Grievous jenerala

Wikipedia, Entziklopedia askea
Grievous jenerala
Star Warsen unibertsoa
Argitalpena
SortzaileaGeorge Lucas
Ageri den obrak
Interpretatzailea
Datu biografikoak
HeriotzaUtapau
Sexuagizonezkoa
Jardueramilitarra
Bestelakoak
IrakasleakDooku kondea
EtsaiakObi-Wan Kenobi eta Darth Vader
starwars.com…

Grievous jenerala George Lucasek sortutako Star Wars frankiziaren fikziozko pertsonaia eta antagonista bat da. Grievous 2004an sarrarazi zuten gaizkile gisa Star Wars: Clone Wars serie animatuan, 2005eko Star Wars III. Atala: Sitharren Mendekua filmean debuta egin aurretik, non Matthew Woodek antzeztu zuen.

Grievous jenerala estratega militar bikain bat bezala aurkezten da, Klon Gerretan Sistema Independenteen Konfederazioko Droide Armadaren Komandante nagusia aritzen dena. Bere bizitza Errepublika Galaktikoa eta Jedi zaldunak suntsitu nahian eman duen ziborg boteretsu eta beldurgarri bat da, Dooku kondeak irakatsi duenak argi sableen erabileran. Jedi ehiztari baten ospea du, bere biktimen argi sableak gordetzen dituenak gerra garaikurtzat.

Pertsonaia frankiziako doilor ezagunenetako bat bihurtu da, eta bere ospea Star Wars-en fandoman zaleen gurtza bat eman dio. Film eta telesail animatuez gain, Grievous Star Warsen unibertso hedatuan ere agertu da hainbat komunikabidetan, eleberriak, komikiak eta bideojokoak barne. Lan horiek bere iragana aztertzen dute, Qymaen jai Sheelal izeneko gerrako jaun narrasti gisa, Jeditarrak mespretxatu zituenak bere herriaren egoera zaila eragiteagatik. Ontzi baten istripuak Grievous zauritu eta berregitea cyborg bat bezala eragiten du. Jatorrizko istorio hori atzera eraginez aldatu zen The Clone Wars sailan, eta Grievous-ek bere borondatez aldatu zuen bere gorputza hobekuntza zibernetikoen bidez, Jediekin lehiatzeko. Jatorrizko historiako zenbait elementu geroago itzuli zitzaizkion Star Wars-en egungo kanonari.

Garapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kontzeptua eta sorrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jenerala George Lucas-ek 2002an sortu zuen Sitharren Mendekua filmarako, Separatisten aldeko gaizkile berri eta boteretsu gisa, bereziki Anakin Skywalkerrek Darth Vader-ran bihurtzeko prozesua islatzen eta iragartzen zuenak (arnasketa egonezina, ziborg gorputza eta gaiztakeriagatiko zaletasuna barne hartzen).[1][2] Lucasek bere Arte Departamentuari eman zizkion hasierako jarraibideak oso irekiak izan ziren: "jeneral droide bat", "ikonikoa" eta "beldurgarria" zena.[1][2] Zuzendaritza zalantzagarri horretatik, Lucasfilmeko artistek irudi asko garatu zituzten, batzuk guztiz mekanikoak, beste batzuk ez, Grievous-en itxurarako.[2] Grievous-en irudi robotiko baztertuetako bat erabili zuten filmean bere bizkartzainak (IG-100 MagnaGuardiak) izateko.[2]

Lucasek Grievous diseinatzeko jarraibideak eman eta bi astera, Lucasek Warren Fu artista kontzeptualak pertsonaiaren azken itxurarako egindako zirriborroa aukeratu eta garatu zuen.[1] Fu spray botila baten goiko ikuspegian inspiratu zen Grievous-en aurpegia diseinatzeko.[2] Furen zirriborroa 30 zm-ko altuerako maketazko eskultura bihurtu zen, eta gero Industrial Light & Magic-ek (ILM) ordenagailuz sortutako eredu errealista batean findu zen. Hori izan zen ILMk une hartan sekula sortu zituen eredu konplexuenetako bat, osagai askok ezaugarri fisiko desberdinak baitzituzten. Pertsonaiaren itxura eta Jacob Epsteinen Rock Drill eskultura konparatu dira.[3]

Casting eta ahotsak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sitharren Mendekuaren aurreko aldian, Grievous-ek lehen agerraldia egin zuen Star Wars: Clone Wars-en bigarren denboraldiaren amaieran.[4] John DiMaggiok eman zuen pertsonaiaren ahotsa. Grievous modu nabarmenagoan itzuliko litzateke hirugarren eta azken denboraldian, Richard McGonagle DiMaggio paperean ordeztuz.[5]

Aktore askok entzunaldiak egin zuten Grievous-en paperarako Revenge of the Sith filman. Lucasek nahi zuen Grievous-ek ahots zibernetikoko kutxa baten bidez hitz egiten ariko balitz bezala jotzea. Hori dela eta, Matthew Wood-ek, Skywalker Sound-en soinua gainbegiratzen duen editoreak, entzunaldi bakoitza prozesatze-geruza konputarizatu berean jarri zuen, "txirrin sintetizatu" bat sortzeko.[1] Gary Oldman, Rick McCallum ekoizlearen laguna, hasieran aukeratu zuten papera egiteko, eta bikoizketa-lan batzuk ere egin zituen. Oldmanek ekoizpena utzi behar izan zuen, Australiako zinemaren arau sindikaletatik sortutako arazoak zirela eta.[6][7]

Star Wars-en beste proiektu batzuetarako ahotsak interpretatu ondoren, Alan Smithee izenarekin modulatu eta Lucasek bere entzunaldiei buruz egindako iruzkinak hartu zituen kontuan Wood-ek. Wood Grievous "bilau klasiko" gisa interpretatu zuen, eta ahots zakar eta latza erabili zuen Ekialdeko Europako doinu batekin.[1] Prozesatu zenean, "kalitate larria" gehitu zitzaion Wooden ahotsari.[1] Lucasek Wood hautatu zuen papererako, eta, une horretan bronkitisa zuenez, Woodi esan zion Grievousi eztul asmatiko bat eragin ziezaiokeela; horrek pertsonaiaren izaera organikoa nabarmentzeko asmoa zuen, bai eta Star Wars-en trilogia prekuelako cyborg protesi akastunak ere (gero, Darth Vader-entzat findu egingo zirenak jatorrizko trilogian).[1][8] Grievous-en Revenge of the Sith-eko eztulerako audio-efektu batzuk Lucasek berak grabatu zituen bronkitisa zuen bitartean.[1][9] Grievous CGI bidez sortu zen filmean. Filmatzen ari zirela, Grievous-en elkarrizketa pantailatik kanpo irakurri zen, eta Kyle Rowling-ek pantaila urdineko jantzi bat edo pantaila berdeko jantzi bat erabiltzen zuen pertsonaiak Obi-Wan Kenobi-rekin borrokatzeko eszenak egiteko.[1] Geroago, Woodek Grievous-en ahots gisa jokatu zuen berriro The Clone Wars telesail animatuan eta bideojoko ugaritan.[1]

Pertsonaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Karakterizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Star Wars-en datu-base ofizialak Grievous jenerala "estratega militar separatista bikaina eta Jediko ehiztari beldurgarria" bezala deskribatzen du.[10] Krudela, azkarra, oldarkorra eta hiltzailea da, eta ospe txarra irabazten du Klon Gerretan izandako ankerkeriagatik.[11][12] Armada Droide Separatistaren Komandante Martzial Gorenaren titulua du Grievous-ek. Hori dela eta, Sistema Independenteen Konfederazioko indar armatuen buru absolutua da, eta Aliantza Separatistaren maila goreneko bigarren kidea (Dooku kondearen, buruzagi politikoaren eta Estatuburuaren ondoren).[13] Separatistekin lerrokatuta dagoen arren, Grievousi ez zaizkio axola bere ideal politikoak, eta adierazi du gatazkan Jedi hiltzeko bakarrik parte hartzen duela.[12] Jeditarren aurkako erresumin sakona du, eta biktima askori gerra-garaikur gisa erreklamatutako laser-ezpaten bilduma zabala dauka.[11] Grievous-ek ere jenio txarra du, eta tolerantzia gutxi du porrotarekiko edo ahultasunarekiko; izan ere, askotan, bere gudu droideen kontra jotzen du, eta suntsitu egiten ditu, bere etengabeko gaitasunik ezagatik.[14][15]

Grievous-en cyborg gorputza Jedien trebetasunekin lehian aritzeko diseinatu zen.[16] 216 zm-ko altuerarekin,[10] bere presentzia izugarriak lagundu egiten du aurkariak beldurtzen eta batailan abantaila psikologikoa ematen. Indarrarekiko sentikorra ez bada ere, Dooku kondeak Grievous entrenatu du argi-ezpatak borrokatzeko modu guztietan.[17][18] Bere beso mekaniko bakoitza erditik bereiz daiteke, eta, horri esker, aldi berean lau laser-ezpata bultza ditzake bere etsaiak kezkatzeko.[19] Bere hobekuntza zibernetikoek indarra, abiadura eta erreflexu apartak ematen dizkio, Indarraren erabiltzaileak eta Indarra bera gainditzeko.[10][20][21] Grievous-en trebetasun fisikoa eta akrobatikoaren arren, Dookuk aholkatu dio ihes egiteko ustekabeko eta larderiako elementuak galtzen baditu, eta, beraz, bere abantaila, Indarrarekiko sentikorra den Jedi baten aurkako borrokan.[17] Grievous-ek, askotan, bere aholkulariaren aholkuari jarraitzen dio, eta xelebre egiten da Klon Gerretan Jedien aurkari iheskorrenetakoen bat bezala.[10]

Bertsioen arteko desberdintasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous Genndy Tartakovskiren Clone Wars telesailan agertu zen lehen aldiz, bere pertsonaiaren ezaugarriak Revenge of the Sith-entzat amaitu baino lehen.[22] Tartakovsky-ren arabera, Lucasek, hasieran, Grievous "Jedi-ren hiltzaile bihozgabe eta zeharo gai hau" bezala aurkeztu zion, baina, gero, pertsonaia "B serieko gaizkile zahar horietako bat" bihurtu zuen, zerbait txarra egiten duena... bibotea biratu eta gero korrika ateratzen dena".[22] Telesailak Grievous borrokalari ia geldiezina zela erakusten zuen, Jedi asko aldi berean erraz akabatzeko gai zena,[20] hurrengo filmeko pertsonaiaren interpretaziorik ahaltsuenaren aurkakoa. Jarraitutasun-desberdintasun horiek adiskidetzeko, Clone Wars seriearen amaierak Grievous-en bularra indarrez zapaltzen erakusten dio Mace Winduri, barne-organoak kaltetzen eta arrazoi bat ematen eztul lehorrarentzarako eta filmean ahulduta dagoen egoerarentzarako.[9][23][24] Baina, geroago, The Clone Wars-ek Grievous aurkeztuko luke bere eztula egiten zuen bitartean.[25]

Jatorrizko istorioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous-en sorrerako istorioaren kontakizun ugari daude. Warren Fuk (Grievous-en jatorrizko diseinatzailea) Star Wars EUn idatzitako literaturaren ondorioz, jeneralak Jeditarrei egiten dien gorrotoa bere herriaren egoera zailean eta esklabotzan duen zereginaren ondorio izan zen. Dookuk antolatu eta Jeditarrei errua egotzi dien transbordadore-istripu batek Grievous zauritzen du, eta cyborg gisa berreraikitzera eramaten du.[16] The Clone Wars-ek geroago iradoki zuen Grievous-i ukatu egin zitzaiola Jedi izateko eskubidea, Indarrarekin loturarik ez zuelako. Dave Filoni eta Henry Gilroy idazleek postulatu zuten Grievous aldaketa zibernetikoetarako boluntario gisa eskaini zela, Jedi-rekin lehian aritzeko, uko egin baitzioten.[26] Telesailean, Grievous-eko gazteluak cyborg bezala progresio mailakatua adierazten duten estatuak erakusten ditu.[11] Hala ere, Filonik Grievous-en jatorrizko historiari anbiguoa eustea aukeratu zuen: ""Lair of Grievous" atalean pentsatzen dut Grievous-en adimenera beste begirada bat balitz bezala. Istorioa interpretatzeko modua, neurri handi batean, gustuko duzun jatorrizko historiaren araberakoa da". "Uste baduzu Grievous transbordadore batean bota zuela Dookuk eta berriro armatu zuela, istorio hori hor dagoela uste dut, Grievousek bere aldaketak aukeratzeko "historia" berri hau asmatu duela, besterik ez. Historiako UE-ren bertsioan sinesten ez baduzu edo gustatu ez bazaizu, orduan, agian, Grievous gerlari baten botere-egarriak hura aldatzea aukeratzera bultzatu bazaitu, hobe duzu".[26]

Agerpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Filmak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Revenge of the Sith (2005)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Coruscanteko batailan, Grievous jeneralak Palpatine Kantziler Nagusia bahituta dauka bere ontzi intsignian, Esku Ikusezina. Bi Jedi zaldunak, Obi-Wan Kenobi eta Anakin Skywalker, Grievous-en ontzian infiltratzen dira Palpatine erreskatatzeko. Anakin Dooku Kondea hil ondoren, Grievous-ek Jediak harrapatzen ditu batailak txikitutako ontzian eta ihes kapsula batean ihes egiten du. Dookuren ondorengoa bezala, Grievous Separatisten estatu-burua bihurtzen da, eta bere gudu droideek Utapau planeta bahitzen dute. Darth Sidiousen eskaz, Kontseilu Separatista Mustafarko mundu bolkanikora bidaltzen du. Grievous Utapauraino arakatzen du Obi-Wanek. Argi-sablez betetako borroka batean sartzen dira biak, Errepublikako klon soldaduak droide-armaden aurka borrokan ari diren bitartean. Grievous-ek hil baino lehen, Obi-Wanek indarra erabiltzen du blaster bat hartzeko, eta tiro egiten die Grievous-en korazaren barruan dauden organoei, cyborg jenerala hilduz.[18]

Telebista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Clone Wars (2003—2005)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous-ek bere historiaren lehen agerraldia egiten du telesailaren bigarren denboraldiaren amaieran.[4] Hypori planetan droide separatisten armadak zuzentzen ditu, zazpi Jediko talde bat inguratzen duten bitartean. Talde horretan sartzen dira maisuak Ki-Adi Mundi, Shaak Ti, Daakman Barrek eta K'Kruhk; eta zaldunak Aayla Secura, Tarr Seirr eta Sha'a Gi. Grievous-ek Jediei bakarrik aurre egitea erabakitzen du, erraz irabazten eta gehienak hiltzen ditu.[20] Grievous-ek Mundi hil baino lehen, ARC klon soldaduen eskuadroi bat iristen da, bizirik atera diren Jediak salbatzeko. Grievous-ek hildako Jedien laser-sableak jasotzen ditu garaikur gisa.[27]

Hirugarren denboraldian, hiru urte geroago girotua, Grievous-ek Coruskant erasotzen du Palpatine kantzilerra bahitzeko saio batean.[17][28] Kantzilerra babesten duten Jedi maisuek Shaak Ti, Roron Corobb eta Foul Moudama barne hartzen dituzte.[21] Grievous Corobb eta Moudama hiltzen ditu, Ti menderatzen du eta Palpatine harrapatzea lortzen du.[19] Grievous-ek ihes-transbordadoreari ekiten dion bitartean, Jedi maisua Mace Windu iristen da eta Grievous-en bularra zapaltzen du indarra erabiliz, bere barne-organoei kalte larria eginez eta eztul bereizgarria eraginez.[4] Hau Revenge of the Sith-en gertaerera eramaten du.

The Clone Wars (2008—2014, 2020)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jeneralak denboraldi guztietan agertzen da, seigarrena ezik.

The Bad Batch (2021—)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Klon Gerren amaiera aldera, Grievous jeneralak Coruscanteko batailatik ihes egiten du, Obi-Wan Kenobik eta Anakin Skywalkerrek Palpatine bahitzeko ahalegina hondatuz gero. Kanpoko ertzerantz erretiratuz, Grievousek bere armada separatistei galaxia osoan Errepublikaren indarren aurkako kontraerasoa antolatzeko agindu die.[29]

Literatura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jenerala Star Wars-eko Unibertso Hedatuko zenbait lanetan agertu da; eleberriak, komikiak eta beste lan literario barne.

Kanona (2014—)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jenerala lau zenbaki dituen Star Wars: Darth Maul – Son of Dathomir komikian agertzen da, jatorriz ekoitzi ez den narrazio-arkua, The Clone Wars-en seigarren denboraldirako. Dooku kondeak Grievous bidaltzen du Darth Maul Sith menderakaitza harrapatzeko, Darth Sidious-en planetarako mehatxu bat bihurtu delako. Zanbar planetan, Grievous-ek Maul garaitzen du eta ihes egitera behartzen du, droideen armadak Mauleko Heriotzaren Guardiako indar mandaloriarrak gainditzen dituzten bitartean. Geroago, Maulek eta Mother Talzinek Grievous eta Dooku amarru batera eramaten dituzte Sidious erakartzeko. Grievous-ek ihes egiten du eta Sidious-ekin elkartzen da Dathomir-i eraso egiteko. Talzin sakrifikatzen da Mauli ihes egiten laguntzeko, Grievous-ek hil baino lehen.[30]

Legends (—2014)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jeneralaren jatorria Star Wars: Visionaries-ko "The Eyes of Revolution" komikian ageri da. Grievous, jatorriz, Qymaen jai Sheelal zen, Kalee planetako humanoide narrasti organikoa. Kaleeshak gerran zeuden Huk espezie aurkariarekin, eta Sheelal erdi-jainkotzat hartzen zuten, Huk Gerran izandako garaipenengatik. Ronderu lij Kummar izeneko gerlariarekin maitemindu zen. Misio batean Kummar hil ondoren, Sheelal konturatu zen betiko negar egiteko zela, eta bere buruari Grievous izena jarri zion. Gerrako jaun batean bihurtu zen eta Huksek Kaleetik ezabatzen aritu zen. Huken aurkako eraso azkarrek Errepublika Galaktikoko Jedi zaldunei laguntza eske eraman zituzten. Isun eta enbargo handiak erori ziren Kaleen eta Grievous-en herriko milaka lagunek gosea pasatu eta pobrezian hil ziren. Grievous-ek Jeditarren eta Errepublikaren aurka jarritako gorrotoari erantzunez, Galaxiarteko Banku Klanaren San Hill errekrutatu zion, exekutatzaile gisa erabil zezan, Banku Klanaren laguntzaren truke, Kaleeren zor izugarria bere gain hartzeko. Grievousek borrokalari gisa zituen gaitasunengatik hunkituta, Hillek eta Dooku Kondeak konspiratu egin zuten bere transbordadorea izorratzeko eta, hartara, separatistei betiko zortasuna ziurtatzeko. Dookuk konbentzitu zuen Grievous, heriotzaz zauritua, bere jaioterriko egoera zailaren erantzuleak (Jediak) izan zirela istripua eragin zutenak. Grievousek onartu egin zuen Dookuk cyborg gorputz batekin berreraikitzeko eskaintza, eta droide-armadetako komandante gorena bihurtu zen Jeditarren mendeku hartzeko.[16]

Clone Wars Adventures-en hirugarren liburukian, Dooku kondeak Grievous eta Asajj Ventress eta Durge aurrez aurre jartzen ditu, beren gaitasunak frogatzeko. Grievous-ek berehala garaitzen du bikotea, eta irabazle ateratzen da. Armada Droide Separatistaren Komandante Martzial Goren postua lortzen du.

Bideojokoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jenerala zenbait Star Wars-eko bideojokotan agertu da.

Harrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grievous jenerala fanatikoen artean pertsonai gogokoenetakoetan bihurtu da, eta Star Wars frankiziako gaizkile ezagunenetakoa hartzen zaio.[34][35][36][37][38]

Zenbait idazlek Grievous jenerala "Star Wars-eko 10 gaizkile hoberenen" zerrendetan jarri dute.[39][40][41] Pertsonaiaren presentzia mugatua Sitharren Mendekuan kritikatua izan arren, 2003ko eta 2008ko serie bizidunetan Klon Gerretan izan zuen paper eta agerpen nagusia goraipatu egin zen, Grievous-eko pertsonaia zabaltzeagatik.[34][35][36][40]

Pertsonaiaren III. ataleko "Zure laser ezpatak osagarri onak izango dira nire bildumarako" hizketak ospea irabazi du Interneteko meme bezala.[42] Screen Rant-eko Amanda Derbyk hau idatzi zuen: "Agur ezazu Star Wars-eko fanatiko bat "Zer moduz?" hitzekin, eta, seguruenik, "Kenobi jenerala"-rekin erantzungo du". Grievous jeneralaren ospearen lekukotasun besterik ez da hori. Zaila da esatea fanatikoek maite dutela borrokarako trebetasunagatik edo memeak sortzeko duten gaitasunagatik, baina ezin da ukatu Grievous gustukoen bat denik".[34]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g h i j (Ingelesez) «Behind the Mask of Grievous in Star Wars: Aliens, Creatures & Droids -- Exclusive Excerpt» StarWars.com 2019-11-22 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  2. ↑ a b c d e (Ingelesez) Creating General Grievous - Star Wars: Revenge of the Sith. (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  3. ↑ Jones, Tim. «Lookalike» christchurchartgallery.org.nz (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  4. ↑ a b c (Ingelesez) Collura, Scott. (2008-10-02). «Star Wars on TV: The Original Clone Wars» IGN (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  5. ↑ (Ingelesez) Houser, Jody; Ross, Luke; Gómez, Carlos; Tartaglia, Java; Sanchez Almara, Dono; Lanham, Travis. (2019). Star Wars. Villains. ISBN 978-1-302-91729-6. PMC 1090442735. (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  6. ↑ «Gary Oldman Says He Was Once Cast As General Grievous In 'Star Wars'» theplaylist.net (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  7. ↑ (Ingelesez) «Gary Oldman On Almost Playing General Grievous In Star Wars Prequels» ScreenRant 2022-06-13 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  8. ↑ Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith audio commentary (DVD). 20th Century Fox Home Entertainment. 2005. Event occurs at 19.
  9. ↑ a b Star Wars: Episode III Revenge of the Sith DVD commentary featuring George Lucas, Rick McCallum, Rob Coleman, John Knoll and Roger Guyett, 2005.
  10. ↑ a b c d (Ingelesez) «General Grievous» StarWars.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  11. ↑ a b c "Lair of Grievous". Star Wars: The Clone Wars. Denboraldia 1. Hamargarren atala. 2008ko abenduaren 12a. Cartoon Network.
  12. ↑ a b "Grievous Intrigue". Star Wars: The Clone Wars. Denboraldia 2. Bederatzigarren atala. 2010eko urtarrilaren 1a. Cartoon Network.
  13. ↑ (Ingelesez) «Confederacy of Independent Systems» StarWars.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  14. ↑ "Shadow of Malevolence". Star Wars: The Clone Wars. Denboraldia 1. Hirugarren atala. 2008ko urriaren 10a. Cartoon Network.
  15. ↑ "The Deserter". Star Wars: The Clone Wars. Denboraldia 2. Hamargarren atala. 2010eko urtarrilaren 1a. Cartoon Network.
  16. ↑ a b c Warren Fu. "The Eyes of Revolution" Star Wars: Visionaries (2005eko martxoa), Dark Horse Comics.
  17. ↑ a b c "Atala 22". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 3. Bigarren atala. 2005eko martxoaren 22a. Cartoon Network.
  18. ↑ a b Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (DVD). 20th Century Fox. 2005.
  19. ↑ a b "Atala 25". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 3. Bostgarren atala. 2005eko martxoaren 25a. Cartoon Network.
  20. ↑ a b c "Atala 20". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 2. Hamargarren atala. 2004ko apirilaren 8a. Cartoon Network.
  21. ↑ a b "Atala 24". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 3. Laugarren atala. 2005eko martxoaren 24a. Cartoon Network.
  22. ↑ a b Tartakovsky, Genndy; et al. (2005). Star Wars: Clone Wars – Volume Two (DVD audio commentary). 20th Century Fox Home Entertainment.
  23. ↑ Star Wars: Clone Wars Volume Two Connecting the Dots featurette (DVD). Warner Bros. Television Distribution. 2005.
  24. ↑ (Ingelesez) «Why General Grievous Coughed & 14 Other Facts About The Star Wars Character» ScreenRant 2020-05-11 (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  25. ↑ (Ingelesez) «Clone Wars Turned General Grievous Into A Joke Even Before Lightsaber Memes» ScreenRant 2021-01-26 (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  26. ↑ a b «TheForce.Net - Jedi Council - Interviews | Henry Gilroy and Dave Filoni» web.archive.org 2020-06-08 (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  27. ↑ "Atala 21". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 3. Lehenengo atala. 2005eko martxoaren 21a. Cartoon Network.
  28. ↑ "Atala 23". Star Wars: Clone Wars. Denboraldia 3. Hirugarren atala. 2005eko martxoaren 23a. Cartoon Network.
  29. ↑ "Aftermath". Star Wars: The Bad Batch. Denboraldia 1. Lehenengo atala. 2021eko maiatzaren 4a. Disney+.
  30. ↑ Jeremy Barlow (w). Star Wars: Darth Maul–Son of Dathomir (2014ko maiatzaren 21a–2014ko abuztuaren 20a), Dark Horse Comics.
  31. ↑ (Ingelesez) Liptak, Andrew. (2018-06-09). «Star Wars Battlefront II updates will let players fight in the Clone Wars» The Verge (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  32. ↑ (Ingelesez) Hood, Vic. (2018-06-09). «The Clone Wars are coming to Star Wars Battlefront 2» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  33. ↑ (Gaztelaniaz) «Lego Star Wars The Skywalker Saga: Cómo desbloquear al General Grievous» Xbox & Play Games 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-07-24).
  34. ↑ a b c (Ingelesez) «Star Wars: 10 Villains Who Are More Popular Than The Heroes» ScreenRant 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  35. ↑ a b (Ingelesez) Polkowska, Margarita. (2019-12-19). «Ranking the Major Star Wars Villains | Star Wars Bad Guys» B&N Reads (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  36. ↑ a b (Ingelesez) «The Greatest Star Wars Villains, Ranked» GameSpot (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  37. ↑ (Ingelesez) «Star Wars: All Of The Major Villains, Ranked By Power» ScreenRant 2021-03-14 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  38. ↑ (Ingelesez) Roberts, Daniel. (2021-12-15). «7 Popular 'Star Wars' Villains Ranked Worst to Best» Inside the Magic (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  39. ↑ (Ingelesez) Bate, George. (2021-05-05). «Every Star Wars Movie Villain Ranked Worst To Best» WhatCulture.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  40. ↑ a b (Ingelesez) «10 Best Star Wars Villains Ranked» Den of Geek 2021-06-01 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  41. ↑ (Ingelesez) «10 Star Wars Villains, Ranked By How Evil Their Plans Were» ScreenRant 2022-05-23 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).
  42. ↑ (Ingelesez) «Star Wars Brings Back The Prequels' General Grievous Lightsaber Meme» ScreenRant 2021-05-29 (Noiz kontsultatua: 2022-07-23).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Grievous_jenerala&oldid=9243219"(e)tik eskuratuta