&q=rose%20water&f=false|isbn=978-0-313-32147-4|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Lurrinak lortzeko hainbat lore usaintsu landatzea, arrosa-ura barne, Persian sortu ahal izan zen <ref>{{Cite aldizkari|izena=Mohammad Hossein|abizena=Boskabady|izenburua=Pharmacological Effects of Rosa Damascena|issn=2008-3866|oclc=3586833|pmid=23493250|volume=14|pages=295–307}}</ref><ref name=":1" /> ''non gulāb'' ( {{Lang|pal|گلاب}} ), ''gul-'' etik ( {{Lang|pal|گل}} arrosa) eta ''ab-etik'' ( {{Lang|pal|آب}} ura), bezala ezagutzen zen. Terminoa Erdi Aroko grezieraz ''zoulápin'' bezala hartu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Encyclopaedia Iranica|abizena=Foundation|izenburua=Welcome to Encyclopaedia Iranica|hizkuntza=en-US|url=https://iranicaonline.org/|aldizkaria=iranicaonline.org|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Arrosa-ura lurrun destilazio bidez sortzeko prozesua persiar kimikariek findu zuten [[Islamiar Urrezko Aroa|Islamiar Urrezko Aroan,]] eta horrek erabilera eraginkorragoak eta ekonomikoagoak ekarri zituen lurringintza-industrietan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History Of Science And Technology In Islam|url=http://www.history-science-technology.com/Articles/articles%2072.html|aldizkaria=www.history-science-technology.com|sartze-data=2021-12-03}}</ref>.


== Erabilerak ==
== Erabilerak ==
18. lerroa: 20. lerroa:
Batzuetan, arrosa-ura [[Limonada|limonadari]] gehitzen zaio. Askotan, urari gehitzen zaio usain eta zapore desatseginak estaltzeko.
Batzuetan, arrosa-ura [[Limonada|limonadari]] gehitzen zaio. Askotan, urari gehitzen zaio usain eta zapore desatseginak estaltzeko.


Asiako hegoaldeko sukaldaritzan, arrosa-ura osagai arrunta da laddu, gulab jamun eta peda bezalako gozokietan. [[Esnea]], lassia, [[Arroz-esne|arroz-esnea]] eta beste esneki batzuk lurrintzeko ere erabiltzen da.
Asiako hegoaldeko sukaldaritzan, arrosa-ura osagai arrunta da laddu, gulab jamun eta peda bezalako gozokietan<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=KRISHNA GOPAL|abizena=DUBEY|izenburua=THE INDIAN CUISINE|argitaletxea=PHI Learning Pvt. Ltd.|hizkuntza=en|data=2010-09-27|url=https://books.google.es/books?id=U4woRbF8irsC&q=rose+milk+origin+india&pg=PA11&redir_esc=y#v=snippet&q=rose%20milk%20origin%20india&f=false|isbn=978-81-203-4170-8|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. [[Esnea]], ''lassia'', [[Arroz-esne|arroz-esnea]] eta beste esneki batzuk lurrintzeko ere erabiltzen da.


Malaysian eta Singapurren, gorriz tindatutako arrosa-ur gozoa esnearekin nahasten da, ''bandung'' izeneko edari arrosa gozoa eginez.
Malaysian eta Singapurren, gorriz tindatutako arrosa-ur gozoa esnearekin nahasten da, ''bandung'' izeneko edari arrosa gozoa eginez.
26. lerroa: 28. lerroa:
Iranen, [[tea]], [[Izozki|izozkia]], [[Galleta|galletak]] eta beste gozoki batzuei gehitzen zaio. Arrosa-ura plater gozo batzuetan ere erabiltzen da, hala nola ''Khoresh Gheymé'', ''Shirin Polow'' (gerezi-arroza), ''Tahchin'' edo persiar arroza lurrunetan egosten den bitartean.
Iranen, [[tea]], [[Izozki|izozkia]], [[Galleta|galletak]] eta beste gozoki batzuei gehitzen zaio. Arrosa-ura plater gozo batzuetan ere erabiltzen da, hala nola ''Khoresh Gheymé'', ''Shirin Polow'' (gerezi-arroza), ''Tahchin'' edo persiar arroza lurrunetan egosten den bitartean.


Ekialde Ertaineko sukaldaritzan, arrosa-ura hainbat plateretan erabiltzen da, bereziki gozokietan, hala nola turkiar gozokietan, [[Turroi|turroietan]] eta [[Baklava|baklavan]].<ref>{{Cite web|izenburua=Rosewater recipes|url=https://www.bbc.co.uk/food/rosewater}}</ref> [[Mazapan|Mazapana]] denbora luzez arrosa-urarekin aromatizatua izan da. [[Zipre|Zipren]], Mahaleb-en bertsio txipriotak, μροχολοπω izenaz ezagutzen denak, arrosa-ura erabiltzen du (ροδόσω γρρμα). Arrosa-ura ardo beltzaren eta beste alkoholen ordezko gisa erabiltzen da maiz sukaldean. [[Premier League|Premier Leaguek]] ur arrosaz egindako edaria eskaintzen du, xanpainerako alternatiba gisa, jokalari musulmanak saritzean.<ref>{{Cite news|izenburua=PL offers 'rosewater and pomegranate' drink instead of champagne to avoid offending Muslim players|url=https://in.news.yahoo.com/pl-offers-rosewater-pomegranate-drink-instead-champagne-avoid-075931651.html|accessdate=24 October 2014|work=[[Yahoo! News]]}}</ref> Herrialde islamiarretan alkohola kontsumitzeko debekuari jarraituz, [[Bahraingo Sari Nagusia|Bahreingo Sari Nagusiko]] eta [[Abu Dhabiko Sari Nagusia|Abu Dhabiko Sari Nagusiako]] podiumetan [[Xanpaina (ardoa)|xanpainaren]] ordez arrosa-ura erabiltzen da.<ref>{{Cite news|izena=Reuters News|abizena=Agency|izenburua=Champagne to be sprayed on the F1 podium again after two years of sparkling wine|url=https://www.telegraph.co.uk/formula-1/2017/07/30/champagne-sprayed-f1-podium-two-year-absence/|issn=0307-1235|accessdate=2020-01-14|work=The Telegraph}}</ref>
Ekialde Ertaineko sukaldaritzan, arrosa-ura hainbat platerretan erabiltzen da, bereziki gozokietan, hala nola turkiar gozokietan, [[Turroi|turroietan]] eta [[Baklava|baklavan]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rosewater recipes|hizkuntza=en|url=https://www.bbc.co.uk/food/rosewater|aldizkaria=BBC Food|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. [[Mazapan|Mazapana]] denbora luzez arrosa-urarekin aromatizatua izan da<ref>{{Erreferentzia|izena=Melitta Weiss|abizena=Adamson|izenburua=Food in Medieval Times|argitaletxea=Greenwood Publishing Group|hizkuntza=en|data=2004|url=https://books.google.es/books?id=jtgud2P-EGwC&q=rose+water+marzipan&pg=PA29&redir_esc=y#v=snippet&q=rose%20water%20marzipan&f=false|isbn=978-0-313-32147-4|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. [[Zipre|Zipren]], Mahaleb-en bertsio txipriotak, μροχολοπω izenaz ezagutzen denak, arrosa-ura erabiltzen du (ροδόσω γρρμα). Arrosa-ura ardo beltzaren eta beste alkoholen ordezko gisa erabiltzen da maiz sukaldean. [[Premier League|Premier Leaguek]] arrosa-urez egindako edaria eskaintzen du, xanpainerako alternatiba gisa, jokalari musulmanak saritzean<ref>{{Erreferentzia|izena=Melitta Weiss|abizena=Adamson|izenburua=Food in Medieval Times|argitaletxea=Greenwood Publishing Group|hizkuntza=en|data=2004|url=https://books.google.es/books?id=jtgud2P-EGwC&q=rose+water+marzipan&pg=PA29&redir_esc=y#v=snippet&q=rose%20water%20marzipan&f=false|isbn=978-0-313-32147-4|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Herrialde islamiarretan alkohola kontsumitzeko debekuari jarraituz, [[Bahraingo Sari Nagusia|Bahreingo Sari Nagusiko]] eta [[Abu Dhabiko Sari Nagusia|Abu Dhabiko Sari Nagusiako]] podiumetan [[Xanpaina (ardoa)|xanpainaren]] ordez arrosa-ura erabiltzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Reuters News|abizena=Agency|izenburua=Champagne to be sprayed on the F1 podium again after two years of sparkling wine|hizkuntza=en-GB|data=2017-07-30|url=https://www.telegraph.co.uk/formula-1/2017/07/30/champagne-sprayed-f1-podium-two-year-absence/|aldizkaria=The Telegraph|issn=0307-1235|sartze-data=2021-12-03}}</ref>.


=== Erabilera kosmetikoa ===
=== Erabilera kosmetikoa ===
[[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] Europan, arrosa-ura festetan mahain eskuak garbitzeko erabiltzen zen.<ref>[https://books.google.be/books?id=jtgud2P-EGwC&pg=PA29&lpg=PA29&dq=rosewater+wash+hands+europe&source=bl&ots=9kkNUphMWa&sig=1PuXlTDI2ZvPUv9FeLtbViCFAZU&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjr8b7Bq4jSAhWDuBQKHe8FCNoQ6AEIPjAJ#v=onepage&q=rosewater%20wash%20hands%20europe&f=false ''Food in Medieval Times'' By Melitta Weiss Adamson]</ref> Arrosa-ura lurrinaren ohiko osagaia da.<ref name="media" /> Arrosa-urez eginiko ukendua [[emoliente]] gisa erabiltzen da noizean behin, eta arrosa-ura bera, batzuetan, kosmetikoetan erabiltzen da zenbait kremetan, adibidez.<ref name="media">{{Cite news|izenburua=Rose water: Benefits, uses, and side effects|url=https://www.medicalnewstoday.com/articles/320216.php|accessdate=2018-07-03|work=Medical News Today}}</ref>
[[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] Europan, arrosa-ura festetan mahaian eskuak garbitzeko erabiltzen zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Melitta Weiss|abizena=Adamson|izenburua=Food in Medieval Times|argitaletxea=Greenwood Publishing Group|hizkuntza=en|data=2004|url=https://books.google.be/books?id=jtgud2P-EGwC&pg=PA29&lpg=PA29&dq=rosewater+wash+hands+europe&source=bl&ots=9kkNUphMWa&sig=1PuXlTDI2ZvPUv9FeLtbViCFAZU&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjr8b7Bq4jSAhWDuBQKHe8FCNoQ6AEIPjAJ#v=onepage&q=rosewater%20wash%20hands%20europe&f=false|isbn=978-0-313-32147-4|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Arrosa-ura lurrinaren ohiko osagaia da<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Rose water: Benefits, uses, and side effects|hizkuntza=en|data=2017-12-05|url=https://www.medicalnewstoday.com/articles/320216|aldizkaria=www.medicalnewstoday.com|sartze-data=2021-12-03}}</ref>. Arrosa-urez eginiko ukendua [[emoliente]] gisa erabiltzen da noizean behin, eta arrosa-ura bera, batzuetan, kosmetikoetan erabiltzen da zenbait kremetan, adibidez<ref name=":3" />.


Indiako pertsona batzuek ere erabiltzen dute arrosa-ura, zuzenean aurpegira ematen duen spray gisa, lurrin eta hidratatzaile gisa, batez ere neguan; askotan, indiarren ezteietan zipriztintzen da, gonbidatuei ongietorria emateko.
[[India|Indiako]] pertsona batzuek ere erabiltzen dute arrosa-ura, zuzenean aurpegira ematen duen spray gisa, lurrin eta hidratatzaile gisa, batez ere neguan; askotan, indiarren [[Eztei|ezteietan]] zipriztintzen da, gonbidatuei ongietorria emateko.


=== Erlijio erabilerak ===
=== Erlijio erabilerak ===
Arrosa-ura [[Hinduismo|hinduismoaren]], [[Islam|islamaren]], kristautasunaren ([[Eliza Ortodoxoa|Ekialdeko Eliza Ortodoxoan]]), [[Zoroastrismo|zoroastrismoaren]] eta [[Bahaismo|bahar fedearen]] erlijio-zeremonietan erabiltzen da (Kitab-i-Aqdas 1:76).<ref name="IndianCuisine1" /><ref>{{Cite web|izenburua=Journey through Holy Week & Pascha|url=http://www.holyapostlesgo.org/HolyWeek.asp|accessdate=2016-06-07|publisher=Holy Apostles Greek Orthodox Church}}</ref>
Arrosa-ura [[Hinduismo|hinduismoaren]]<ref name=":2" />, [[Islam|islamaren]]<ref name=":2" />, kristautasunaren ([[Eliza Ortodoxoa|Ekialdeko Eliza Ortodoxoan]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Holy Apostles Greek Orthodox Church|data=2012-03-06|url=https://web.archive.org/web/20120306211601/http://www.holyapostlesgo.org/HolyWeek.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-12-03}}</ref>, [[Zoroastrismo|zoroastrismoaren]] eta [[Bahaismo|bahar fedearen]] erlijio-zeremonietan erabiltzen da (Kitab-i-Aqdas 1:76).


== Osaera ==
== Osaera ==
Jatorri eta fabrikazio-metodoaren arabera, arrosa-ura Rosa × damascenaren [[sepalo]] eta [[Lore-hosto|petaloetatik]] lortzen da, lurrun-destilazioaren bidez. Osagai monoterpenoide eta [[alkano]] hauek gas-kromatografiaren bidez identifika daitezke: nagusiki, zitronelola, nonadecanoa, [[Geraniol|geraniola]] eta alkohol etiliko fenilikoa, eta baita henikosanoa, 9-nonaddute, eikosanoa, [[Linalool|linaloola]], zitronelil azetatoa, metileugenola, heptadekanoa, pentadekanoa, dokosanoa, nerola, disiloxanoa, oktodekanoa, eta pentakosanoa.
Jatorri eta fabrikazio-metodoaren arabera, arrosa-ura Rosa × damascenaren [[sepalo]] eta [[Lore-hosto|petaloetatik]] lortzen da, lurrun-destilazioaren bidez. Osagai monoterpenoide eta [[alkano]] hauek gas-kromatografiaren bidez identifika daitezke: nagusiki, zitronelola, nonadecanoa, [[Geraniol|geraniola]] eta alkohol etiliko fenilikoa, eta baita henikosanoa, 9-nonaddute, eikosanoa, [[Linalool|linaloola]], zitronelil azetatoa, metileugenola, heptadekanoa, pentadekanoa, dokosanoa, nerola, disiloxanoa, oktodekanoa, eta pentakosanoa.Oro har, alkohol feniletilikoak arrosa-uraren ohiko usaina eragiten du, baina ez da beti egoten arrosa-uraren produktuetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2012-03-20|url=https://web.archive.org/web/20120320131725/http://www.scientiairanica.com/PDF/Articles/00000498/loghmani.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-12-03}}</ref>.
Oro har, alkohol feniletilikoak arrosa-uraren ohiko usaina eragiten du, baina ez da beti egoten arrosa-uraren produktuetan.


== Irudiak ==
== Irudiak ==

19:26, 3 abendua 2021ko berrikusketa

 

 

 Artikulu hau hobetzeko lanean ari da wikilari bat.
Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan.
Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko.


Arrosa-ura arrosa-petaloak uretan beratzean lortzen den ur usaintsua da. Gainera, arrosa-petaloen destilaketaren hidrosol-zatia da, lurrinetan erabiltzeko arrosa-olioaren ekoizpenaren azpiproduktua[1]. Arrosa-ura elikagaiei zaporea emateko erabiltzen da, prestakin kosmetiko eta mediko batzuetan osagai gisa eta eta helburu erlijiosoekin Asian eta Europan.

Arrosa-xarabea (ez nahastu arkakaratsa xarabearekin) arrosa urez egindako xarabea da, azukre erantsiarekin. Gulkand, Hego Asian arrosa almibaratuen pure nahasketa bat da.

Iran erdialdean urtero Golabgiri jaialdia egiten da udaberrian. Milaka turista bertaratzen dira golâb-en ( گلاب ) ekoizpenerako arrosa-uzta ospatzeko[2][3]. Iranek munduko arrosa-uraren ekoizpenaren %90 hartzen du[4].

Historia

Irango XII. mendeko arrosa-ur botila (zilarra urrearekin eta nielarekin, Freer Art Gallery)

Antzinatik, arrosak medikuntzan, nutrizioaren ikuspegitik eta lurrin-iturri gisa erabili izan dira.[5]

Arrosa lurrinak arrosa-olioz eginak daude, arrosa- attar ere deitua, arrosen petalo birrinduak lurrunez destilatzean lortzen den olio esentzial lurrunkorren nahasketa bat dena. Arrosa-ura prozesu honen azpiproduktua da[6]. Lurrinak lortzeko hainbat lore usaintsu landatzea, arrosa-ura barne, Persian sortu ahal izan zen [7][6] non gulāb ( گلاب ), gul- etik ( گل arrosa) eta ab-etik ( آب ura), bezala ezagutzen zen. Terminoa Erdi Aroko grezieraz zoulápin bezala hartu zen[8]. Arrosa-ura lurrun destilazio bidez sortzeko prozesua persiar kimikariek findu zuten Islamiar Urrezko Aroan, eta horrek erabilera eraginkorragoak eta ekonomikoagoak ekarri zituen lurringintza-industrietan[9].

Erabilerak

Iran, Kashango arrosa-ur fabrikatzaile txiki bat

Jangarria

Batzuetan, arrosa-ura limonadari gehitzen zaio. Askotan, urari gehitzen zaio usain eta zapore desatseginak estaltzeko.

Asiako hegoaldeko sukaldaritzan, arrosa-ura osagai arrunta da laddu, gulab jamun eta peda bezalako gozokietan[10]. Esnea, lassia, arroz-esnea eta beste esneki batzuk lurrintzeko ere erabiltzen da.

Malaysian eta Singapurren, gorriz tindatutako arrosa-ur gozoa esnearekin nahasten da, bandung izeneko edari arrosa gozoa eginez.

Estatu Batuetako eta Europako okinek arrosa-ura erabiltzen zuten XIX. mendera arte, bainilla zabaldu zenean. Yorkshiren, arrosa-ura bizigarri gisa erabili izan da denbora luzez eskualdeko espezialitatean, Yorkshire curd tart espezialitatean.

Iranen, tea, izozkia, galletak eta beste gozoki batzuei gehitzen zaio. Arrosa-ura plater gozo batzuetan ere erabiltzen da, hala nola Khoresh Gheymé, Shirin Polow (gerezi-arroza), Tahchin edo persiar arroza lurrunetan egosten den bitartean.

Ekialde Ertaineko sukaldaritzan, arrosa-ura hainbat platerretan erabiltzen da, bereziki gozokietan, hala nola turkiar gozokietan, turroietan eta baklavan[11]. Mazapana denbora luzez arrosa-urarekin aromatizatua izan da[12]. Zipren, Mahaleb-en bertsio txipriotak, μροχολοπω izenaz ezagutzen denak, arrosa-ura erabiltzen du (ροδόσω γρρμα). Arrosa-ura ardo beltzaren eta beste alkoholen ordezko gisa erabiltzen da maiz sukaldean. Premier Leaguek arrosa-urez egindako edaria eskaintzen du, xanpainerako alternatiba gisa, jokalari musulmanak saritzean[13]. Herrialde islamiarretan alkohola kontsumitzeko debekuari jarraituz, Bahreingo Sari Nagusiko eta Abu Dhabiko Sari Nagusiako podiumetan xanpainaren ordez arrosa-ura erabiltzen da[14].

Erabilera kosmetikoa

Erdi Aroko Europan, arrosa-ura festetan mahaian eskuak garbitzeko erabiltzen zen[15]. Arrosa-ura lurrinaren ohiko osagaia da[16]. Arrosa-urez eginiko ukendua emoliente gisa erabiltzen da noizean behin, eta arrosa-ura bera, batzuetan, kosmetikoetan erabiltzen da zenbait kremetan, adibidez[16].

Indiako pertsona batzuek ere erabiltzen dute arrosa-ura, zuzenean aurpegira ematen duen spray gisa, lurrin eta hidratatzaile gisa, batez ere neguan; askotan, indiarren ezteietan zipriztintzen da, gonbidatuei ongietorria emateko.

Erlijio erabilerak

Arrosa-ura hinduismoaren[10], islamaren[10], kristautasunaren (Ekialdeko Eliza Ortodoxoan)[17], zoroastrismoaren eta bahar fedearen erlijio-zeremonietan erabiltzen da (Kitab-i-Aqdas 1:76).

Osaera

Jatorri eta fabrikazio-metodoaren arabera, arrosa-ura Rosa × damascenaren sepalo eta petaloetatik lortzen da, lurrun-destilazioaren bidez. Osagai monoterpenoide eta alkano hauek gas-kromatografiaren bidez identifika daitezke: nagusiki, zitronelola, nonadecanoa, geraniola eta alkohol etiliko fenilikoa, eta baita henikosanoa, 9-nonaddute, eikosanoa, linaloola, zitronelil azetatoa, metileugenola, heptadekanoa, pentadekanoa, dokosanoa, nerola, disiloxanoa, oktodekanoa, eta pentakosanoa.Oro har, alkohol feniletilikoak arrosa-uraren ohiko usaina eragiten du, baina ez da beti egoten arrosa-uraren produktuetan[18].

Irudiak

Erreferentziak

 

  1. ↑ «Agua de Rosas – Agua de rosas» web.archive.org 2019-10-22 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  2. ↑ (Ingelesez) Foundation, Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica» iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  3. ↑ (Ingelesez) «Rosewater festivals draw visitors to central Iran» Tehran Times 2018-05-03 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  4. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/113403756129291503583. (2019-06-15). «Iran Meets 90% of Global Rosewater Demand» Financial Tribune (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  5. ↑ GOLĀB. .
  6. ↑ a b (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  7. ↑ Boskabady, Mohammad Hossein. Pharmacological Effects of Rosa Damascena. ISSN 2008-3866. OCLC .3586833 PMID 23493250..
  8. ↑ (Ingelesez) Foundation, Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica» iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  9. ↑ «History Of Science And Technology In Islam» www.history-science-technology.com (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  10. ↑ a b c (Ingelesez) DUBEY, KRISHNA GOPAL. (2010-09-27). THE INDIAN CUISINE. PHI Learning Pvt. Ltd. ISBN 978-81-203-4170-8. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  11. ↑ (Ingelesez) «Rosewater recipes» BBC Food (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  12. ↑ (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  13. ↑ (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  14. ↑ (Ingelesez) Agency, Reuters News. (2017-07-30). «Champagne to be sprayed on the F1 podium again after two years of sparkling wine» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  15. ↑ (Ingelesez) Adamson, Melitta Weiss. (2004). Food in Medieval Times. Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32147-4. (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  16. ↑ a b (Ingelesez) «Rose water: Benefits, uses, and side effects» www.medicalnewstoday.com 2017-12-05 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  17. ↑ «Holy Apostles Greek Orthodox Church» web.archive.org 2012-03-06 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).
  18. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2012-03-20 (Noiz kontsultatua: 2021-12-03).

Kanpo estekak

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Arrosa-ur&oldid=8779788"(e)tik eskuratuta