Elisa Soriano Fisher

Elisa Soriano Fisher
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Elisa Soriano Fisher
Jaiotza	Madril, 1891ko urriaren 22a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1964 (72/73 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	oftalmologoa, medikua eta irakaslea
Kidetza	Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionala Asociación Española de Mujeres Universitarias (en)

Elisa Soriano Fischer (Madril, 1891ko urriaren 22a – Madril, 1964ko abenduaren 3a) irakasle eta oftalmologo espainiarra izan zen. Madril Probintziako Ongintzako barne-ikaslea izatea eskatu zuen lehen emakumea izan zen. 1921ean, Elisa Soriano Fisher izan zen Ospitalean kargu ofizial bat izan zuen lehen emakume espainiarra.Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionala (ANME) sortu zuen eta Unibertsitateko Emakume Gazteriaren (JUF) buru izan zen. 1920ko eta 1930eko hamarkadetan sufragio unibertsalaren eta feminismo asoziatibo eta intelektualaren irudi nabarmentzat hartzen da, Espainiako Gerra Zibila hasi arte. Garai nahasian bizi izan zen, zeinetan XX. mendeko Espainiarentzat garrantzi handia zuten zenbait aldaketa politiko gertatu baitziren, hala nola Alfontso XIII.aren monarkia, Primo de Riveraren diktadura, Bigarren Errepublika eta diktadura frankista.

Biografia

Lehen urteak

Elisa Soriano Madrilen jaio zen 1891ko urriaren 22an, Enriqueta Fischer-en alaba, Elisak 5 urte bete baino lehen hil zena, eta José Soriano Surroca (1865-1938) ginekologoa eta akademikoa. 13 urte bete arte, Espainiako hiriburuko San Luis de los Franceses ikastetxean ikasi zuen, eta Guadalajarako Institutu Orokorrean eta Teknikoan jarraitu zuen ikasten. Maisu-maistren Eskola Normal Gorenean hasi zen pedagogo lanetan, eta bertan amaitu zuen Lehen Hezkuntzako Maistra Goi Maila, 1912. urtean bikain kalifikazioarekin. Urtebete geroago, Sorospen Kutxaren Erregelamendu Batzordeko idazkari lan egin zuen eta Madrilgo Herri Higieneko Emakumeen Batzordean sartu zen.

1914an, Emakumeentzako Unibertsitatean sartzeko eskubidea onartu eta gutxira, Elisa Medikuntzan matrikulatu zen, goi-mailako irakaskuntzan hasi zen Espainiako lehen emakumeetako bat izanik. Urte hartako promozioko emakume bakarra izan arren, Sebastián Recasens Medikuntzako dekano eta ginekologoaren laguntza izan zuen. Oftalmologia espezialitatea aukeratu zuen, Trinidad Arroyo doktorearen espezialitatea, hiriburuan medikuntza praktikatzen zuten hiru emakumeetako bat. 1915ean, Madrilgo eskolako medikuen ikuskapenean laguntzaile lan egin zuen; urtebete geroago, Madril Probintziako Ongintzako barne-ikaslea izatea eskatu zuen lehen emakumea izan zen. Eskola Babeseko idazkariordea ere izan zen. Medikuntzako lizentziatura 1918an lortu zuen, eta doktoretza 1919an, begietako tumoreei buruzko tesiarekin.

Oftalmologiako doktorearen argazki-erretratua, Elisa Soriano Fischer andrea. Espainiako emakumeen eskubide eta gaitasunen defendatzailea.

Doktore eta irakasle lana

Elisa Sorianok ibilbide profesional bikoitza hasi zuen, bizitza osoan iraun zuena. Ibilbide horretan, hainbat erakunde publikotan egiten zuen oftalmologia konbinatzen zuen, musu-truk Madrilgo Real Policlínica del Socorron eta kontsulta pribatu batean ere, Higienearen, Fisiologiaren eta Anatomiaren irakaskuntzarekin, Maistren Eskola Normal Zentraleko katedradun gisa. Hainbat biltzarretan parte hartu zuen, eta Administrazio Zientzien Nazioarteko Bigarren Biltzarreko kide izatera iritsi zen. Biltzarrean “Nazioarteko Gurutze Gorria bakean eta gerran” aurkeztu zuen, Blanca de los Ríos de Lampérez idazlearekin eta Sofía Casanova poetarekin batera.

1921ean, Elisa Soriano Fisher izan zen Ospitalean kargu ofizial bat izan zuen lehen emakume espainiarra. Hainbat omenaldi jaso zituen, hala nola ANMErena eta Palace hoteleko aretoetan antolatutako JUFrena (Unibertsitateko Gazteria Feministarena). María Espinosa de los Monteros eta Dolores Velasco feminista espainiarrek parte hartu zuten, besteak beste.

1927an, Elisa Soriano, Medikuen Nazioarteko Elkarteko kide zena, Kate Carnpbell Hurd-Mead mediku eta feminista ospetsuak Medical Women International Association (MWIA) elkarteko lehendakari izendatu zuen, Espainiara egindako bisita baten ostean idatzitako artikulu baten arabera. Gainera, Sorianok oposizioak gainditu zituen eta plaza bat lortu zuen Itsas Armada Zibileko mediku-taldean. Hala, bere lanbidean lehorreratu zen lehen emakumea izan zen. Han, ikuskatzaile mediko gisa aritu zen urtebetez, Hego Amerikarainoko ibilbidea egiten zuten bi bidaiari-lerrotan.

Gerra Zibilaren ondoren, Elisa Sorianok katedradun eta oftalmologo pediatra jarraitu zuen lanean, eta literatura- eta kultura-topaketak sustatu zituen modu aktiboan. 1962an, hil baino bi urte lehenago, Madrilgo Hiriaren Domina jaso zuen.

Aktibismo feminista

Elisa Soriano bizitza osoan zehar borroka egin zuen askapenaren alde, modernitaterako, emantzipaziorako eta emakumearen askatasunerako. Soriano doktoreak autokapazitatea eta autonomia zuten emakumeengan sinesten zuen, eta hori guztia batez ere hezkuntzak ematen zuen. Nabarmentzekoa izan zen emakumeei eman zien laguntza, " ez zela sexu ahula ulertarazteko, eta ez zeudela sistema patriarkalaren mende". 1920ko hamarkadatik, elkarte feminista ugaritako kide zen Elisa, eta garai hartako espainiar asoziazionismoaren arduradun nagusietako bat zen. Garai hartako Madrilgo pertsonaia garrantzitsuenetako bat izan zen, eragin handia izan baitzuen espainiar feminismoaren zenbait une garrantzitsutan emakume askorentzat. Bistan da Soriano doktorea feminista eta genero-berdintasunaren aldekoa izan zela.

Arriva_la_tempesta

Lehen Mundu Gerra amaitu zenean, emakumeen eskubideen aldeko borroka hasi zen. 1918. urtearen amaieran, Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionala (ANME) sortu zen, eta Elisa elkarte horretako kide bat zen. Erakundeak gehien desiratutako helburuetako batzuk hauek ziren: hezkuntzarako eskubidea eta sarbidea lortzea, ordainsari bereko lana, hau da, lan bererako soldata bera, lan hori egin duena edozein dela ere, emakumeen eskubideak defendatzea, emakumeen ekimena eta ideia humanitarioa babestea, etab. Prentsan agertzen den lehen informazioan, zehazki, abenduaren 8ko El Globo egunkarian , “La fuerza que nace” izenburupean, honako hau dioen manifestu bat dago: “Feminismoa zer den galdetzen badizute, hauxe erantzun: “Emakumearen erredentzioa, gizarteen perfekzioa, gizateriaren goratzea”. Elisaz gain, ANMEko aktibistak ziren beste emakume batzuk ere bazeuden, hala nola Benitas Asas, Dolores Velasco eta Julia Peguero, María Espinosa de los Monteros buru zutela. Erakunde horren ideologia zentroko feministatzat hartzen zen.

Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionalean parte hartzeaz gain, Soriano izan zen Unibertsitateko Gazteria Feministaren (JUF) sortzailea, hainbat esparru eta elkartetako emakumeen arteko batasuna helburu zuena; antolakuntzan lekua zegoen mota guztietako emakumeentzat, ideologia kontuan hartu gabe: errepublikanoak, monarkikoak eta katolikoak. Arrazoi horiengatik guztiengatik, Soriano 1919. urtean Espainiako Kontseilu Goren Feministako kide egin zen, herrialdeko elkarte sufragista batzuk elkartzearen ondorioz sortutako erakunde bat: Emakumeen Elkarte Progresiboa, Emakumearen Aurrerapenerako Espainiako Liga, Valentziako Concepción Arenal Elkartea, Bartzelonako Etorkizuneko Emakumearen Elkartea eta ANME. JUFren estatutuak Redención aldizkarian argitaratu ziren, eta elkartearen helburu nagusia jaso zuten: “karrera bat ikastean, [emakumeek] adimenagatik merezi dutenean, gizonek dituzten postu berdinak lortzea”. Izaera feministako Redención hilabetekarian agertu zen lehen aldiz Juventud Universitaria Feminista izena. Elisak unibertsitate-antolakundearen ofizialtasuna baieztatu zuen, unibertsitateko ekintza feminista zehatzetan eta biltzarretan izaera propioa izateko. Bi urte geroago, zehazki, Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionalaren Batzar Nagusian, Soriano zuzendaritza-batzorde berriko “berezko kide” hautatu zuten.

Berdintasunaren aldeko etengabeko borrokaren ondorioz, 1920ko ekainean, Madrilgo Unibertsitateko Gazteriaren ordezkari espainiarra izan zen, Genevan Emakumeen Sufragiorako Nazioarteko Aliantzaren ekimenez egindako kongresuan. Emakumeen sufragiorako urrats handia izan zen kongresua. Hala ere, haien presentzia ez zen batere arraroa. Soriano doktorea Espainiako feminismoaren ikonoetako bat zen, eta emakumeen nahiak irudikatu behar zirela uste zuen lekuetan zegoen beti.

J.P.-k (Julia Peguero) sinatutako testu batek Soriano doktoreak, JUFko lehendakaria eta ANMEko kideak, egin zuen hitzaldia aipatu zuen, Filosofia eta Letretako Fakultateko dekanoa buru zela. Elisa erabat prest agertu zen bi sexuek lan profesional bera egiteko. Zera aipatu zuen: Genevan aurreko urtean egindako Emakumeen Sufragiorako Kongresuan Beatriz Galindo, izen handiko autorea, izan zela ordezkaria, eta Londresko Emakume Unibertsitarioen Kongresuan, María de Maeztu, Emakumezkoen Ikasleen Egoitzako zuzendaria. Diskurtso horretan, erakundearen helburu nagusia unibertsitate-ikasketetan aritzen ziren emakumeak babestea zela nabarmendu zuten, eta hori unibertsitateko emakumeei dirua emanez egiten zela. Urte hartako irabazleak María Cejudo Hervás (Zientzia Fakultatea, Natura Atala) eta Rosi Poy Martí (Medikuntza Fakultatea, Odontologia) izan ziren. Ekitaldi horretan, gai hauek landu zituen, besteak beste: bi sexuetako ikasleak bereiztea edo elkartzea; ideal profesionalak, grina politiko eta erlijiosoak alde batera uzteko beharra, “Unibertsitate barrura banderia-gorrotorik ez eramatea, bere sorreraren oinarriekin zerikusirik ez badute”. Azkenean, dei bat egin zion emakumeari, edozein misio bakezkoa izan behar duela esateko: “inoiz ez antagonismoz edo gorrotoz”. Bere hitzaldiaren azken hitzak hauexek izan ziren: erakunde bakoitzak agindutakoa egingo zuela gazteak lantzeko .

1921eko otsailean, Fisher doktoreak Kode Zibilak eta Penalak aztertzeko eta berritzeko lana egin zuen, emakumearekin eta haurrarekin zerikusia duen guztian. Urte bereko irailean, lehiaketaren saria iragarri zen. Sari hori lau fakultate-irakasgaitara mugatu zen eta ordura arte irakasgai horietan espediente onena zuen ikaslearentzat zen, eta honako hau gaineratu zuen: “Praktikak erakutsiko du lehiaketa honen oinarrietan zer erreforma egin behar den, eta esperientziak adieraziko du gure proiektua behin betikoa bihur daitekeen; Gizarte honek lehiaketa honi nahi baino karaktere gutxiago eman behar dio”.

JUFren eta Elisa presidentearen garrantzia nabarmena zen, erregearekin audientzia izan baitzuen 1921eko urrian. Hilabete horretan bertan, Soriano Ikasleen Nazioarteko Biltzarrean (Montpellier) izan zen UNEEren ordezkari ofizial. Itzultzean, Bartzelonara joan zen María Bardan JUFko presidente eta idazkariarekin, eta han zegoela, Acción Feministak “Unibertsitateko Gazteria Feminista” gaiari buruzko hitzaldia ematera gonbidatu zuen. Urte horren amaieran, Unibertsitate Zentralean, Elisa Sorianok bigarren urtez jarraian eman zituen sariak. Irabazleak Mercedes García López (Natur Zientziak) eta Juana García Orcoyen (Medikuntza) izan ziren. Ekitaldi horretan, erakundearen lanak nabarmendu zituen, bereziki María Espinosa de los Monterosenak, feminismoaren kariaz lagunduta, sariak sortzen lagundu baitzuen. Sorianok, halaber, aholku hauxe eman zien gazteei: “Bizitza zientziara zabaltzen dutenen arteko fraternitatea berpiztea espero dut”. Doktoreak ez zuen beste saririk eman 11 urte pasatu arte, Elisa Soriano Nazioarteko Beka Doktorearen saria, Madrileko Andereñoen Nazioarteko Egoitzan. Proiektu hori Bigarren Errepublikan bideratu zuen. Urtebete geroago, beste beka bat eman zuten beren izenarekin.

1922an, JUFk proiektuekin eta lanekin jarraitu zuen, eta urte hartako lehena Odon de Buenoren hitzaldi bat izan zen, “Emakumeak unibertsitatean” gaiarekin, eta zera adierazi zuen, emakumeak azkar eta bat-batean sartu zirela bizitzako jarduera gehienetara, batez ere kulturakoetara, eta, beraz, “sexu-ausartak” izan ziren lehen emakumeak “heroitzat” hartu zituzten. 1922ko programaren gainerakoa, besteak beste, honako hauekin laburbiltzen da: Pilar Oñate: “Feminismoa Espainiako literaturan”; Tomás Montejo: “Emakumea Espainiako Zuzenbide positiboaren aurrean”; Micaela Díaz Rabaneda, Maistra Normaleko irakaslea: “Emakumea aldarrikapen feministetan”, [...]. Elisa Sorianok JUFren izenean parte hartu zuen María Guerrero eta Fernando Díaz de Mendozaren omenaldian. Era berean, unibertsitateko emakumearen lanaren azterketa sustatzeko lehen lehiaketa zientifiko-literariorako deialdia egin zuen, egiten ari den ikasketa edozein izanda ere. Diplomak Catalina Vivesi (Zientziak) eta Concepción Peña Pastorri (Letrak) eman zizkieten.

JUFren jarduerak apur bat gutxitzen joan ziren arren, ez zen Elisa Sorianoren ospearen kasua izan, hainbesteraino non Augusto Martínez Olmedillak argitalpen bat eskaini baitzion 1922an La Novela de Hoy bilduman, eskaintza inprimatu honekin: “Elisa Soriano doktoreari, noble eta goi-mailako ekintzen paladin nekaezina”. 1924an, “gure aristokrazia intelektuala osatzen duten emakumeei”, emakumeen botoari buruzko ezagutza eta iritzi prestatua zuten emakumeei, elkarrizketa batzuk egiten hasi ziren, eta Soriano doktorea elkarrizketatu zuten lehena izan zela nabarmendu behar da. -“Nire ustez, udal-hauteskundeetarako emakumeen botoa emateko baldintzak gizonari ematen zaizkion berberak dira; izan ere, biek, herritar gisa, betebehar berak dituztenez, eskubide berak izan behar dituzte eta karga beretan lagundu behar dutenez, beren iritziak ere eman behar dituzte, gidatu behar dituztenak aukeratzean”.

1926an, Madrilgo Alkazar antzokian egin zen Espainiako emakumeen lehen mitina, eta Elisak parte hartu zuen. Urtebete geroago, Instrukzio Publikoko Ministerioak Soriano Espainiaren ordezkari izendatu zuen Boloniako Kongresuan. Urte horretan, 8 urte martxan zeramatzan JUFk jarduera handia izan zuen. Laguntzari esker, International Federation of Women University-ko kide ziren unibertsitarioentzako ikasketa-poltsa bat lortu zen. Espainiako Federazioaren Batzordeak Elisa Soriano zuen presidente. Baina, hala ere, garaipen asko geratzen ziren irabazteko eta lortzeko. JUF benetako buruzagi eta laguntzaileen eskola bihurtu zen, batez ere lanbide esparruan, baina beti aldarrikatzaile. Hala ere, 1928an, JUFren eta Elisa Sorianoren bideak banandu egin ziren, Soriano Itsas Armada Zibileko mediku-taldean hautatu baitzuten. Hala ere, 1928an Trinidad Arroyo eta Concepción Aleixandre bezalako lagun talde batekin Espainiako Medikuen Elkartea (AME) sortu zuen. Emakume medikoen nazioarteko mugimenduarekin lotuta zegoen AME. Mugimendu hori Estatu Batuetan sortu zen 1919an, eta mundu osoan zabaldu zen. Hain zuzen, 1927an Soriano doktorea Medical Women International Association-eko presidentearekin elkarrizketatu zen. AMEAren eta MWIAren helburuak emakume medikoak profesionalki defendatzea eta emakumeen eta haurren osasuna hobetzea ziren. Gerra zibilaren ondoren, elkartea gelditu egin zen eta 1965ean jarri zen martxan berriro, erregimen frankistaren azken urteetan.

Eragina

Elisa Soriano miresten zituen emakumez inguratuta bizi izan zen. Nabarmentzekoa da Margarita Nelken abokatuarekin izandako harremana. Ziurrenik, Fisherrek babesa eskaini zionean hasi zen harreman hori, Margaritak haurrak abandonatzearen eta haien egoera prekarioen aurkako artikulu bat irakurri ondoren. Alicia Margareto Soriano ilobaren arabera: “Elisak borroka egin zuen, nahiz eta gizonak aurka izan”. Ilobek gordetzen dituzten erretratu batzuetan, Elisa izen handiko pertsonekin batera ikus dezakegu: Madame Curie, Albert Einstein, María Espinosa de los Monteros, Odón de Buen edo Emilia Pardo Bazán.

Lagun artean nabarmendu ziren beste bi emakume Clara Campoamor eta Julia Peguero izan ziren, eta lagun izaten jarraitu zuten diktaduran ere. Campoamorrek erreferentetzat zuen Soriano doktorea, Elisak baino hiru urte gehiago izan arren. Biak Espainiako Abolizionismo Elkartearen eta Alderdi Erradikalaren parte ziren, Alejandro Lerrouxen proiektu politikoaren parte. Gainera, Clara Campoamor Espainiara modu klandestinoan itzuli zenean, Elisaren etxean hartu zuen ostatu. Peguerok ere miresten zuen medikua, nahiz eta bera baino hamaika urte zaharragoa izan, eta harreman handia izan zuten Elisa hil arte. Gerra aurretik, biek lan egin zuten Gobernu errepublikanoaren izendapen askeko aholkulari gisa Osasun eta Laguntza Publikoko Kontseilu Nazionalean. Elkar miresten zuten, Elisak Julia diputatuaren liburu guztiak eta argazki pertsonalak gordetzen baitzituen bere liburutegi pertsonalean. Gaur egun, Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Hezkuntza Fakultateko Liburutegian daude liburu horiek.

Lanak

Aldizkari espezializatuetan argitaratutako lan ugarietatik, hala nola La Medicina Social Española (1918-20) eta El Siglo Médico, artikulu hauek azpimarra daitezke:

• “Zergatik ez da gehiago hedatzen Espainian emakumeak medikuntza ikastea?”
• “Espainiako emakumea gaur egungo gertaeren aurrean”
• “Haurren etxea”
• “Higienea eta emakumea”
• “Guadarramatik”
• “Espainiako emakumeak”
• “Tracoma Vallehermoson”
• “Emakumearen babes ekonomikoa”
• “Higienea eta moda”.
• “Orbitako tumore gaiztoak aztertzen laguntzea”.

Kanpo estekak

• Datuak: Q19803280
• Multimedia: Elisa Soriano Fisher / Q19803280