Lindano

Lindano
Formula kimikoa	C6H6Cl6
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	[C@@H]1([C@@H]([C@@H]([C@H]([C@@H]([C@@H]1Cl)Cl)Cl)Cl)Cl)Cl
MolView	3D eredua
Eponimoa	Teunis van der Linden (en)
Mota	1,2,3,4,5,6-hexachlorocyclohexane (en)
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,85 g/cm³ (20 °C)
Disolbagarritasuna	0,001 g/100 g (ur, 20 °C)
Fusio-puntua	113 °C
Irakite-puntua	323 °C (760 Torr)
Lurrun-presioa	0 mmHg (20 °C)
Masa molekularra	287,8601 Da
Erabilera
Tratatzen du	pedikulosi eta Hazteri
Arriskuak
Denboran ponderatutako esposizio muga	0,5 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak)
IDLH	50 mg/m³
Eragin dezake	lindane exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	JLYXXMFPNIAWKQ-GNIYUCBRSA-N
CAS zenbakia	58-89-9
ChemSpider	10481896
Reaxys	1907337
Gmelin	32888
ChEBI	2179629
ChEMBL	CHEMBL15891
RTECS zenbakia	GV4900000
ZVG	26380
DSSTox zenbakia	GV4900000
EC zenbakia	200-401-2
ECHA	100.000.365
MeSH	D001556
RxNorm	1388
Human Metabolome Database	HMDB0014575
UNII	59NEE7PCAB
NDF-RT	N0000146530
KEGG	D00360 eta C07075

Lindanoa —gama-hexakloroziklohexanoa edo gamahexanoa ere deitua— hexakloroziklohexanoaren aldaera kimiko organokloratu bat da. Intsektizida gisa erabili izan da, bai eta zorrien eta hazteriaren aurkako farmazia-tratamendu gisa ere. Bere formulazio guztietan debekatuta dago, giza osasunerako eta ingurumenerako kaltegarria delako.

Historia eta erabilerak

Lindanoa intsektizida gisa 1940ko hamarraldian hasi zen erabiltzen. Ekoizkin hau, elikagaien uzta eta basogintzako ekoizkinak tratatzeko, abeltzaintzarako eta soroentzako sortu zen. Horrez gain, zorrientzako eta hazteriarentzako tratamendurako ere sortu zen, xanpu eta lozio formarekin.

Estimatzen da 1950 eta 2000 urteen artean 600.000 tona lindano sortu zirela munduan, eta hortik gehiena abeltzaintzan eta nekazaritzan erabili ziren. Herrialde asko izan dira lindanoa ekoitzi dutenak, esaterako: Ameriketako Estatu Batuak, Txina, Brasil... gaur egun, baina, soilik Indiak eta Errusiak ekoizten dute.

Lindanoa 52 herrialdetan debekatua izan da, eta 33 herrialdetan murriztua.

Gizakiaren osasunean sortu ditzakeen kalteak

Lindanoa intsektizida organokloratu bat da, gizakiarentzako toxikoa eta arriskutsua. Ingurumenean nahiko iraunkorra da. Horregatik, beharrezkoa da arduratsua izatea eta egin beharrekoak egitea ekoizkina erabiltzerakoan. Pertsona bat lindanoarekin intoxikatzen bada, honako sintoma hauek izan ditzake: goragalea, ezinegona, buruko mina, dardara, ataxia eta zukurutzak. Intoxikazio-mailaren arabera, sintomak aldatzen dira. Gizakiaren gorputzak lindanoaren % 10 xurgatzen du egoera normaletan, baina gizakiaren azala zaurituta badago portzentaje hori handitzen da, eta sintomak larriak izan daitezke.

Ingurumenean sortu ditzakeen kalteak

Lindanoak arrisku toxikoak dauzka uretako eta lurreko espezie guztientzat. Elikadura katean sar daiteke, eta bioakumulazioari eta biomagnifikazioari hasiera eman ahal dio, batez ere arrainetan. Ingurumenean ere nahiko iraunkorra da. Ingurumeneko kutsaduraren istilu garrantzitsu baten kasuan, beharrezkoa izango zen kontrol espezifiko bat burutzea.

α-HCH
β-HCH
Lindano

Ikus, gainera

Erreferentziak

http://www.geosalud.com/dermatolog%EDa/lindane.htm

Kanpo-estekak

Datuak: Q282003
Multimedia: Lindane / Q282003