Sexu berekoen arteko ezkontza
Sexu bereko pertsonen arteko ezkontza, ezkontza homosexuala, berdinen arteko ezkontza edota gay ezkontza moduan ezagutzen da ere. Bertan sexu bereko bi gizon, bi emakume edo genero bereko bi pertsonen arteko ezkontza legez edo sozialki aitortzen duen erakundea da.
Historian zehar ohikoak ziren sexu berdineko pertsonen arteko ezkontzak, hala nola, Antzinako Eroman. Baina okzidentalizazioaren eraginez, desagertzen joan zen XIX. eta XX. mendeetan zehar, XXI. mendean berriro agertu den arte.[1][2]
Halere badaude, Afrikan eta Asian gehienki, ezkontza edota harreman homosexualak zigortzen dituzten herrialdeak.
Sexu berekoen arteko ezkontza onartu zuten lehenengo legeak XXI medeko lehenengo hamarkadetan sortu ziren. Orain arte, 26 herrialdek (Alemania, Argentina, Australia, Austria, Belgika, Brasil, Danimarka, Erresuma Batua, Espainia, Estatu Batuak, Finlandia, Frantzia, Hegoafrika, Herbehereak, Irlanda, Islandia, Kanada, Kolonbia, Luxenburgo, Malta, Mexiko, Norvegia, Portugal, Suedia, Uruguai eta Zeelanda Berria) sexu berekoen arteko ezkontza onartzen dute.
Ezkontzaren instituzioarekin batera, eta askotan alternatiba bezala, karakter zibileko erakunde ez matrimonialak agertzen dira, hauek herrialde eta komunitate bakoitzean oso ezberdinak dira. Bakoitzak determinazio ezberdinak ditu, izateko bikote edo batasun zibila, bakoitzak irizpide batzuk ditu hauek definitzeko, egoera sozial, historiko, soziologiko, juridiko eta politikoaren arabera sortuak daudenak. Erakunde hauek giza eskubideen aldetik aparte kontsideratzen dira. Eta kasu askotan kritikatuak izaten dira diskriminazio bultzatzen dutela eta bigarren mailako biztanleak sortzen dituela diotelako.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Homosexualitate terminoa XIX. mendean agertu zen Karl-Maria Kertbeny-ren eskutik, baina, esan beharra dago, sexu berdinen arteko historia eta homosexualitatea gizatasunarekin batera agertu zen. Gizartearen jarrera berdinen arteko bikoteei buruz desberdina da denboraren eta lekuaren arabera, beti ere, guztion onarpena eta integrazioa lortzen. Homosexualitatea Italian agertu zen prehistorian.
Antzinako Txinan, batez ere Fuji hegoaldeko probintzian, gizonezkoen arteko sexua onartuta zegoen, gizonek gazteekin elkartzen ziren zeremonia handien bitartez. Elkartzeak urte kopuru mugatu bat iraungo zuen, eta horren ondoren, zaharrenak gazteagoak emaztea aukeratzen eta familia bat sortzen lagunduko zuen. Batasun zibileko adibide bat Txinako Zhou dinastiaren hasieran aurkitzen da Pan Zhang y Wang Zhongxian historian. Nahiz eta komunitatea onartu eta ezkontza heterosexualarekin konparatu, bikotea ez zuen erlijio-ekitaldirik izan.
Europa klasikoan, antzinako erromatar eta greziar elkarte batzuek sexu bereko pertsonen arteko harremanak onartzen eta ospatzen zituzten. Antzinako Erromatar Inperioan gizonen arteko erlazioak agertzen dira.
342 urtean, Konstantzio II.ak eta Konstantziak lege bat ezarri zuten Teodosionen kodean jasozten zena(C. Th 9.7.3), bertan Erromatar Inperioan sexu bereko ezkontzak debekatu eta hauek ospatu zituztenei heriotzara kondenatu zituzten.
Erdi Aroko Europan, harreman homosexualak ez zeuden mundu klasikoan bezain onartuak. Zaldun batek bere emakumearekiko maitasun kortesa sentitzen zuen bezala, sexu bereko pertsonen arteko adiskidetasuna posible zen eta askotan ospatu egiten zen. Askotan harreman hauek platoniko bezala definitzen ziren.
Bi gizonen arteko ezkontza bat egon zen, Pedro Díaz eta Muño Vandilaz, Galiziako Rairiz de Veiga herri batean 1061 eko apirilaren 16an eta apaiz batek ezkondu zituen San Salvadorreko monasterio batean (Celanova). Estambuleko eliza bateko aurrietan, Ingalaterrako errege ganberako bi gizonezkoen hilobi konjunto topatu zituzten, bi gizon hauek 1391ko urrian hil ziren. Hilobiaren estiloa, normalean ezkonduta zeuden pertsonentzako hilobiak bezalakoa zen, horren ondorioz John Bowers- en ustetan bikulu homosexualak izan zituzten.
Alan Bray historialariak sakramentu horiek ez zutela konotazio sexuala esaten du baina idatzi duen liburuetariko batean (Same Sex Unions & The Churches of Europe), garai hartako homosexualek sakramentu horiekin bat zeudela adierazten du, haien harremanak ofizialak egiteko modu bat zelako eta baita herentzia izateko eskubidea bermatzeko ere.
John Boswell historialari estatubatuarrak eliza ortodoxoak, erdi-arorarte gizonen arteko ezkontzak praktikatzen zirela adierazi dezaketen dokumentuak topatu ditu. Loturak adelphopoiesis errituarekin egiten ziren. Adelphopoiesis-ek grekeras “anaiak egin” esan nahi du. Beste historialari batzuek ez dute errituaren interpretazio homosexual hau onartzen, “anaien arteko adopzio lotura” bezala edo “odoleko anaiak” izateko lotura bezala interpretatzen dute. Croazian antzeko dokumentu bat topatu da Ordo ad fratres faciendum, hau, eliza katolikoak egina da eta praktikan jartzen zen XIX eko mendearen amaierararte.
XVI eta XVII mendeetako Bukaneroen eta piraten arteko harreman homosexualak ere ezagunak dira eta hauei "Matelotage" deitzen zaie.
Espainian emakumezkoen arteko lehen ezkontza Marcela eta Elisaren artekoa izan zen, A Coruñan ezkondu ziren 1901. urtean. Ezkontza honetan Elisak gizon moduan pasatu behar izan zen. Elisak Mario izen hartu zuen eta apaiza aita Cortiella izan zen. Ezkondu ziren eliza San Jorge en La Coruña izena hartzen du. Azkenean aurkituak izan ziren eta Espainiara ihes egin behar izan zuten. Ezkontza hau egunkarietan eta Europako hainbat lekutan agertu zen.
Marcela Gracia Ibeas eta Elisa Sánchez a Coruñako irakasle ohien eskolan ezagutu ziren, eta urte batzuk geroago irakasle lana egiten ari zirenean elkartu ziren berriro. 1901. urtean Elisa bere itxura maskulinizatu zuen, bere iragana asamtu zuen eta Marion bihurtu zen. Aita Cortiella Mario bataiatu zuen eta bikotea ezkondu zuen. Sistema judizialak haien ezkontzarengatik zigortu nahi zituzten, beraz, herriaren homofobia eta irrigarritasunarengatik ihes egin zuten eta Argentinan amaitu zuten. Bertan Marcela benetako gizon batekin ezkondu zen Mario hil eta gero.
Sindikatu homosexualei buruzko erreferentziak daude Ipar Amerikan. Esate baterako, nazio amerikar gizarteetan, bi izpirituen arteko harreman baimendu dute. Bertan, tribuko gizon bat, gaztetan neska baten ezaugarriak zituena, genero honen betebeharrak eta erantzukizun guztiak hartu behar zituen. Gizon hau hirugarren sexualitate baten parte zen, ez gizona ez emakumea, eta tribuko gizonarengatik emaztea bezala tratatua zen sindikatu heterosexualen antzeko ekitaldiaren ondorioz. Erlijio monoteistaren hedapenarekin sexu bereko kontzeptu zibilak desagertu egin ziren XIX etata XX. mendearen hasieran.
Ameriketako Estatu Batuetan, XIX. mendean zehar, elkarbizitzarako hitzarmena egin zuten bi emakumeen artea “Bostonen ezkontza” izenarekin
XX.mendean mugimendu bat sortu zen onarpen legala bilatzeko helburuarekin, zehazki, iraultza sexualaren ondoren. Ezkontza agertzen da bikoteak eskubide juridikoak eskuratu nahi dituztenean. Bertan sexu bereko ezkontza barneratzen da eskubide berdinak eskuratuz.
Espainako legedia gaur egungo egoeran eta ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sexu berdineko ezkontza 2005 eko uzatailaren 3 an onartu egin zen Espainian. 2004. urtean PSOE-k José Luis Rodriguez Zapatero presidente zela hauteskunde orokorretara aurkeztu zen sexu berekoen arteko pertsona onartzen zuen programa batekin. PSOE-k hauteskundeak irabazi eta gero eta borroka asko egin ondoren, 2005 eko Ekainaren30 ean legea onartu egin zen, honek kode zibila aldatzea zekarren. Legea 2005eko uztailaren 2an argitaratu zen eta sexu bereko pertsonen arteko ezkontza ofizialki legezkoa izan zen Espainian 2005eko uztailaren 3an. Munduko hirugarren herrialdea izan zen.
Gaur egun sexu berekoen arteko ezkontza eta loturaren inguruko debatea oso pil pilean dago batez ere mendebaldean. Honen kontra daudenak ezkontza emakume eta gizon baten artean bakarrik izan daitekeela defendatzen dute eta baita ezkontzaren ondoren ugaltze prozesua ematen dela defendatzen dute, hau gizon baten eta emakume baten artean gerta daitekeela esanez.
Ezkontzaren definizioa mil utertan berdina izan dela argudiatzen dute eta eta definizio honetan aldaketak egitea gaizki legokeela.
Sexu berekoen arteko ezkontza defendatzen dutenek berriz, argumentu hauen kontra egiten dute, argumentu hauek sexu berekoen arteko ezkontzaren kontra egiteko nahikoa ez direla esanez, eta sexu berekoen arteko ezkontzaren kontra egitea diskriminazioa dela esanez.
Ezkontza ondoren ugaltzeko delaren argumentuaren kontra egiten dute, pertsona esterilen edo pertsona nagusien arteko ezkontzak egitea ondo ikusita dagoelako oposizioaren ustetan.
Bestalde sexu berekoen arteko ezkontzaren inguruko erreforma, homosexualen eskubide bat dela adierazten dute, hau da, lege berdintasuna exijitzen dute. Javier Ugarte Filosofoak gaur egun, askotan erlijioak diskriminazio hau mantentzen duena dela dio, ideologia politiko guztiak berdintasunetik hasten direlako.
Gainera, edozein pertsonari ezkontza ukatzeak eskubideen urraketa suposatzen du, horregatik mendebaldeko pertsona askoren ustez beharrezkoa da ezkontza mota hau legalizatzea eta bikote heterosexualek dituzten eskubide berdinak izatea.
Orokorrean, ezkontzak hainbat eskubide ematen dizkio bikoteari, immigrazioaren inguruan, gizarte segurantzan, zergatan, herentzian baita haurrena. Gizarte Eskubideen Nazio Batuen ofizinak esaten du ezkontza pertsona guztientzako eskubide bat dela, orientazio sexuala zein den alde batera utziz.
Hainbat erakunde lan egiten dute eskubide hau aurrera eramateko, hau da, herritar guztien berdintasuna bultzatzeko. Gainera, sexu bereko pertsonen arteko ezkontzen onarpena LGTB harremanak normalizatzen ditu. Badira ere sexu bereko arteko ezkontza ez dutela onartzen, hau homofobia deritzo.
Hainbat ikerketa daude non esaten duten sexu bereko pertsonen arteko umeak eta sexu desberdinen arteko pertsonen umeak berdin hezten eta moldatzen direla. 25 urte eman dira ikerketa hauek aurrera eramateko eta ikusi da orientazio sexuala ez duela zerikusirik umearen adaptazio emozionala, jarrerazkoa eta psikologikoa garatzeko. Gainera hainbat ikerketek esaten dute sexu berdinen arteko umeak tolerantzia gehiago garatzen dutela.
New Yorkeko unibertsitateko katedraduna, Judith Stacey, esan du hainbat erakunde daudela sexu berdinen arteko umeak edukitzeko bultzatzen dutela, esaterako, American Academy of Pediatrics, American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, American Psychiatric Association, American Psychological Association, American Psychoanalytic Association, National Association of Social Workers, Child Welfare League of America, North American Council on Adoptable Children eta Canadian Psychological Association (CPA).
Hala ere, badaude argumentu honen kontra jotzen duten pertsonak, hauek sexu berekoen arteko ezkontza eta umeak edukitzea ez dute onartzen. Esaten dute familia tradizionala, hau da, aita eta ama osatzen duten bikote batekin hobeto egongo direla sexu berekoen bikoteak baino.
Sexu berekoen arteko pertsonak onartzen eta laguntzen dutenak errebindikatzen dute LGTB pertsonen arteko ezkontza diskriminaziorik gabe defendatu behar dela.
Sexu berekoen arteko ezkontza legeztatu duten herrialdeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Homosexualitatearen egoera juridikoa munduan
Homosexualitate legala Ezkontza homosexual legala Batasun zibil homosexual legalak Bikote homosexualen atzerritarren onarpena, baina herrian ilegalak Batasun zibil homosexual ilegalak Homosexualitate ilegala/mugatua Homosexualen adierazpen eta elkarte askatasunen murrizketa Zigorra de jure, baina ez da aplikatzen Kartzela-zigorra Betiko kartzela-zigorra Heriotza-zigorra
Herbehereak (2001eko apirilaren 1etik)
Belgika (2003ko ekainaren 1etik)
Espainia eta 
Hego Euskal Herria (2005eko uztailaren 3tik)
Kanada (2005eko uztailaren 20tik)
Hego Afrika (2006ko azaroaren 30etik)
Norvegia (2009ko urtarrilaren 1etik)
Suedia (2009ko maiatzaren 1etik)[3]
Portugal (2010eko ekainaren 5etik)
Islandia (2010eko ekainaren 27tik)
Argentina (2010eko uztailaren 22tik)
Danimarka (2012ko ekainaren 15etik)
Brasil (2013ko maiatzaren 16tik)
Frantzia eta Ipar Euskal Herria (2013ko maiatzaren 18tik)
Uruguai (2013ko abuztuaren 5etik)
Zeelanda Berria (2013ko abuztuaren 19tik)
Luxenburgo (2015ko urtarrilaren 5etik)- Puerto Rico (2015eko ekainaren 17tik)
Ameriketako Estatu Batuak (2015ko ekainaren 26tik)
Irlandako Errepublika (2015ko azaroaren 16tik)
Kolonbia (2016ko apirilaren 28tik)
Finlandia (2017ko martxoak 1etik)
Malta (2017ko irailaren 1etik)
Alemania (2017ko urriaren 1etik)
Australia (2017ko abenduaren 9tik)
Austria (2019ko urtarrilaren 1etik)
Badaude haien Gorte Nagusiek legea onartzeko denbora mugatu bat ezarri dieten bi herri, bestela ezkontzak de facto onartuko dira:
Taiwan (2019ko maiatzaren 24ra arte)[4]
Costa Rica (2020ko maiatzaren 26ra arte)[5]
Eta beste herrialde batzuen legebiltzarretan eztabaidatzen dago:
Iritzi publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Munduan zehar eginiko inkesta eta ikerketa ezberdinek sexu berekoen arteko ezkontzaren aldeko joera igotzen ari dela erakutsi dute, nahiz eta belaunaldi ezberdinen artean ezberdintasunak nabarmenak diren. Orohar legezko ezkontza baten aldeko joera igo egin da XXI. mende hasieraz geroztik ideologia politiko, erlijio, genero, arraza eta erlijio ezberdinen artean munduan zehar. [8][9][10][11][12] (Ingelesez)
| Herrialdea | Urtea | Alde | Kontra | Ez daki/Neutro/Berdin zaio |
|---|---|---|---|---|
| Herbehereak | 2015 | 91% | 7% | 2% |
| Suedia | 2015 | 90% | 7% | 3% |
| Danimarka | 2015 | 87% | 9% | 4% |
| Islandia | 2004 | 87% | 9% | 4% |
| Feroe Irlak | 2016 | 64% | 36% | 0% |
| Espainia | 2015 | 89% | 8% | 3% |
| Alemania | 2017 | 83% | 17% | 0% |
| Irlanda | 2015 | 80% | 15% | 5% |
| Norvegoia | 2013 | 78% | 17% | 4% |
| Belgika | 2015 | 77% | 20% | 3% |
| Luxemburgo | 2015 | 75% | 20% | 5% |
| Suitza | 2016 | 50,8% | 49,2% | 0% |
| Frantzia | 2016 | 62% | 38% | 0% |
| Finlandia | 2015 | 66% | 28% | 6% |
| Malta | 2016 | 61% | 25% | 14% |
| Gibraltar | 2015 | 63% | 37% | 0% |
| Portugal | 2015 | 61% | 33% | 6% |
| Italia | 2016 | 56% | 40% | 4% |
| Liechtenstein | 2017 | 55% | 27% | 18% |
| Erresuma Batua | 2017 | 66% | 23% | 11% |
| Austria | 2017 | 59% | 25% | 16% |
| Txekiar Errepublika | 2017 | 52% | 41% | 7% |
| Hungaria | 2017 | 27% | 64% | 9% |
| Eslovenia | 2015 | 38,3% | 49,5% | 12,2% |
| Zipre | 2015 | 37% | 56% | 7% |
| Kroazia | 2017 | 31% | 64% | 5% |
| Grezia | 2017 | 50% | 47% | 3% |
| Estonia | 2017 | 39% | 52% | 9% |
| Polonia | 2017 | 38% | 57% | 5% |
| Eslovakia | 2015 | 24% | 69% | 7% |
| Lituania | 2017 | 12% | 85% | 5% |
| Errumania | 2017 | 26% | 74% | 1% |
| Letonia | 2017 | 16% | 77% | 7% |
| Turkia | 2015 | 27% | 25% | 48% |
| Bulgaria | 2017 | 18% | 79% | 3% |
| Albania | 2015 | 10% | 88% | 2% |
| Errusia | 2017 | 5% | 90% | 5% |
| Georgia | 2017 | 3% | 95% | 2% |
| Moldavia | 2017 | 5% | 92% | 3% |
| Ukrania | 2017 | 9% | 85% | 6% |
| Bielorrusia | 2017 | 16% | 81% | 3% |
| Armenia | 2017 | 3% | 96% | 1% |
| Bosnia Herzegovina | 2017 | 13% | 84% | 4% |
| Serbia | 2017 | 12% | 83% | 4% |
| Kazakhstan | 2017 | 7% | 89% | 4% |
| Herrialdea | Urtea | Alde | Kontra | Ez daki/Neutro/Berdin zaio |
|---|---|---|---|---|
| Kanada | 2015 | 71,1% | 20,9% | 8% |
| Uruguay | 2015 | 63,8% | 31,1% | 5,1% |
| Txiile | 2017 | 64% | 32% | 4% |
| Estatu Batuak | 2017 | 60% | 33% | 7% |
| Argentina | 2015 | 51,3% | 45,1% | 3,7% |
| Brasil | 2016 | 44% | 42% | 18% |
| Kolombia | 2015 | 33% | 62% | 5% |
| Mexiko | 2016 | 36% | 53% | 11% |
| Peru | 2017 | 13,1% | 82% | 4,9% |
| Dominikar Errepublika | 2015 | 16,1% | 82,6% | 1,3% |
| Bermuda | 2016 | 31,46% | 68,84% | 0% |
| Bahamak | 2014 | 7% | 90% | 3% |
| Ekuador | 2015 | 14,3% | 82,7% | 3,1% |
| Bolivia | 2015 | 13,8% | 76,1% | 10,2% |
| Panamá | 2017 | 16% | 78% | 6% |
| Honduras | 2015 | 10,6% | 87,9% | 1,5% |
| Nikaragua | 2015 | 10,4% | 85,5% | 4,1% |
| Guatemala | 2015 | 9,3% | 85,6% | 5,1% |
| Venezuela | 2015 | 9,4% | 89,4% | 1,2% |
| El Salvador | 2015 | 7,8% | 88,5% | 3,7% |
| Paraguay | 2015 | 6,8% | 88,3% | 4,8% |
| Puerto Rico | 2014 | 33% | 55% | 12% |
| Costa Rica | 2017 | 35% | 59% | 6% |
| Surinam | 2014 | 20,3% | 79,7% | 0% |
| Belize | 2014 | 17,5% | 82,5% | 0% |
| Trinidad y Tobago | 2010 | 15,4% | 84,6% | 0% |
| Guyana | 2014 | 7,2% | 92,8% | 0% |
| Jamaica | 2014 | 3,5% | 96,5% | 0% |
| Haití | 2014 | 6,7% | 93,3% | 0% |
| Herrialdea | Urtea | Alde | Kontra | Ez daki/Neutro/Berdin zaio |
|---|---|---|---|---|
| Israel | 2017 | 79% | 21% | 0% |
| Singapur | 2014 | 27,1% | 72,9% | 0% |
| Tailandia | 2015 | 59,2% | 35,4% | 3,4% |
| Txina | 2015 | 29% | 21% | 50% |
| Vietnam | 2014 | 33,7% | 52,9% | 13,4% |
| Hego Kore | 2015 | 27% | 29% | 44% |
| Filipinak | 2015 | 16% | 84% | 0% |
| India | 2015 | 29% | 29% | 42% |
| Japonia | 2015 | 30% | 7% | 63% |
| Taiwán | 2016 | 52% | 46% | 2% |
| Herrialdea | Urtea | Alde | Kontra | Ez daki/Neutro/Berdin zaio |
|---|---|---|---|---|
| Hegoafrika | 2015 | 36,6% | 46% | 17,4% |
| Nigeria | 2014 | 5% | 87% | 8% |
| Kongoko Errepublika | 2014 | 2% | 98% | 0% |
| Uganda | 2014 | 1% | 99% | 0% |
| Herrialdea | Urtea | Alde | Kontra | Ez daki/Neutro/Berdin zaio |
|---|---|---|---|---|
| Australia | 2017 | 61,6% | 38,4% | 0% |
| Zeelanda Berria | 2014 | 54% | 46% | 0% |
| Palau | 2008 | 16,45% | 83,55% | 0% |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) «SAGE Journals: Your gateway to world-class journal research» SAGE Journals (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ (Ingelesez) Boswell, John. (1995). Same-sex Unions in Premodern Europe. Vintage Books ISBN 9780679751649. (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ (Ingelesez) «Sweden church allows gay weddings». (Noiz kontsultatua: 2013-09-09).
- ↑ (Ingelesez) Neill, James. (2009-01-14). The Origins and Role of Same-Sex Relations in Human Societies. McFarland ISBN 9780786452477. (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Matrimonio igualitario será legal en Costa Rica a partir del 26 de mayo del 2020» Delfino.cr 2018-11-26 (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) Tupper, Paula. «Bachelet firma proyecto de matrimonio igualitario que incluye adopción homoparental» La Nación (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Sala IV da 18 meses para que entre en vigencia el matrimonio homosexual» La Nación, Grupo Nación (Noiz kontsultatua: 2019-03-02).
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Ingelesez) New York Times egunkariaren artikulua.
Datuak: Q17422
Multimedia: Same-sex marriage / Q17422