Olivia Newton-John
_(cropped_to_look_large).jpg)
_rib.PNG){kind=small}
_BAR.svg){kind=small}
.svg)
Olivia Newton-John, ezizena Livvy (Cambridge, Ingalaterra, 1948ko irailaren 26a - Santa Barbara konderria, Kalifornia, 2022ko abuztuaren 8a) australiar abeslari eta aktorea izan zen. Abeslari moduan 100 milioi ale baino gehiago saldu zituen, munduko arrakastutsuenetariko bat izanik.[1] Gainera, zineman, John Travoltarekin batera, Grease musikal ospetsuaren protagonista izan zen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gurasoak Brinley "Bryn" Newton-John galestarra (1914-1992) eta Irene Helene Born judu alemaniarra (1914-2003) izan ziren. Hiru neba-arrebetariko nagusiena zen, Rona Newton-John ahizpa (1943-2013), bera bezala minbiziz hil zen aktorea izan zen eta Hugh Francis Newton-John neba (1939-2019).
Amaren aldeko aitona Max Born fisikari eta matematikari alemaniarra izan zen, eta Fisikako Nobel saria irabazi zuen 1954an mekanika kuantikoan egindako lanengatik.
Bost urte zituela, familia Australiara joan zen, aitari irakasle lana eskaini baitzioten Melbourneko unibertsitate batean. Australian, haurtzaroan eta nerabezaroan, Melbourneko Unibertsitatean ikasi zuen.
Abeslari[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Abeslari gisa hastapenak institutuan egin zituen, Sol Four izeneko emakumezkoen taldean.[2]
Bere lehen albuma, If Not For You, 1971n grabatua, Estatu Batuetara iritsi zen eta arrakasta ertaineko hiru bakun lortu zituen: «Banks of The Ohio», «Me and Bobby McGee» (lehendik zegoen abesti baten bertsioa) eta «If Not For You». Bi urte geroago bigarren albuma aurkeztu zuen, Let Me Be There, «Take Me Home, Country Roads» country balada nabarmenduz.
Eurovision Jaialdia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1974an Erresuma Batua ordezkatu zuen Ingalaterrako Brighton hirian egin zen Eurovisión jaialdian. «Long Live Love» abestia interpretatu zuen, eta 4. postuan geratu zen. Irabazlea Suediako ABBA taldea izan zen «Waterloo» abestiarekin eta bigarren postuan Gigliola Cinquetti «Si» abestiarekin. Urte hartan, If You Love Me, Let Me Know izenaz atera zuen hirugarren albuma album-zerrendako lehen postuetara iritsi zen, eta «I Honestly Love You» diskoko balada bat AEBetako Billboardeko lehen postuan finkatu zen.
Arrakasta Estatu Batuetan[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Berehala, grabazio-estudioetan sartu zen hurrengo LP-a grabatzeko, eta arrakasta handia izan zuen Estatu Batuetako merkatuan: Have You Never Been Mellow. Arazorik gabe igo zen 1975ean albumetako lehen postura, eta izen bereko gaia jarri zuen Hit Paradereko lehen postuan. Disko horretako «Please Mr. Please» country estiloko balada nabarmendu zen.
1975ean Estatu Batuetara joan zen bizitzera, eta laster egin zen pop musikako eta country musikako abeslari famatu. Bere ibilbidean zehar, bost alditan lortu zuen bere abestiak salmenta-zerrendetan sartzea. Horietako bat «Physical» izan zen, hamar astez postu horretan egon zena. Lau Grammy sari ere irabazi zituen. 1979an, Music for UNICEF ongintza-kontzertuan parte hartu zuen Rest your love on me y The Key abestuz, besteak beste, Bee Gees, ABBA, Donna Summer, eta Rod Stewartekin .
Grease eta Xanadu filmetako aktorea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
.jpg)
Bularreko minbizia diagnostikatu ondoren, minbiziari buruzko ikerketaren defendatzaile bihurtu zen. Bularrak auto-aztertzeko Liv-Kit produktuaren bozeramailea izan zen. Gaia Retreat & Spa-ren jabe partziala ere izan zen Byron Bayn, Australian, eta «geure burua, gorputza eta arima berritu, eguneratu eta zaharberritzeko leku ezin hobea» zela iragartzen zuen.[3]
Osasun-arazoen inguruko arrazoi humanitario askotan parte hartze aktiboa izan zuen. Japonian, 1978an, kontzertu-bira bat bertan behera utzi zuen,[4] arrantza-sareetan harrapatutako izurdeen sarraskiaren aurka protesta egiteko (ondoren, biraren programa berritu egin zen, Japoniako gobernuak gaia ikertzen ari zela esan zionean). 1979ko Music for UNICEF izeneko kontzertuan parte hartu zuen Haurraren Nazioarteko Urteko telebistaren mundu-transmisiorako. Kontzertuan, artistek abestiak interpretatu eta opariak betiko eman zituzten, batzuk helburuaren mesedetan. Nazio Batuen Ingurumen Programako Borondate Oneko Enbaxadore izendatu zuten.[5]
Aktibismo soziala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1991n, Colette Chuda / CHEC (Coalición de Salud Ambiental de los Niños) ingurumen-funtsaren bozeramaile nazional bihurtu zen, Colette Chuda, lau urteko neskatila, familiaren laguna, minbiziaren ondorioz hil ondoren, (Chuda Newton-Johnekin eta bere alaba Chloerekin batera aurkeztu zuten 1989ko Warm albuma).
Era berean, minbiziaren diagnostikoak eragin nabarmena izan zuen haren musikak horri buruzko aipamenen bat egitean. 1994an Gaia: One Woman's Journey kaleratu zuen. Horixe izan zen kanta guztiak idatzi zituen lehen albuma, eta musikagile gisa gogotsuago parte hartzera bultzatu zuen. 2005eko Stronger Than Before izan zen disko berria; albumaren salmentetatik lortutako irabaziak bularreko minbiziaren ikerketari eman zitzaizkion.
2008an, Melbourneko (Australia) Olivia Newton-John Cancer and Wellness Centre eraikitzen laguntzeko dirua bildu zuen.
2019. urtearen amaieran, Britainiar Inperioko Dama izendatu zuten, karrera artistikoagatik eta minbiziaren borrokan eta prebentzioan egindako lan humanitarioagatik.
Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Matt Lattanzi aktorearekin ezkonduta egon zen zen 1984-1995 bitartean. Alaba bat izan zuten, Chloe Rose Lattanzi (Los Angeles, 1986) abeslari eta aktorea. Newton katolizismoan hazi zen, baina hogeita zazpi urte bete zituenean alde batera utzi zuen bere bizitza erlijiosoa. 1985ean bere sinesmenak gorde zituen berriro, eta hil arte budista izan zen, eta erlijio-sinesmenak "lanean" zeudela esan zuen. 80ko hamarkadaren amaieran, Australian eta Estatu Batuetan, Koala Blue izeneko arropa-marka atera zuen Pat Farrar lagunarekin batera. Finantza-akatsengatik, porrot egin zuen 1992an, baina ekonomikoki aurrera egin zuen, pantaila txikirako publizitateari eta telefilmei esker.
***Newton-John, 2008ko irailean Sidneyko Estatu Antzokian egindako aurkezpenean.
1996. urtetik Patrick McDermott kameralariarekin harreman sentimentala izan zuen, 2005ean itsasontziz egindako ibilaldi batean desagertu zen arte. Baina, 2016. urtean, zurrumurruak sortu ziren, McDermott Mexikon ikusi zutela eta haren heriotza simulatu zuela Oliviarekin zuen harremana hausteko.[6] 2008ko ekainaren 21ean, Peruko mendi baten gainean, neguko solstizioa lekuko zela, John "Amazon" Easterling handiarekin ezkondu zen ezkutuan.
Eritasuna eta heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1992an beste arrakasta baterako prestatu zen, Back to Basics - The Essential Collection 1971-1992 bilduma arrakastatsua plazaratu zuenean, eta hamar urte lehenago egindako Physical diskoaren lehen bira antolatu zuen. Albuma atera eta gutxira, bularreko minbizia diagnostikatu zioten, eta horrek bildumako publizitate guztia bertan behera uztera behartu zuen, tourra barne (bere diagnostikoa aita hil zen asteburu berean jaso zuen).[7] Tratamendu luze baten ondoren, indarberritu zen.[8]
2012an, minbizia detektatu eta hogei urtera, berriro izan zuen, baina sekretuan gorde zuen. 2017an, hirugarren aldiz minbizia diagnostikatu ziotela esan zuen. Medikuek bizkarrezurrean oinarritutako tumore bat diagnostikatu ziotela eta erradioterapia egin ziotela azaldu zuen; terapia naturalak jarraitu eta minetarako kanabis olioa kontsumitu zuela ere esan zuen. Kalifornian zegoela, Seven Network kanal australiarrean deklaratu zuen: «Tratamendu naturala egiten dut, eta oso ondo nago»,[9] .
2022ko abuztuaren 8an, Kalifornia hegoaldeko etxean hil zen, 73 urte zituela, minbizia dela-eta.[10]
Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
Hainbat ohore eta aintzatespen jaso zituen bere ibilbidean:
- 1979an, Inperio Britainiarraren Ordenaren (OBE) domina jaso zuen Isabel II.a erregina buru zuen ekitaldi publiko batean.
- 2006an, Australiako Ordenaren (OA) domina jaso zuen, 1990eko kantari eta aktore egindako zerbitzuengatik. [5]
- 1981eko abuztuaren 5ean, bere izarra jaso zuen Hollywoodeko ospearen pasealekuan.[11]
- 1990ean, Nazio Batuetan ingurumen-programan egindako lanagatik saritu zuten.[5]
- Hamabi izendapen izan zituen,[12] eta horietatik lau Grammy Sarietan irabazi zituen.[12]
- American Music Sarietan, bere hamahiru izendapenetatik hamar irabazi zituen.[13]
- Globo sarietarako ere bi izendapen jaso zituen.[14]
- Nazio Batuen Ingurumen Programako Borondate Oneko Enbaxadore izendatu zuten
Diskografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- If Not for You (1971)
- Olivia (1972)
- Let Me Be There (1973)
- Long Live Love (1974)
- If You Love Me, Let Me Know (1974)
- First Impressions (1974)
- Have You Never Been Mellow (1975)
- Clearly Love (1975)
- Come on Over (1976)
- Don't Stop Believin' (1976)
- Making a Good Thing Better (1977)
- Totally Hot (1978)
- Physical (1981)
- Soul Kiss (1985)
- The Rumour (1988)
- Warm and Tender (1989)
- Gaia: One Woman's Journey (1994)
- Back with a Heart (1998)
- 'Tis the Season (2000)
- (2) (2002)
- Indigo: Women of Song (2004)
- Stronger Than Before (2005)
- Grace and Gratitude (2006)
- Christmas Wish (2007)
- A Celebration in Song (2008)
- This Christmas (2012) (John Travoltarekin)[15]
- A Celebration in Song (2008)
- This Christmas (2012)
Soinu-bandak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Grease (1978)
- Xanadu (1980)
- Tal para cual (1983)
- It's My Party (1996)
- Sordid Lives (2001)
- A Few Best Men (2012)
Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zinema[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Urtea | Filma | Pertsonaia | Oharrak |
|---|---|---|---|
| 1965 | Funny Things Happen Down Under | Olivia | Bigarren mailako pertsonaia |
| 1970 | Toomorrow | Olivia | |
| 1972 | The Case | Bera | BBC2ren telesaioa |
| 1976 | A Special Olivia Newton-John | Bera | Telesaioa |
| 1977 | Only Olivia | Bera | Telesaioa |
| 1978 | Olivia | Bera | Telesaioa |
| Grease | Sandy Olsson | ||
| 1980 | Xanadu | Kira | |
| Hollywood Nights | Bera | Telesaioa | |
| 1983 | Two of a Kind | Debbie Wylder | |
| 1988 | She's Having a Baby | Bera | Cameo |
| 1989 | Mothers & Others | Bera | Telesaioa |
| 1990 | A Mom for Christmas | Amy Miller | Telefilma |
| 1991 | Madonna: Truth or Dare | Bera | Cameo |
| 1994 | A Christmas Romance | Julia Stonecypher | |
| 1996 | It's My Party | Lina Bingham | |
| 2000 | Sordid Lives | Bitsy Mae Harling | |
| 2001 | The Wilde Girls | Jasmine Wilde | |
| 2002 | A Night with Olivia | Bera | Telesaioa |
| 2003 | Live in Japan '03 | Bera | Telesaioa |
| 2008 | Sordid Lives: The Series | Bitsy Mae Harling | |
| 2009 | Kathy Griffin: My Life On The D-List | Bera | Telesaioa |
| 2010 | 1 a Minute | Bera | Dokumentala |
| Glee | Bera | 2 atal | |
| Score: A Hockey Musical | Hope Gordon | ||
| 2011 | A Few Best Men | Barbara Ramme | |
| 2017 | Sharknado 5: Global Swarming | Orion | Telebistarako filma |
| 2020 | El muy excelente Sr. Dundee | Olivia | – |
Telebista[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Urtea | Izenburua | Rola | Oharrak |
|---|---|---|---|
| 1972 | The Case | Bere burua | Berezia: BBC Cliff Richard etaTim Brooke-Taylorrekin |
| 1974 | Festival de la Canción de Eurovisión 1974 | Erresuma Batuaren ordezkari, 4, postua | |
| 1976 | A Special Olivia Newton-John | Berezia: ABC | |
| 1977 | Solo Olivia | Berezia: BBC | |
| 1978 | Olivia | Especial de la ABC (¡Olivia!, invitados: ABBA y Andy Gibb) | |
| 1980 | Hollywood Nights | Berezia: ABC | |
| 1982 | Let's Get Physical | ||
| Saturday Night Live | Bere burua - aurkezlea | También estrella musical invitada | |
| Olivia en Concierto | Bere burua | Berezia: HBO | |
| 1988 | Olivia Down Under | ||
| 1990 | Cuentos intemporales de Hallmark | Bere burua - aurkezlea | 6 atal |
| 1995 | El hombre del río Nevado | Joanna Walker | Papel recurrente (3 atal) |
| Ned y Stacey | Bere burua | Atala: "Reality Check" | |
| ¿Esta es tu vida? | Andrew Neil-i Elkarrizketa Erresuma Batuko 4. kanalean | ||
| 1997 | Tracey asume... | Atala: "Childhood" | |
| Murphy Brown | Atala: "I Hear a Symphony" | ||
| 2001 | Bette | Atala: "The Invisible Mom" | |
| 2002 | Una noche con Olivia | Berezia Seven Network | |
| 2003 | En directo en Japón 2003 | Berezia: TV Tokyo | |
| 2003/07 | American Idol | Bere burua - epaimahai gonbidatua | 3 atal |
| 2008 | Vidas sórdidas: La serie | Bitsy Mae Harling | Papel recurrente (12 episodios) |
| 2009 | Kathy Griffin: Mi vida en la lista D | Bere burua | Atala: "Fly the Super Gay Skies" |
| 2010 | Glee | Atalak: "Bad Reputation" y "Journey to Regionals" | |
| 2015 | RuPaul's Drag Race | Bere burua - epaimahai gonbidatua | "Glamazonian Airways" |
| Bailando con las estrellas | "Famous Dances Night" |
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Bennett, Sally. (2012-02-27). «Choir buddies Olivia Newton-John and Daryl Braithwaite tune up again» Herald Sun.
- ↑ «Olivia Newton-John - Hip-O Records» web.archive.org 2009-01-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ «About US» web.archive.org 2008-12-23 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Ingelesez) Inc, Nielsen Business Media. (1978-07-01). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ a b c «Olivia Newton-John Biography Text» web.archive.org 2006-12-08 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Ingelesez) Tabloid Whore: OLIVIA NEWTON JOHN'S BOYFRIEND MAY NOT BE DEAD AFTER ALL. POSSIBLY JUST HIDING OUT IN A CAMPERVAN.. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ «Toughing It Out : People.com» web.archive.org 2009-02-04 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ «Victors Valiant» web.archive.org 2008-04-24 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Olivia Newton-John y su tercer diagnóstico de cáncer: "Soy una entre millones en este viaje"» BBC News Mundo (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Gaztelaniaz) de 2022, 8 de Agosto. «Murió la cantante y actriz Olivia Newton-John» infobae (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Ingelesez) Chad. (2019-10-25). «Olivia Newton-John» Hollywood Walk of Fame (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ a b «GRAMMY.com» web.archive.org 2009-02-02 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Ingelesez) List of awards and honours received by Olivia Newton-John. 2022-08-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ (Ingelesez) «In Memoriam: Olivia Newton-John, Golden Globe Nominee, 1948-2022» www.goldenglobes.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
- ↑ «Christmas» Proclamation and Celebration (1517 Media): 19–41. 2012-06-01 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q185165
Multimedia: Olivia Newton-John