Gorbeiako natura parkea

Gorbeiako natura parkea
Gorbeiako natura parkea
	II. maila: parke nazionala; V. maila: urtar/lurtar paisaia babestua
Datu orokorrak
Mota	naturagune babestua, Batasuneko garrantzizko lekua eta parke naturala
Azalera	20.016 ha
Geografia
Koordenatuak	43°02′06″N 2°49′01″W / 43.035°N 2.817°W
Eskualde kultural	Euskal Herria

Gorbeiako natura parkea Araba eta Bizkaia arteko Gorbeia mendiak (1.481 m) menderatzen duen 20.016 hektareako lurraldea da. Euskal Herriko parke naturalik handiena da.

Eusko Jaurlaritzak 1994ko ekainaren 21ean izendatu zuen natura parke^[1].

Geografia

Araba eta Bizkaiaren arteko mugaldean dago eta inguruko udalerriak hauexek:

Arabakoak: Murua, Etxaguen eta Manurga (Zigoitia), Murgia, Sarria, Ametzaga eta Zarate (Zuia), Gujuli eta Urkabustaiz.
Bizkaikoak: Orozko eta Zeberio; Arteaga, Areatza eta Zeanuri (Arratia).

Kantauri itsasorantz abiatzen diren urak eta Mediterraniar arroan barrena itsasoratzen direnak banantzen dituen mendilerroaren atala da.

Ibaiak

Nerbioira isurtzen dira bere urak iparraldetik, Altube eta Zeberio ibaien bidez eta Ibaizabalen barrena Arratian zehar. Hegoaldean, berriz, Ebrora iristen dira bertako urak, Baia eta Zadorra ibaiei esker. Bizkaia osatzen duten bailaren labirintoa eta Arabar Lautada banantzen ditu beraz. Bi Lurralde Historiko horien arteko administrazio-mugak bat egiten du inguru hauetan isurialdeen banaketa-marrarekin, Altubeko goian izan ezik,hori bata Kantauri itsasora begira dauden arabar bailara bakanetako bat.^[2]

Mendiak

Mendi-mazizoak mendirik altuenetik hartzen du izena: Gorbeia mendia (1.482 metro). Tontor nagusi horrek, baina, itxura biribildu eta zanpatua du. Oso bestelakoak dira aldameneko beste mendiak; erliebe malkartsuko erpinak dira Aldamin, Lekanda eta Arroriano mendiak, esaterako.^[2]

Gorbeiako mendi-puntan burdinazko gurutze handi bat dago, iparraldeko hegian gertu dago Aldamin izeneko haitza (1373 m) mazizoko bigarren gailurra dena. Hareharrizkoa eta profil biribilduaz da Gorbeia eta kareharrizkoa Aldamin.^[2]

Iparraldeko isurialdean Itzinako Haitzak nabarmentzen dira, triangelu tankerako prisma gisa ageri den kareharrizko molea da, bere inguruan dena dela amildegia. Aipagarriak dira beste mendi hauek ere: Lekanda Haitzak (1306 m) ekialdean eta Aizgorrigane mendiak (1100 m) iparraldean eta Gorosteta (1261 m) eta Ipergorta mendiek (1236 m) hegoaldean .^[2]

Hegoaldeko isurialdean malda txiki uhintsuak dira, baina iparraldeko isurialdean haran sakonak dira batzuetan 250 metroko altuerara daramaten maila-aldaketak agertzen dira, sakonuneak eta tontor zorrotzak.^[2]

Otxandioko Orixol menditik
Tontorreko gurutzea
Arraba eta Lekanda.
Itzina

Historia

100 milioi urte atzerago urak estaltzen zuen Gorbeiako natura parkea. Geroago materialak tolestu egin ziren eta gainazalera igo ziren. Mila urteren ondoren, izaki bizidun askok kolonizatu zuten lurraldea, besteak beste, pagoak, haritzak, arteak, eta abarrek.

Baso sakonak sortu ziren. Aireko kondizio klimatikoek oztopatzen zuten Gorbeiaren tontorreko zuhaitzen haziera, horregatik belardia dago hor. Beste gune batzuetan, prezipitazioak zati bustiak eratu zituen.

Ezaugarri nagusiak

Klima: Bizkaiko eta Arabako klimen ezberdintasunak eragina du geologian eta floran. Iparraldean, klima atlantikoa izanik, prezipitazioak ugariagoak dira. Hegoaldean, ordea, klima kontinentala da. Klima atlantikoaren eta kontinentalaren arteko muga dugu Gorbeiako tontorra.

Erliebea: parkeak 500 bat zulo ditu, 100 km guztira. Neolitiko meatokiak daude eta monumentu megalitikoak. Horiek direla eta, suposatzen da artzainen elkarteak zeudela.

Geologia: Bizkaian Aldamin edo Lekanda bezalako kareharrizko tontor zorrotzak dira nagusi; Araban, aldiz, tontor biribilduak daude silizeo harrien gainean (Berretin edo Oketa, esate baterako)

Basoak: pagoak dira Gorbeian azalera gehien hartzen duten zuhaitzak, 6000ha alegia. Haritzak (Quercus robur eta Quercus petraea) eratutako basoak urteetan zehar moztu egin ziren baso-landaketak (gehienbat Bizkaian) eta nekazaritza lursailak (Araban) ezartzeko. Ibai-ertzeetako basoak hedadura gutxikoak izan arren, garrantzia handikoak dira ibaien aniztasunari eusteko. Gorbeian ondo zaindutako ibaien adibide ugari ditugu: Arratia, Arnauri, Baias, Arralde, Ugalde...

Fauna: Gorbeian bizi diren animalien artean oreina da ezagunena. Guztira 167 ornodun espezie daude inguru horietan, besteak beste, igaraba, lepahoria, muxar grisa, amuarraina eta okil beltza.

Hegazti harrapariak: Gorbeiako natura parkean bizi dira aztorea, gabiraia, arrano sugezalea, belatz handia, sai zuria.

Leku deigarrienak

Itzinako Biotopo Babestua: Parkearen iparraldean dagoen eredu karstikoaren adibide bikaina.
Goiuriko ur-jauzia: 100 metro inguruko ur-jauzi hau Parkearen hego-mendebaldean topatzen dugu, Izarra herritik hurbil.
Mairuelegorretako kobazuloa: Hego-ekialdean aurkitzen den haitzulo ezaguna. Bertara iristeko bidea Muruako harrobietan hasten da.
Saldropoko hezegunea: Barazar mendatearen punturik altuenean dagoen bidea hartuz bertara iritsiko gara.