Sarah Bernhardt

Sarah Bernhardt
	; Irudi gehiago
299. Sociétaire of the Comédie-Française (en)	; 1875 - 1880
299. Sociétaire of the Comédie-Française (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Rosine Bernardt, Henriette-Marie-Sarah Bernardt, Sara Marie Henriette Bernhardt
Jaiotza	Paris, 1844ko urriaren 22a
Herrialdea	Frantzia
Talde etnikoa	judua
Lehen hizkuntza	Bretainiera
Heriotza	Parisko 17. barrutia eta Paris, 1923ko martxoaren 26a (78 urte) (78 urte)
Hobiratze lekua	Père Lachaise hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: uremia; giltzurruneko gutxiegitasuna
Familia
Aita	Edouard Bernhardt
Ama	Judith-Julie Bernardt
Ezkontidea(k)	Jacques Damala (1882 - 1889)
Bikotekidea(k)	ikusi Samuel Pozzi (en) ;
Seme-alabak	ikusi Maurice Bernhardt;
Anai-arrebak	ikusi Jeanne Bernhardt;
Hezkuntza
Heziketa	Goi Mailako Antzezpen-Kontserbatorio Nazionala
Hizkuntzak	frantsesa
Irakaslea(k)	Jean-Baptiste François Provos
Ikaslea(k)	Lucie Manvel (en) ; Georges Le Roy (en) ; Nellie Yu Roung Ling (en) ; Princess Der Ling (en)
Jarduerak
Jarduerak	antzerki aktorea, zinema aktorea, dantzaria, idazlea eta aktorea
Lantokia(k)	Paris
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko ofiziala ; star on Hollywood Walk of Fame ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Sarah Bernhardt (Paris, Frantzia, 1844ko urriaren 22a - 1923ko martxoaren 26a) antzerki eta film-aktore judutarra izan zen. Batzuen iritziz "munduko historiaren emakumezko aktorerik famatuena" izan zen Hollywood eta bere izarrak agertu aurretik.1870eko hamarkadan Europako antzokietan famatua egin zen, eta Amerika eta Europan zehar antzeztu zuen.^[1]^[2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sara-Marie-Henriette Rosine Bernardt Parisen jaio zen 1844ko urriaren 22an. Holandar jatorriko aita ezezagunaren eta Julie Bernardt amaren alaba zen. Bere aitona Moritz Bernardt judutar jatorriko merkataria zen Amsterdam hirian. Bere ama ere, Amsterdamen jaio zen.^[3]^[4]

Besteak beste, Gustave Doré artista frantziarraren, Alphonse Mucha artista txekiarraren, Victor Hugo idazle frantsesaren, Oscar Wilde idazle ingelesaren edo Louise Abbéma margolari frantsesa bezalako garaiko pertsonaien lagun eta maitale izan zen. Baita Louise Abbémarena ere: bere erretratugile ofiziala izateaz gain, bere bizitzaren zatirik handiena berarekin partekatu zuen.^[5]

Artista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere izen-abizenei H letra erantsi zien bere izen artistikoa osatzeko, Sarah Bernhardt. Gainera, bere osaba Édouard Bernardten izena bere aitaren izena bezala erabili zuen.

1862. urtean antzezten hasi zen Comédie-Françaisen ikasten ari zenean. Hasieran ez zuen arrrakasta handirik izan, baina 1870eko hamarkadan Europako antzokietan famatua egin zen eta laster New Yorkeko eta Europako eskaintzak jasotzen hasi zen.

Bernhardt zinema mutuaren emakumezko aktore aitzindarietako bat izan zen, 1900. urtean bi minutuko luzera zuen Le Duel d'Hamlet filmean debuta eginez.

"Bost aktore mota daude: txarrak, erregularrak, onak, handiak eta Sarah Bernhardt". Mark Twain ^[6]

1896ko abenduaren 9an, Sarah Bernhardtek bere hogeita hamar urteko ibilbidea ospatu zuen Parisen. Renaissance antzokian, Racine eta Parodiren testuak antzeztu zituen aktoreak. Azkenik, tronu batean eserita, bost poetari entzun zien bere laudorioak bertsotan deklamatzen. Gonbidatu bakoitzak album ilustratu bat eta zilarrezko domina bat jaso zituen, René Laliquek grabatua, aktore tragikoaren irudiarekin.^[7]

1899an rol maskulino bat antzezten lehena izan zen; 55 urterekin literaturaren historiako pertsonaia gizon garrantzitsuenetako bat antzeztu zuen: Hamlet.

Zuzendaria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aktore lanbidea eskultura, pintura eta literaturarekin uztartu zuen, eta ikuskizunaren munduko lehen enpresaria izan zen, Parisko hainbat antzokitako ekoizpenak izapidetu eta zuzentzeaz arduratu zelarik.^[6] 1893an Bernhardt Théâtre de la Renaissance delakoaren zuzendari bihurtu zen, eta 1899an Théâtre des Nations zaharrera aldatu zen, Théâtre Sarah Bernhardt izena hartu eta 1923an hil zen arte.^[8]

Azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bernhardt Ohorezko Legioko kide egin zuten 1914an. 1905ean, Hego Amerikako bira batean, eskuineko belaunean min hartu zuen Toscako azken eszenan salto egitean. 1915ean gangrena sartu zitzaion eta hanka moztu behar izan zioten. Ezer esan gabe, Lehen Mundu Gerran Bernhardtek behin eta berriz bisitatu zituen frontean zeuden soldaduak, aulki batean eginez agerraldiak. 1916an ekin zion bere azken birari Estatu Batuetan zehar 18 hilabetez. 1918ko azaroan Frantziara itzuli zen, baina laster Europako beste bira bati ekin zion, eserita zegoela antzezteko moduetan arituz.^[8] 1920an Bernhardtek eleberri bat argitaratu zuen, Petite Idole: egilearen ibilbide eta anbizioen idealizazioa.^[9]

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La Voyante filmatzen ari zirela, larriki gaixotu zen. Berriak munduari bira ematen zion bitartean, milaka paristar bildu ziren etxe atarian. Semeak eta miresle gorte leial batek lagundurik, bere azken hitzak esan zituen:

"Kazetariak dira? Orduan airean edukiko ditut. Bizitza osoan torturatu naute, orain nire txanda da". Sarah Bernhardt ^[2]

1923ko martxoaren 26an hil zen uremia gaitzak jota. Parisko Père Lachaise hilerrian ehortzi zuten. ^[5] Gaur egun, Sarah Bernhardtek Hollywoodeko Famaren Pasealekuan izarra bat du bere izenarekin, Vine Street kaleko 1751. zenbakian.^[10]