Luisa Ignacia Roldán, izengoitiz La Roldana deitua (Sevilla, 1652koirailaren 8a – Madril, 1706kourtarrilaren 10a) sevillar eskultore barrokoa izan zen, erregistratutako lehen emakume eskultore espainiarra.[1][2] XVII. mendearen amaierako eta XVIII. mendearen hasierako Andaluziako Barrokoko eskulturaren irudi nagusietako bat da.[3] Antonio Palominok aurkitu zuenetik, aita Pedro Roldán bezain eskultore garrantzitsua da.[4][5]
1686-1688 bitartean, Cádizen jardun zuen eta, besteak beste, zurezko eskulturak zizelkatu zituen katedralerako. 1688an Madrilen kokatu zen, eta 1692anKarlos II.aren ganbera-eskultore lanpostua erdietsi zuen.[6]Filipe V.arekin ere postu berean lan egiten jarraitu zuen[7], 1706an hil zen arte.
Bere aitak eraginda hasi zen eskultura munduan. Sevillako tailerrean lan egin zuen 1671n ezkondu zen arte. Bere eskulturak gai erlijiosoak jorratu zituen, Trentoko Kontzilioaren jarraibideei jarraituz, irudien artea gizatiartzeko, erlijioa herriarengandik hurbilen jartzeko. Tamaina naturaleko eskulturak egin zituen prozesioetarako, zurezkoak edo polikromiaz egositako buztinezkoak, eta horietako asko «kandelagile» deiturikoak edo janztekoak, baita partikularrentzako eta komentuentzako debozio-talde txikietako beste batzuk ere, mugimendu eta adierazkortasun handikoak, arte barrokoaren ezaugarri guztiekin. Italiar estiloko terrakotazko jaiotza ugari egin zituen, Natibitateko eszena bat osatzen zutenak nahiago zituen, talde eskultoriko batu gisa.
Ikastaldi baten ondoren eta Sevillan egindako lehen lanen ondoren, 1686an Cadizera joan zen udal kabildoak eta katedralak eskatutako hainbat lan egitera. Andaluziako hiriburu horretan bi urtez egon ondoren, Madrilera bidaiatu zuen, eta bertan Karlos II.a eta Filipe V.a erregeentzat ganbera eskultore gisa lan egin zuen, hil zen arte.[8]
Pedro Roldán eskultore ospetsuak eta Teresa de Jesus Mena Ortega y Villavicenciok osatutako bikotearen hamabi seme-alabetatik bosgarrena izan zen. Horietako lau gazterik hil ziren.[9]
Sevillan eta aitak Santa Marina Kollazioan tailerra muntatu zuenean, Luisa Ignacia jaio zen eta Santa Marina elizan bataiatu zuten 1652ko irailaren 8an. Jaioturtea 1654koa zen, 1984an Sevillako San Julian parrokian bere bataio-agiria aurkitu zen arte.
Sevillan, 1652ko irailaren zortzian, igandea, Pedro Ambrosio de Poblete lizentziadunak, Sevillako Santa Marina Anderearen eliza honetako apaizak, Luisa bataiatu nuen, Pedro Roldán eta Teresa de Jesúsen alaba, bere emazte legitimoa, Juan Peral Crespo aitabitxia izan zen. Sinadura: Pedro Ambrosio de Poblete, abadea
Aitaren tailerrak ospe handia lortu zuen, eta enkargu ugari iristen zitzaizkion; beraz, ez da harritzekoa alaba nagusienek oso gaztetatik laguntzea familiaren tailerrean; jakina da Francisca polikromian aritzen zela, eta Maria eta Luisa gehiago aritzen zirela eskulturan.[10] Uste denez, aita izan zuen irakasle, bai gubiak erabiltzen, bai marrazketa irakasten; izan ere, 1660tik, Pedro Roldán izan zen Sevillako Akademian gai horretako irakaslea.[11]
Lanak ugaritu egin zitzaizkien, eta familiaren ekonomiari esker, aitak beste lantegi handiago bat muntatu zuen, eta, han, hiru alabez gain, behargin ugarik lan egiten zuten. Luisa berehala nabarmendu zen ahizpen gainetik, eta baliteke aitaren eskulturetan zuzenean lagundu izana. José Cascales Muñozek eta Juan Agustín Ceán Bermúdezek diotenez, Sevillako katedraleko kabildoak San Fernandoren irudia enkargatu zion Pedro Roldáni —sakristia nagusian gordeta zegoen—, eta eskultura hori, katedraleko kabildoak ikusi ondoren, baztertu egin zuten. Tailerrera eramanda, Luisak konpondu zuen, burua eta hankak zerratuz eta mugimendu handiagoa emanez, eta horrela eragozpenik gabe onartua izan zen.[12][13]
1671ean Luis Antonio Navarro eskultorearekin ezkondu zen. Familiaren tailerrean Luis Antonio Navarro de los Arcosi (1652-1711), Andres Cansino eskultorearen ikasleari, ezkontzeko hitza eman zion Luisak. Aitak harreman horren aurka egin zuen, Francisca eta Ana Manuela bere bi ahizpek harremanekin bezala, zergatia ezezaguna da.[14] 1671n Sevillan San Fernando (Fernando III.a Gaztelakoa) kanonizatu zutenez, Pedro Roldánek hainbat enkargu jaso zituen Sevillako katedrala apaintzeko. Baliteke Luisak, bere aita oso lanpetuta egon zen une hura aprobetxatu izana Luis Antoniorekin ados jartzeko eta gurasoen baimenik gabe ezkontzea erabakitzeko.[15]
Sevillako San Markos elizan ezkondu ziren Luisa Roldan eta Luis Antonio de los Arcos.
Bere erlijio-prestakuntza eta alderdi juridikoak zirela eta, Vicente de Ballesteros auzitegiko prokuradoreak, Luis Antonio de los Arcos-en izenean, Matías de los Reyes Balenzuela elizako epailearen aurrean —1671ko abenduaren 17an—, eskariari ekin zion. Luisa Ignacia Roldánekin ezkontzeko, "harekin bi urteko harremana bazuen une horretan, ezkontza hitza elkarri emanez" eta haien ezkontza "gure Eliza Santuaren aginduaren arabera" izatea nahi zuela, eskatu zuen. Artzapezpikuko aguazil bat Luisaren bila joan eta epailearen aurrera eramatea ezkontza hitza eman zuen ala ez deklaratzera. [16]
Hainbat lekukok adierazi zutenez, abenduaren 15eko gauean eman zioten biek elkarri ezkontzeko hitza. Luis Antoniok eskatu arren, Pedro Roldánek ez zuen baiezkorik eman.[17]
Egun hartan bertan, abenduaren hamazazpian, Juan Nieto aguazila joan zen Luisa Roldanen bila epailearen aurrera eramateko, deklaratu ondoren, non, besteak beste, esan zuen ez zela inoiz ezkonduta egon, «moza doncella» zela, ez zela Luis Antonioren ahaidea, ez zuela kastitate botorik, eta, ezkontzeko hitza eman arren, ezin zuela bete, aitaren baimen gabe. Deklarazio hori eginda, gaztea Lorenzo de Avila urreztatzailearen etxera eramateko agindu zuen epaileak, «beharrezko zaintza eta babespearekin bere esku edukitzeko eta lizentziarik eta agindu judizialik gabeko inoren esku ez uzteko». Autoa Sevillan 1671ko abenduaren 17an sinatu zuen, Juan Nieto, Lorenzo de Ávila, Bartolomé Franco eta D. Diego R. de Cepeda, notario. Oso antzeko adierazpena egin zuen hurrengo egunean Luis Antonio de los Arcosek. Gertaera hau, «Luis Antonio de los Arcos aprendizak egindako La Roldanaren bahiketa izenez ezagutzen dena, 1920an argitaratu zuen Santiago Montoto de Sedasek.[18]
Azkenean, ezkontza 1671ko abenduaren 25ean egin zen, San Markos elizan, lekuko ugarirekin, baina emaztegaiaren aita bertan egon gabe.[19]
Ondorengotza
Senar-emazteek zazpi seme-alaba izan zituzten, eta horietatik lau haurrak zirela hil ziren.
Ezkondu ondoko urteetan senar-emazteak elkarrekin lan egin zuten Sevillan. 1671n, 19 urte zituela, ezkondu ondoren, Sevillako San Bizente parrokiako patroiek Luis Antonio eta Luisa Roldan Armen kaleko bizilagun bezala erregistratu zituzten, Navarro de los Arcos familiaren etxe batean, 1680ra arte. Urte hartan, San Bizente kaleko Sagrario parrokiara joan ziren, eta, 1683an, San Martin kalera.[27]
Izarraren Ama Birjina Sevillan, 2010ean Luisa Roldani egotzitakoa.
Sevillako lehen aldi horretan, anonimoak bezala geratu diren eskulturak egin zituen, bere senarraren laguntzarekin batera. Senarra polikromiaz arduratuko zen eta ziurrenik bere sinadura jarri zuen kontratuetan.[28]
Aitarekiko harremanak hobetu egin ziren ustea dago, haien arteko kolaborazio batzuk jasota daude eta. Nabarmentzen direnak, La Roldanak Gorespenaren Kristoren Aste Santurako eta Ermandade horretarako egindako lau aingeruak dira, bere senar Luis Antonio de los Arcosek egindakotzat agertzen diren «bi lapurren» figurak, baina gehienbat eta bere estiloagatik Luisa Roldanena izan zitezkeen.[29]Bernales Ballesterosen arabera, «Gorespenaren pausoan, gurdiaren erliebeak Pedro Roldánek egin zituen, lau aingeruak Luisa Roldánek, eta seguruenik bi lapurrak —Luis Antonio de los Arcos autoretzat ematen duen dokumentazioa egon arren, pentsa daiteke liburuetan sinatu eta polikromiaz eta urreztatzeaz baino ez zela arduratuko»—.[30]
Garai hartan oso ohikoa zen Aste Santuan prozesioa egiteko «Dolorosen» enkargua, eta, beraz, normala dirudi Luisa Roldánek baten bat egitea, nahiz eta ez dagoen hori egiaztatzen duen dokumenturik; hala ere, bere estilotik hurbilen dagoen bat Virgen de la Regla da, Prendimentuaren Ermandadearena, «Okinena» bezala ezagutzen dena. Autore batzuek La Roldánari egozten dioten beste obra bat Virgen de la Macaren irudia da, besteak beste, Hernández Díaz irakasleak Sisanteko La Dolorosa lanaren antza aipatzen du, geroagoko obra eta La Roldanaren lan segurua.[31][32] García Olloqui artearen historiako irakasleak, Luisa Roldán-en obran adituak, uste du La Macarenak baduela «Soledadeko Ama Birjinaren nolabaiteko antza, Puerto Realeko (Cádiz) izen bereko Kofradiaren 1688. urteko La Roldanaren obra dokumentatua».[33]La Virgen de la Estrella izen bereko Ermandadekoa da, tradizioz Juan Martinez Montañés-i esleitua, eta 2010ean egindako zaharberritze baten ondoren, Ondare Historikoaren Andaluziako Institutuak (IAPH) Luisa Ignacia Roldán eta Luis Antonio de los Arcos senar-emazteen tailer artistikoaren ekoizpenari egotzi zion irudia.[34]
Eskultore honi egotzitako beste ama birjinaren irudi mota bat Sevillako egonaldiaren barruan aurkitzen da, hala nola Egoitzako Ama BirjinaApaiz Agurgarrien Ospitaleko elizan eta 1920 eta 1930 artean Jeronimo Gil Alvarezek egindako ospitale horren inbentarioan katalogatuta dagoena, «Luisa Roldanen estilokoa» bezala. Sevillako Medikuntza Akademiako Virgen con el Niño, Pedro Roldán-en eskolakotzat hartzen da, baina bere alaba Luisarekin harreman estua du.[35] Beste irudi garrantzitsu batzuk ere badaude. Virgen del Carmen/ Karmengo Ama Birjina esaterako, Santa Ana karmeldar komentuan eta Jesusen Andra Mari komentuan dago. Ama Birjinaren irudi nagusia erretaula nagusian dago, eta gainerako eskultorikoa Pedro Roldánek egin zuen.[36]Virgen Peregrina/ Ama Birjina Erromesa izenez ezagutzen den irudia Safagúngo (Sahagun) Gurutze Santuaren monasterioko Ama Beneditarren museoan dago eta Luisa Roldán eskultoreari egotzita dago. Irudia 1967an iritsi zen monasteriora, hiri bereko Erromesaren santutegitik, eta Sevillan 1687an erosi zutela ageri da. Data horretan Luisa Roldán Cádizera joana bazen ere, baliteke irudi hori Roldán familiaren tailerrean geratu izana, eta hantxe erosi ahal izan zuten.[37] Tradizioz, Dos Hermanaseko Hilobiratze Santuko Ermandadeko Bakardadeko Andre Mariaren Irudia egitea egotzi izan zaio, baina, hala ere, oso atribuzio zaharkitutzat jo izan da.
Cadizera noiz joan zen ezin izan dute zehaztu. Data hurbilak bai, ordea, eskultorearen dokumentu autografoari esker. Dokumentu hori Cadizko katedralean gordetzen den Ecce Homoren 1984ko zaharberritze-lan batean aurkitu zen, eta senarrak lagundutako irudiaren «egile ospetsua» izendatu zuten. Dokumentu hori 1684ko ekainaren 29koa da, eta atzeko aldean hainbat aurpegi-zirriborro ditu. Dokumentu hau ikusgai dago katedraleko museoan.[38][39] Hala ere, litekeena da eskultura hori Sevillan egin eta Cadizera bidali izana; izan ere, 1686ko beste dokumentu batzuetan, bikoteari katedraleko kabildoak Cadizera deitu ziola esaten da, «Patriarken eta aingeruen figurak bere Monumenturako» egiteko. Egun horietakoak dira Ecce Homo batzuk, hala nola Kordobako San Frantzisko elizakoa –Sanchez Peñak esleitua– eta Kordobako Santa Cruz komentuko Belengo Andre Mariaren kaperakoa, Cadizekoarekin antz handia dutenak.[40]
1687ko martxoaren 10ean, San Servando eta San Germanen eskulturak egitea proposatu zuten Cadizeko Zaindarien jaietako udal-diputatuek, hiriko udaletxeko kapitulu-aretoan erakusteko. Gaur egun, Cadizko katedral berriko kapera batean daude gurtuak.[41] Santu horietako batean —Servando— honako hau jartzen zuen dokumentu bat aurkitu zuten: «Pedro Roldanek diseinatua, Luisa Roldánek egina eta Luis Antonio de los Arcosek urreztatua eta estofatua».[42]
San Servando Cadizeko katedral berrian.
San German katedral berrian.
Bere tailerreko beste batzuk Umiliazioaren Jauna dira, Pietatearen Kofradiako kidea eta Santiago Apostoluaren elizan dagoena, Anaidiaren egoitzan; San Joan Bataiatzailearen eta San Joseren irudiak San Antonio parrokiako aldare barroko batean jarrita daude.[43] Pietateko Andre Mariaren monasterioko elizan talde eskultoriko bat dago Familia Santu bat irudikatzen.[44]
Bakardadearen Andre Maria, 1688, Puerto Real, Cadiz.
Cadizko hiriburuko egonaldi horretan, hirirako eta inguruko herrietarako beste eskultura batzuk egin zituen, non atribuzio ugari aurkitzen diren. Horien artean Puerto RealekoSoledadeko Andre Mariaren irudia autentifikatuta dago, uztailaren 3ko dokumentu batean. 1688an, De los Arcos-Roldán senar-emazteek Padres Mínimoen komentuari egindako eskulturaren dohaintza jasotzen duena, Erramu Igandearen aurrekaria den Virgen de los Dolores/ Ama Birjinaren minak ospatzen dituen ostiralero erantzunez abesten den meza ospakizun baten truke. bikotearen eta haien oinordeko eta ondorengoen arimentzat. Egur polikromatuan egindako irudi hau Venerable Hermandad Sacramental y Real Cofradía de Penitencia de Ntra. Sra. de la Soledad, Santo Entierro de Ntro. Sr. Jesucristo eta San Francisco de Paularena da. Hiru eskulturak, Ama Birjinarena, Kristo etzanarena eta Paulako San Frantziskorena, antzinatik egotzi izan zaizkio La Roldanari, 1988an aipatutako dokumentua aurkitu zen arte, non Soledad irudia, egin zuen bezala kontserbatzen dena, guztiz dokumentatuta dago. San Francisco de Paula/ Paulako Frantzisko Deuna ere La Roldanaren egiletza guztiz dokumentatuta dago, nahiz eta Kristorena eskultorearen zirkuluari egozten zaion. Biak La Victoria komentu elizan daude. [45] 2016ko apirilaren 23an, Puerto Realeko Udalak "Imaginera Luisa Roldán" izena duen Plaza bat eskaini zion, Soledad eta Factoría de Matagorda kaleen elkargunean dagoena.
La Roldanak egindako gaien artean, Niño Jesusen irudikapenak daude; ezagunenetako bat Arcos de la Fronterako San Pedro elizako Niño Jesús Quitapesares izenekoa da; erretaula nagusiko horma-hobi nagusian dago eta Divina Pastora irudiaren eskultura-multzoaren parte da.
Jerez de la Fronteran beste hainbat irudi egotzi zaizkio: Santo Domingo komentuan Niño Jesús Dulce Nombre de Jesús Ermandadearen Jesus Haurraren irudia, San Lucas elizako San Jose bat, Baratzeko Otoitzaren Kofradiaren pasoaren Ángel confortadorea eta Prendimentuaren ermandadearen irudi nagusia, perozesiorako irudi barroko baliotsua. Irudi horietako bat bera ere ez dute inoiz bere horretan baieztatu, eta, azken ikerketen arabera, Jerez hiriko bertako eskultoreenak izango lirateke.
Sanlúcar de Barrameda herrian, Jainkoaren Amaren komentuko bi aingeru gardenak eta Kaputxinoen komentuko jaiotza dira herri-atribuzioak. Aste Santuan Sanlucar de Barramedan prozesioa egiteko irudien artean, Ermandadea sortu zenean, jada existitzen zen Doloreetako Andre Mariarena dago, eta, beraz, XVII. mendekoa edo XVIII. mendearen hasierakoa izan zitekeen.[46] Autore batzuek Luisa Roldáni egozten diote; beste iturri batzuek, berriz, Jeronimo Hernandezi. Irudiaren bustoa terrakotazkoa da eta eskuak zedrozko zurezkoak; Hirutasun Santuaren elizan gordetzen da.[47]
Kristoren hileta, 1701, Terrakota polikromatua, Arte Museo Metropolitarra, New York
1688. urtearen amaieran edo 1689. urtearen hasieran, senar-emazteek eta bi seme-alabek Madrilera joatea erabaki zuten, aitorpen ofizialaren eta egoera ekonomiko hobearen bila. Datari buruzko datuak honako hauek dira: 1687an, eskultorea Cadizeko udal kabildoarentzat lanean ari zela agertzen da, eta 1689ko otsailaren 28an, bere alaba Maria Bernarda Madrilgo San Bernardo parrokian jaio zen.[48][49]
Madrilgo lehen garai horietakoa da El descanso en la huida a Egipto (c. 1691) lana, Miguelangeloren marrazki batetik eta Veronésen obra batetik hartutako gai ikonografikoekin. Luisaren lan hau «Güell bildumako Familia Santua» izendatu zuen Sanchez Cantonek, baita «Güell kondearen Jesusen jaiotza» ere.[50][51] Aurrekoaren antzeko beste talde bat Los Desposorios místicos de Santa Catalina da. Luisak sinatu zuen eta New Yorkeko Hispanic Society of America-n dago. Muerte de la Magdalena/Madalenaren Heriotza ere kontserbatzen da bertan, eta, egotzita egon ondoren, egilearen sinadura aurkitu zen eskuineko aingeru-taldearen oinen ondoan.[52]
Talde eskultoriko txiki horiek eginda, familiak bizitzea lortu zuen, Karlos II.a erregeak ganbera eskultore izendatzea espero zuen bitartean —fabore hori lortzea espero zuen, ziurrenik, Cristobal de Ontañon mezenas artistikoaren eta erregearen ganbera laguntzaren babesari esker—. Izendapen hori 1692ko urriaren 15ean iritsi zen, eta horrek bere ospe ofiziala ekarri zuen, baina ez ekonomikoa, La Roldanak ziurrenik espero zuen bezala; egiten zituen lanak gaizki ordainduta zeuden, eta kobratzeko zailtasunak ere izan zituen, garai hartan erresumaren egoera orokorra txarra baitzen, administrazio eskasarengatik eta ustelkeriarengatik. Jakina da Frantziako enbaxadorearen emaztea bera ere kexu zela Jauregian ere ez zegoelako ez ogirik, ez okelarik jateko, eta goseak egoten zirela.[53] Urtean ehun dukateko soldata ezarri bazioten ere, benetako ordainketa ez zuen jasotzen, eta, horregatik, hainbat eskaera egin behar izan zituen familia mantentzea lortzeko. Eskaerak, lehenik, erregeari berari egin zitzaizkion, 1693an Altxorraren etxeetan gela bat emateko eskatu baitzion —Alkazarretik gertu zegoen eta erregearen ganbera-artista gehienak bizi ziren tokia—; izan ere, bere «eskultore pobrearen plazarekin ez zuen bizitzeko lekurik ez berak ez bere seme-alabek». Ondoren, Mariana Neoburgeko erreginari zuzendu zitzaizkion, 1697an bezala, non gogoratzen baitzuen sei urte zeramatzala bere zerbitzuan eta eskatzen zion eman ziezaiotela: «jantziak edo laguntza bat edo bere gustukoena zena»; urte bereko beste gutun batean zera eransten zuen: «behartsu egoteagatik eta bi seme-alaba edukitzeagatik, estutasun handia pasatzen dut, egun askotan gutxienekoa ere falta baitzuen.[54] Bada 1698. urteko dokumentu bat, zeinetan Luis Antonio de los Arcos senarrak, itxuraz eskultore onaren ospea lortzen ez zuenak, erregeari «furrielaren laguntza» postua eskatu zion, familiaren miseria nolabait arindu ahal izateko.[55] Handik denbora batera erantzuna jaso zuten: «Ez dago plaza hutsik».[56]
San Migel goiaingerua deabrua garaitzen, 1692, Zedroaren zur polikromatua, Errege Bildumen Galeria, Madril
Bere benetako izendapenetik aurrera, eskultoreak bere lan gehienak “Ganbera-eskultorea” gehituz sinatzen zituen, horrela ikus daiteke ezagunenetako batean: El arcángel san Miguel venciendo al demonio/San Migel goiaingerua deabrua garaitzen, Escorialeko monasterioa dekoratzeko erregeak eskatutako lana. Eskultura zur polikromatuzkoa da, eta naturala baino zertxobait handiagoa. Goiaingerua bere oinpean duen deabrua garaitzen erakusten du, hori guztia mugimendu eta dramatismo handiz. Kontatzen denez, Luisak bere burua erretratatu zuen San Migelen aurpegian eta bere senarraren aurpegia deabruaren aurrean jarri zuen, Ongia eta Gaizkia irudikatuz, hurrenez hurren.[57]
Santiago de Compostelako katedraleanVirgen de la leche erliebe bat dago, ziur aski erregeak bere emaztegai Marianari oparitu ziona Espainiara iritsi eta Galizian lehorreratu zenean, egun batzuk Santiagon pasatuz, non beharbada erregina izan zenak erliebea oparitan utzi zion katedralari. Garai horretako Mariaren gai horrekin berarekin, zirriborro bat dago Sevillan, eta irudi bat Malagako kaputxinoen komentuan, eta beste bat Madrilgo bilduma partikular batean.[58]
San Joakin eta Santa Ana Ama Birjina txikiarekin. Terrakotazko taldea, 51 x 35 x 30 cm-koa, Sopetrango monasteriotik datorrena. Guadalajarako Museoa.
1699an bere aita hil zen, Pedro Roldán, bere seme guztiak oinordeko izendatuz, eta hauen artean Luisa. Garai hartakoa da Virgen con el Niño/Ama Birjina Haurrarekin, gotiko flandestarraren nolabaiteko eragina duena —Luisak aitaren tailerrean Alberto Dürerren estanpen liburu bat ikusi zuen—, eta horregatik inspirazio izan ahal izan zen bere lanetako batean; Ama Birjina hau San Joseren komentuan edo Sevillako «Las Teresas» komentuan dago, eta data du atzealdean sinatua. Etapa horretakoak izan daitezke terrakota polikromatuan Guadalajarako Probintzia Museoan ikusgai dauden taldeak, Sagrada Familia con el Niño dando sus primeros pasos, eta San Joaquín eta Santa Ana con la Virgen niña.[59]
1700. urtean hil zen Karlos II.a erregea eta Filipe V.a errege berria, 1701eko apirilean iritsi zen Espainiara. Luisa Roldánek bi obra aurkeztu zizkion errege berriari, Entierro de Cristo/Kristoren Ehorzketa bat eta Nacimiento/Jaiotza. Aldi berean, beste eskari bat ere bidali zion, zerbitza zezan berriro Ganberako eskultore izendatzeko eta eska ziezaion
«bizitzeko etxea eta mantenurako, bera eta bere seme-alabak... kontuan hartzen dut Maiestate hori, dakiena harriz, egurrez, buztinez, beste edozein zilarrez egitea».
Senar-emazteek eskariak egiten jarraitu zuten, harik eta, 1701eko urrian, errege berriak ganberako eskultore izendapena eman zion arte.[60] Karlos II.ak Jesus Nazarenoren irudi bat enkargatu zion eskultoreari, Inozentzio XI.ari presente gisa bidaltzeko, baina 1689an aita santua hil zenean, El Escorialeko monasteriorako erabili zen. Azkenik, erregearen heriotza zela eta, eskultura La Roldanaren tailerrean geratu zen eta bere semeen esku geratu zen, hauek Dolorosa batekin batera, Sisanterko Klaratar Mojen komentura bidalia izateko.[61]
Azken garai horretakoak dira Arcángel San Miguel/San Migel goiaingerua (Errege Oinutsen monasterioan) eta La Roldanari egotzitako Ángel de la Guarda/Aingeru Guardakoa. San Isidro Kolegiatan sei aingeru pasionario daude Botere Handiko Gure Aita Jesusen kaperako erretaula barroko batean jarrita; aingeru horiek antz handia dute Sevillako Gorespenaren Ermandadearen lau aingeru pasionarioekin.[62]
Madrilgo San Andres parrokia-elizan aurkitu zuten heriotza-agiria, 1706ko urtarrilaren 10ean, eta hantxe dago idatzita egun batzuk lehenago «pobrezia-adierazpena» egin zuela.[63][64]
Leku garrantzitsua hartu zuen bere obran, «Jaiotzak» edo «Natibitateak» egiteak. Horietan Familia Santuaren taldea adierazten zuen, aingeruz inguratuta. Batzuetan jaiotzetako animaliaren bat ere bazegoen, arkumeak, mandoa eta idia, besteak beste. Eszena horietan, aire progresibo bat ikusten da, rokokorako joera duena. Aurpegi ederrak, baina gizatiartuak, ageri dira haren lanetan, eta litekeena da, haren inguruko pertsonaien erretratuak izatea, senide edo lagunenak.
Haren obra batzuek —urte berean eginak izan arren— oso alde handiak erakusten dituzte haren irudikapenean. Adibidez, 1692an, San Miguel aplastando al diablo/San Migel deabrua zapaltzen eta La Virgen cosiendo/Ama Birjina josten, non San Migelen taldea dramatismo eta mugimendu handikoa den, Ama Birjinaren eskulturak lasaitasun, intimismo eta baretasun sentimendua gerturatzen duen bitartean. Hori eskultorearen aldartearen arabera azaltzen da, gorabeheraz betea, batzuetan afektiboa eta beste batzuetan triste eta erasokorra, ziklotimia pairatzeagatik izan zitekeena, nahiz eta gradu iragankor batean, beharbada ezkontzako liskarrek eta pairatu behar izan zituen penuriazko gertaera gogorrek eragindakoa, batez ere gortean egon zen urteetan.[65]
Urteetan bere lanak inguruko gizonei egotzi zizkieten: aitari, senarrari edo eskultore garaikideei. Berriki egindako azterketek eta berrikuspen historiografiko batek ahalbidetu dute haren obren eskurantzak berrikustea eta Barrokoari egindako ekarpenak aitortzea.[66]
Zuzeneko ikaslerik izan gabe ere, litekeena da Cadizen tailerrean bertan lan egiten aritzea senarraren eta Luisa beraren senitartekoak eta Madrilera joan zirenean, Andaluzian geratu zirenak lanean, Luisa Roldán-en tailerrean edo Los Roldanes-en tailerrean. Haren lanak eragin nabarmena izan zuen ondorengo artista batzuengan.
Pedro Duque Cornejo
Pedro Roldánen biloba eta Luisaren ahizpa baten semea izan zen. Eskultore horrek bere aitonari zor dizkio bere eskultura-kontzeptu batzuk, baina baita bere izebarengandik jasotako eraginei ere, horregatik sartzen da Roldánen eskolan, eta Luisak bezala, Madrilera joan zen, non Isabel de Farnesio Erreginaren Ganberan estatuario izendatu zuten, baina izeba Luisa eskultoreak baino zorte hobea izan zuen finantza aldetik, 1751n Granadako Errege Kantzelaritzaren eskutik, luxuan bizitzea eta berea zen nobleziaren pribilegioa izatea lortu zuelako. [67]
Cristobal Ramos
Cristobal Ramos eskultoreak barroko ezaugarriak eta akademizismo formak zituen bere eskulturan. Luisa Roldánen oso berezkoak diren ezaugarriak erakusten dituzte bere obrek, hala nola Ama Birjinaren jantzietako mahuka bikoitzak edo Jaiotzako gaietan konposizioaren forma fin eta delikatuak. Eskultore honi, Santa Maria Magdalena parrokian egoitza zuen Dos Hermanaseko Hilobiratze Santuaren Ermandadeko Virgen de la Soledad/Bakardadearen Ama Birjina egozten zaio, denboraldi batez La Roldanari egotzia izan zena.[68]
Sevillako eskultore hau Pedro Roldánen tailerrean trebatu zen, eta harexekin lan egin zuen maisua hil zen arte. Bere obra nahiko eklektikoak, Martínez Montañes eta Pedro de Menaren eragina ere erakusten du, hala ere, talde erlijiosoak Luisa Roldánen ikuspegi beretik hurbilago daude, Sevillako Salbatzailearen elizan ikusgai dagoen Santa Ana y la Virgen Niña/ Santa Ana eta Ama Birjina Txikian ikus daitekeen bezala.[69]
San Jose Haurrarekin (1677), Andre Maria Zuriaren eliza, Sevilla.
Trinitarioen San Ildefonso komentua (erizaintza): Inmaculada.
Tailu polikromatuko aingeruetako bat, Luisa Roldanek egina, Madrilgo San Isidroko Kolegiatako Botere Handiko Gure Aita Jesusen kaperako erretaulan.San Isidro kolegiata: sei pasio-aingeruKristoren kaperaren erretaulan.
Visitación Monasterioa. Errege Salesask: Virgen de la Leche.
Don Juan de Alarcón Ama Mertzedarioen komentua: San Rafael Arcángel y San Miguel Arcángel.[70]
Móstoles. Nuestra Señora de los Santos ermita: Jesús Niño y San Juan Bautista.
Hispanic Society of America: Muerte o éxtasis de María Magdalena, Desposorios místicos de Santa Catalina, Descanso en la huida a Egipto, Cabeza cortada de san Pablo, Cabeza cortada de san Juan Bautista.
2016an, Puerto Realeko Udalak "Imaginera Luisa Roldán" izeneko Plaza bat eskaini zion.
2018ko uztailean “Herstóricas. “Historia, Emakumeak eta Generoa” eta “Komikigileak” kolektiboak kultur eta hezkuntza izaerako proiektu bat sortu zuten, emakumeek gizartean egin duten ekarpen historikoa ikusarazteko eta haien absentziari buruz hausnartzeko. Karta-joko bat da. Gutun horietako bat Luisa Roldáni eskainita dago.[71][72]
2022an Correosek “La Roldana”ri eskainitako zigilu bat jaulki zuen, #8MTodoElAño bildumaren barruan.[73]
Espainia
San Servando Cadizeko katedral berrian.
San German katedral berrian.
.jpg)
.jpg)
Datuak: Q6701326
Multimedia: Luisa Roldán / Q6701326