Ongotz
| Ongotz | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko etxe tradizional bat | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Urraulgoiti | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Ongoz | |
| Burua (2019-2023) | Jose Sanchez Alfaro (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31448 | |
| Herritarra | ongoztar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°47′54″N 1°14′17″W / 42.79833°N 1.23806°W | |
| Azalera | 11,46 km² | |
| Garaiera | 646 metro | |
| Distantzia | 48,0 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 19 (2020:  1) | |
Ongotz[1][a] (eguesibarreraz: Ongoze)[b] Urraulgoiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
2020 urtean 19 biztanle zituen.
Bertako biztanleak ongoztarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongotz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Ongorz (1232)
- Ongotz (1268)
- Ongoz (1366)
- Ongoz (1534)
- Ongoz (1802)
- Ongoz (1945)
- Ongotz (1990)
Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongozko armarria Urraulgoitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Urrezko hondo batez eta aurrean baterako bi bihotz gorriz osatuta dago goialdean eta behealdean hondo urdinez zortzi puntako urrezko izar batez. Bi aldeak zerrenda gorri batek banatzen ditu. Armarriaren ertza, urrezko zortzi gurutze dituen beste zerrenda gorri bat da. Eguzki batek koroatzen du. | » |
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongotz Urraulgoiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulgoiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 56 kilometrora dago. Udaletxea Irurozkin dago. Erliebe handiko ibarra da, Ugarron bezalako arroilek nabarmenduta, lurraldeko gainerako lekuetatik isolatzen baitute. Ibarraren erdialdea nekazaritzakoa da, baina zenbat eta iparralderago edo ekialderago, orduan eta lur gutxiago dago erabilgarri. Azkenik, gainerako udalerriekin muga egiten duten eremuak menditsuak dira.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlieberaren desberdintasunak direla eta, Urraulgoitin bi klima desberdintzen dira, batetik hegoaldeko klima azpimediterraniarra, eta bestetik iparraldeko klima azpiozeanikoa. Iparraldean izaten diren prezipitazio ugariagoak direla eta (batez beste 1 400 mm edo gehiago urtero), pagadi ugari daude. Bien bitartean, hegoaldean, urtero 900 mm jausten direlarik, pinu basatia da espezierik ohikoena. Urteko batez besteko tenperatura 8 eta 12 gradu bitartekoa da.
Zuhaitzen artean espezierik ugariena birlandaturiko (Austriatik ekarri zituzten XVIII. mendearen amaieran) pinu lariziarrak dira, guztira 591 hektarea hartuz.
Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urraulgoitin dagoen Eparotz lekuan, itsasoaren mailatik 565 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Eparotz, 1974-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 22.0 | 26.0 | 29.0 | 33.0 | 38.0 | 41.0 | 40.0 | 37.0 | 32.0 | 25.0 | 21.0 | 41.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.6 | 10.2 | 13.4 | 15.3 | 19.9 | 24.9 | 28.6 | 28.5 | 24.0 | 18.4 | 12.2 | 9.1 | 17.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.2 | 5.2 | 7.8 | 9.8 | 13.8 | 17.9 | 20.7 | 20.7 | 17.1 | 12.8 | 7.8 | 5.0 | 11.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.1 | 0.2 | 2.3 | 4.3 | 7.7 | 10.8 | 12.8 | 12.8 | 10.1 | 7.2 | 3.3 | 0.8 | 6.0 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -17.0 | -17.0 | -9.0 | -4.0 | -3.0 | 1.0 | 5.0 | 2.0 | 1.0 | -3.0 | -8.0 | -11.0 | -17.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 69.3 | 67.9 | 62.6 | 91.9 | 71.3 | 52.8 | 35.0 | 39.5 | 62.2 | 92.0 | 93.7 | 95.2 | 833.5 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 47.0 | 35.5 | 50.0 | 46.0 | 38.0 | 48.0 | 56.0 | 73.0 | 66.5 | 87.0 | 54.0 | 74.5 | 87.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.5 | 9.7 | 8.9 | 12.2 | 10.7 | 6.9 | 4.6 | 4.8 | 7.0 | 10.5 | 11.5 | 12.0 | 109.3 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.4 | 1.2 | 0.8 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.5 | 1.1 | 6.6 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1835-1845eko udal-erreformetara arte ibarreko diputatuek eta bizilagunen artean aukeratzen ziren errejidoreek gobernatzen zuten lekua. Orduz geroztik erregimen komunaren menpe geratu zen. 1802an irin-errota bat kontsignatu zen herriaren azpian, Areta ibaiaren gainean. 1847an herritarrek aurkezten eben parrokoa. XX. mendearen hasieran landa kutxa bat sortu zen.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2020 urteko erroldaren arabera 19 biztanle zituen Ongotzek.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 17 | 17 | 17 | 17 | 17 | 19 | 19 | 16 | 16 | 15 | 14 | 17 | 19 | 17 | 16 | 17 | 16 | 14 | 16 | 18 | 19 |
Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongozko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Jose Sanchez Alfaro da.
Kontzejua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ongozko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Jose Sanchez Alfaro da.
Kontzejuburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2011tik, Ongotzek 2 kontzejuburu izan ditu:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Eduardo Larrea Leoz | 2011 | 2015 |
| Eduardo Larrea Leoz | 2015 | 2019 |
| Jose Sanchez Alfaro | 2019 | jardunean |
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulgoiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulgoiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sortzez Garbiaren jaiak, abenduaren lehen asteburuan
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sortzez Garbiaren eliza, Erdi Aroko kristiau eliza.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ /onɣ̞ót͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza bigarren silaban - ↑ /ónɣ̞os̻è/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza lehengo eta kamutsa azken silaban
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Ongotz- Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ «Meteo Nafarroa - Fitxa Klimatikoak - Eparotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-19).
- ↑ Eparozko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Ongotz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
