Milan Kundera

Milan Kundera
	; (1980) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Královo Pole (en) , Brno eta Brno, 1929ko apirilaren 1a
Herrialdea	Txekoslovakia (1929ko apirilaren 1a - 1979); aberrigabea (1979 - 1981); Frantzia (1981eko uztailaren 1a - ; Txekia (2019ko azaroaren 28a -
Bizilekua	Paris; Purkyňova street (en) ; Rennes
Lehen hizkuntza	txekiera
Heriotza	Parisko 7. barrutia eta Paris, 2023ko uztailaren 11 (94 urte)
Familia
Aita	Ludvík Kundera
Ama	Milada Kunderová
Ezkontidea(k)	Olga Haasová (en) (1956 - 1960(e)ko hamarkada); Věra Kunderová (en) (1967 - 2023)
Familia	ikusi Ludvík Kundera (en) (izter-lehengusu);
Hezkuntza
Heziketa	Faculty of Arts, Charles University in Prague (en) ; (1948 - 1949) ; Pragako Arte Eszenikoen Akademiaren Zinema eta TB eskola ; (1949 - 1952)
Hizkuntzak	frantsesa; txekiera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, gidoilaria, itzultzailea, eleberrigilea, antzerkigilea, unibertsitateko irakaslea, poeta, dramagilea, saiakeragilea eta prosalaria
Enplegatzailea(k)	Gizarte Zientzietako Goi Mailako Ikasketen Eskola
Lan nabarmenak	ikusi The Joke (en) ; The Book of Laughter and Forgetting (en) ; Izatearen arintasun jasanezina; Immortality (en) ; Laughable Loves (en) ; The Art of the Novel (en) ; Life Is Elsewhere (en) ; Q78152429 ; The Farewell Waltz (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Herder Prize (2000) ; Prix mondial Cino Del Duca (2009) ; Czech Medal of Merit (1995) ; Ohorezko Legioko zalduna (1990) ; Vilenica Prize ; Prix Médicis étranger (1973) ; Nelly Sachs Prize (1987) ; Jerusalem saria (1985) ; City of Brno Award (2004) ; Honorary citizenship of Brno (2009) ; Jaroslav Seifert Prize (1994) ; Prix de la critique (1987) ; Europar literaturaren Austriako saria (1987) ; Common Wealth Award of Distinguished Service (1981) ; Franz Kafka Prize (2020) ; Decoration of Merit : Borut Pahor (2021eko azaroaren 13a) ; honorary doctor of the University of Michigan (1983) ; Mondello Prize (1978) ; The prize of the BNF (2012) ; Czech State Award for Literature (2007) ; [[]] (1982) ; Klement Gottwald State Prize (1964) ;
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; comité de lecture des éditions Gallimard (en) ; Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia; Q125391099 ; Svaz českých spisovatelů (en)
Genero artistikoa	eleberria; kontakizun laburra; saiakera; antzezlana; olerkia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
Alderdi politikoa	Txekoslovakiako Alderdi Komunista; Txekoslovakiako Alderdi Komunista

Milan Kundera (Brno, Txekoslovakia, gaur egun Txekia, 1929ko apirilaren 1a - Paris, 2023ko uztailaren 11) txekierazko eta frantsesezko idazlea izan zen. Jatorriz txekoslovakiarra, 1975etik erbestean izan zen Frantzian, eta 1981ean frantziar hiritartasuna eskuratu zuen.^[1] 2019an, berriz, txekiar hiritartasuna eman zioten.^[2]

Lanik ezagunena Izatearen arintasun jasanezina (txekieraz, Nesnesitelná lehkost bytí) du. Hartan oinarriturik, izen bereko filma egin zuen Philip Kaufman zuzendariak (The Unbearable Lightness of Being).

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Milan Kundera 1929ko apirilaren 1ean jaio zen, Brno hirian, orduko Txekoslovakian. Musika ikasi zuen haurra zela, eta, urteekin, literaturan murgildu zen erabat. Literatura irakatsi zuen Pragako Musika eta Arte Dramatikoen Akademian 1952tik. Alderdi Komunistako kide egin zen 1948an; 1950ean kanporatu zuten, eta 1956an berriro onartu. Militantea izan zen 1970era arte.

Bere burua olerkari gisa eman zuen ezagutzera 1953an, Člověk zahrada širá liburuarekin, eta haren ondoren Monology ("Bakarrizketak", 1957) argitaratu zuen. Baina hitz lauz izan zuen arrakastarik handiena bere herrian, Směšné lásky ("Amodio barregarriak" , 1963-68) ipuin liburuarekin eta Zert ("Txantxa", 1967) eleberriarekin. Lan horretan, estalinismoaren garaiko txekiar batzuen bizitza kontatu zuen, ironiaz. Hizkuntza askotara itzuli zuten, eta arrakasta handia ekarri zion.^[3]

1968ko Pragako Udaberrian parte hartu zuenez, Sobietar Batasunaren erantzunak, Txekoslovakiako erreformei aurre egiteko inbasioak, zuzenean eragin zion, beste askori bezalaxe: haren literatura debekatu zuten, eta alderditik behin betiko kanporatu. Zivot je jinde ("Bizitza beste nonbait dago", 1972) bigarren lanarekin Frantzian saritu zuten. Hara jo zuen, Vera Hrabankova emaztearekin, Txekoslovakiako Gobernuak atzerrira joateko baimena eman zionean, 1975ean.^[3]

Kniha smíchu a zapomnení ("Barrearen eta ahaztearen liburua", 1979) idatzi zuen gero, eta haren lanik ezagunena atzetik: Izatearen arintasun jasanezina. Pragako Udaberriaren garaian dago girotuta, eta gizon baten zalantza existentzialak erakusten ditu, eguneroko bizitzako eszenen eta gogoeta transzendentalen artean.^[3]

Nesmrtelnost ("Hilezkortasuna", 1988) eleberriaren ondoren argitaratutakoak frantsesez idatzi zituen: La lenteur ("Geldotasuna", 1995), L'identité ("Identitatea", 1998), L'ignorance ("Ezjakintasuna", 2000) eta, azkena, La fête de l'insignifiance ("Hutsalkeriaren jaia", 2014). 2023ko uztailaren 11n hil zen, Parisen; 94 urte zituen.^[3]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Poesia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

L'Homme, ce vaste jardin (Člověk zahrada širá), 1953.
Le dernier mai (Poslední máj), 1955.

Saiakera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bakarrizketak (Monology), 1957.
Umění románu: Cesta Vladislava Vančury za velkou epikou, 1960.
Eleberriaren artea (L'art du Roman), 1985.
Traizionatutako testamentuak (Les testaments trahis), 1992.
Errezela (Le Rideau), 2005.

Drama[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Majitelé klíčů, 1962.
Jacques eta Nagusia (Jakub a jeho pán: Pocta Denisu Diderotovi), 1975.

Eleberri eta istorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Txantxa (Žert), 1967.
Amodio barregarriak (Směšné lásky), 1968.
Bizitza beste nonbait dago (Život je jinde), 1969.
Agur baltsea (Valčík na rozloučenou), 1976.
Barrearen eta ahaztearen liburua (Kniha smíchu a zapomnění), 1979.
Izatearen arintasun jasanezina (Nesnesitelná lehkost bytí), 1984.
Hilezkortasuna (Nesmrtelnost), 1990.
Geldotasuna (La Lenteur), 1993.
Identitatea (L'Identité), 1998.
Ezjakintasuna (L'Ignorance), 2000.
Hutsalkeriaren jaia (La fête de l'insignifiance), 2014.

Euskaraz[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amodio barregarriak, Karlos Cid (Erein, 1993).
Jacques eta Nagusia, Beatriz Zabalondo eta J.L. Aranguren Txiliku (Susa, 2004).^[4]
Izatearen arintasun jasanezina Karlos Cid Abasolo (Elkar eta Alberdania, 2009).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2023/7/12 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ André Clavel-en artikulua, L'Express, 2003ko apirilaren 3a
↑ Milan Kundera idazleak txekiar nazionalitatea dauka ostegunetik. Berria, 2019ko abenduak 4, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-12).
↑ ^a ^b ^c ^d Imaz, Andoni. Milan Kundera idazle txekiarra hil da. Berria, 2023ko uztailak 12, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-12).
↑ Jacques eta Nagusia. susa-literatura.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-23).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Txekierazko literatura

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cid Abasolo, Karlos, Milan Kundera, jainko nahigabetua, berria.eus

Datuak: Q93166
Multimedia: Milan Kundera / Q93166

[1] André Clavel-en artikulua, L'Express, 2003ko apirilaren 3a

[2] Milan Kundera idazleak txekiar nazionalitatea dauka ostegunetik. Berria, 2019ko abenduak 4, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-12).

[berria-3] Imaz, Andoni. Milan Kundera idazle txekiarra hil da. Berria, 2023ko uztailak 12, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-12).

[4] Jacques eta Nagusia. susa-literatura.eus (Noiz kontsultatua: 2023-7-23).

[1]

[2]

[3]

[4]