Joseph Roth

Joseph Roth
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Moses Joseph Roth
Jaiotza	Brody, 1894ko irailaren 2a
Herrialdea	Austria ; Cisleithania
Heriotza	Paris, 1939ko maiatzaren 27a (44 urte)
Hobiratze lekua	Cimetière parisien de Thiais (en)
Familia
Bikotekidea(k)	ikusi Irmgard Keun (mul) ;
Hezkuntza
Heziketa	Vienako Unibertsitatea
Hizkuntzak	alemana
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, kazetaria eta antzerkigilea
Lantokia(k)	Lviv; Viena; Berlin eta Paris
Lan nabarmenak	ikusi Radetzky martxa; Job; Kaputxinoen kripta;
Genero artistikoa	satira
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra
	josephroth.de

Joseph Roth (Brody, Austria-Hungariako Inperioa, 1894ko irailaren 2a - Paris, 1939ko maiatzaren 27a) jatorri juduko austriar idazlea izan zen. Bere obra ezagunena Radetzky martxa da (1932, Radetzkymarsch).

Bizitza

Brodyn sortu zen, garai hartan Austria-Hungariako Inperioaren barnean zegoen Galitzia eskualdean, familia judu batean. Batxilergoa bukaturik, literatura eta filosofia ikasketak egin zituen, Lviveko Unibertsitatean hasieran (1913), eta Vienan ondoren (1914-1916). Lehen Mundu Gerran esku hartu zuen, Austria-Hungariako armadan sartua^[1]. Gerrak eta Inperioaren deuseztatzeak eragin handia izan zuten bere bizitzan.

Gerra ondoren, kazetari aritu zen Vienan. 1920an Berlinera joan zen, Neue Berliner Zeitung-en lan egitera. Geroago Berliner Börsen-Courier-en eta Frankfurter Zeitung-en ere idatzi zuen. Azken honetan, 1923tik 1932ra, korrespontsala izan baitzen, bidaia asko egin zituen Europan zehar. 1922an, Friederiche Reichlerekin ezkondu zen Vienan. Urte gutxiren buruan eskizofreniak jo zuen emaztea, eta 1929tik aurrera ospitale psikiatrikotan sarturik egon zen. Naziek hil zuten Friederiche 1940an^[1].

Rothen lehenengo eleberria, Das Spinnennetz («Armiarma-sarea»), zatika argitaratu zen 1923an, Vienako egunkari batean. Arrakasta eta ospea, berriz, Job (1930) eta Radetzky martxa (1932) eleberriek eman zioten. 1933an, Naziak boterera iritsi zirelarik, Berlindik Vienara alde egin zuen. Alemanian, denbora luze gabe, bere liburuak erre zituzten. 1934an, Parisera erbesteratu zen eta handik zenbait bidaia egin zituen, Austria, Polonia eta Herbeheretara esate baterako. 1936 eta 1938 artean, maitasun-harremana izan zuen Irmgard Keun alemaniar idazlearekin.

Azken urteetan, alkoholismoa zela-eta, bere osasuna hondatuz joan zen. 1939ko maiatzaren 27an hil zen, Parisen, eta Thiaisko hilerrian ehortzi zuten. Haren hilarrian écrivain autrichien-mort à Paris en exil bertzerik ez dago idatzia («austriar idazlea - Parisen erbestean hila» ). Hiletan juduak, katolikoak, monarkikoak eta komunistak elkartu ziren^[2].

Lanak

Das Spinnennetz («Armiarma-sarea»), 1923
Hotel Savoy, 1924
Die Rebellion, 1924
April. Die Geschichte einer Liebe, 1925
Der blinde Spiegel, 1925
Juden auf Wanderschaft, 1927
Die Flucht ohne Ende («Amaierarik gabeko ihesa»), 1927
Zipper und sein Vater, 1928
Rechts und links, 1929
Der stumme Prophet, 1929
Hiob (Job), 1930
Radetzkymarsch (Radetzky martxa), 1932
Der Antichrist, 1934
Tarabas, 1934
Beichte eines Mörders (Hiltzaile baten aitormena), 1936
Das falsche Gewicht, 1937
Die Kapuzinergruft («Kaputxinoen kripta»), 1938
Die Legende vom heiligen Trinker (Edale santuaren kondaira), 1939
Die Geschichte von der 1002. Nacht, 1939
Der Leviathan (Leviatana), 1940

Euskaraz

Leviatana (Der Leviathan), 1998. Susa argitaletxea. Itzultzailea: Edorta Matauko.
Edale santuaren kondaira (Die Legende vom heiligen Trinker), 2001. Igela argitaletxea. Itzultzailea: Matías Múgica.
Hiltzaile baten aitormena (Beichte eines Mörders), 2003. Igela argitaletxea. Itzultzailea: Matías Múgica.

Erreferentziak

↑ ^a ^b Coetzee, J.M.. Emperor of Nostalgia. nybooks.com (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).
↑ Rosenfeld, Sidney. Understanding Joseph Roth, 88. orrialdea. University of South Carolina press, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joseph Roth

Euskarari ekarriak: Josef Roth, ekarriak.armiarma.eus
JRO - Joseph Roth Online

Datuak: Q78509
Multimedia: Joseph Roth / Q78509

[coe-1] Coetzee, J.M.. Emperor of Nostalgia. nybooks.com (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).

[2] Rosenfeld, Sidney. Understanding Joseph Roth, 88. orrialdea. University of South Carolina press, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-2-8).

[1]

[2]