San Andres eliza (Eltziego)

San Andres eliza (Eltziego)
	Kultura ondasuna
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Araba
Herria	Eltziego
Koordenatuak	42°30′51″N 2°37′01″W / 42.5143°N 2.61682°W
Historia eta erabilera
Izenaren jatorria	Andres
Erlijioa	katolizismoa
Elizbarrutia	Gasteizko elizbarrutia
Ondarea
BIC	RI-51-0005104
	2

San Andres eliza Eltziegoko eraikin erlijiosoa da.

2003ko martxoaren 11an, Eusko Jaurlaritzak kultura ondasun izendatu zuen, monumentu sailkapenarekin.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eltziego Arabako Errioxako mugan dago, Errioxako probintziatik eta Logroño hiriburutik oso hurbil.

Nafarroako Erresumakoa izan zen 1461 arte, ondoren Gaztelakoa. 1583an, Filipe II.ak hiribildu izendatu zuen, eta Biasterirekiko emantzipazioa lortu zuen (ordura arte haren menpe egon zen).

Eliza ibaitik oso gertu dagoen ezponda handi batean dago. Burualdean dagoen maila-alde handiak itxura sendoa ematen dio, ia hogeita hamar metroko harresi handiak baititu, guztiak harlanduzkoak.

Eraikinak ohiz kanpoko kokalekua du: udalerriaren ekialdean dago, plaza nagusitik eta udaletxetik urrun. D. Francisco Manuel Navarrete Ladrón de Guevara plazan dago eta hortik sartzen da elizara.

Eraikinak aurrekari gotikoak dituen arren, homogeneotasun- eta trinkotasun-itxura ematen du.

Hiru elementu bereizi nabarmentzen dira: nabe nagusiko fabrika, dorreak eta sakristia-multzoa.

Bolumen nagusia mendebalde-ekialdera begira dago. Ekialdean, burualdean, hormara erdi atxikitako bi obelisko txiki eta finkatzeko pilastrak baino ez daude. Ezkerraldean errefortzuko horma-bularra dago eta horri esker lortzen du elizak duen altuera handia.

Portada dorreen gainean kokatutako erdi-puntuko atari handi baten barnean dago. Sinplea da, arku beheratuen bidez lotutako moldurak eta mainel zuzena ditu. Sarrerako baoen inguruan puntu erdiko arku molduratu bat dago. Ateen eta arkuen multzoaren gainean lauki formako moldura batek inguratutako arrosa-leiho bat dago.

Atariko arku handia euskarritzat hartuz, zazpi arku beheratutako galeria bat osatzen da, eta harrizko balaustrada itsu batek babesten du.

Dorreak, erabat irregularrak eta desberdinak, atariaren bi aldeetan kokatuta daude. Biak ia erabat itsuak dira goiko ataletara iritsi arte. Eskuinekoa, kanpai-gorputzaren inguruan balaustra-balkoi korritu batetik gora, txikitzen hasten da. Amaierako kapitela piramide-formakoa eta harrizkoa, erlaitzez, gargola sinplez eta koskadun pinakuluz apainduta dago. Ezkerrekoa sinpleagoa da, ez du kanpai-gorputzik, eta kapitel bakarra du, eta bertan kanpai bakarra dago.

Sakristiak, kanpoko aldetik, bi atal berezitu bailiran ikusten dira eta hirugarren atal batek batzen ditu. Atal horretan burdin saredun balkoi bat nabarmentzen da. Horietatik oso hurbil, eskuineko dorrearen abioak ia estalita, kapitulu-aretoa dago: bolumen txiki bat, apaindutako balkoi bat duena, XVIII. mendekoa.

Elizaren oinplanoa gurutze latindarrekoa da, baina gurutzadura txikia du. Nabea, hiru zatikoa, berrogei metro luze eta hamasei metro zabal da. Gurutzadurako besoak areto nagusia baino bost metro gehiago soilik luzatzen dira.

Tenpluaren jatorria gotikoa izango zen, baina bi alditan berritu zuten. Lehenengo bi aldiek beren izaerari eusten diote, nahiz eta zutabeak aldatuta dituen eta egun estilo klasikoagoa duten. Hirugarren zatia gehiago aldatu zen, erlaitz klasikoak zituzten pilastrak sartuz. Gangak lokarri ondulatuko izar formakoak dira, eta pinturaz estalita daude, gurutzaduran batik bat.

Gurutzadura da guztietan errenazentistena, eta pilastra handien gainean kokatutako puntu erdiko parpain-arkuak ditu.

Aldareko ganga erdia harrigarria da eraikita dagoen moduagatik, guztiz ildaskatua da, urre-koloreko harrian egindakoa da eta guztiz apainduta dago lurreraino. Inguratu egiten zaituen oskolaren efektua sorrarazten du.

Sakristietara gurutzaduratik sartzen da, lauki formako erdiko moduluaren bidez. Modulu horrek zaharraren eta berriaren arteko banatzaile-eginkizuna du. Areto horretan marmol gorri eta beltzeko ponte bat dago. Sakristia berria, XVIII. mendekoa, korintoar kapitel-pilastrek apaindutako espazioa da. Pilastren artean lau armairu eta tiradera-altzariak daude. Armairuen gainean ebanjelioko irudiak dituen horma-hobi bat dago. Justo Antonio Olagibelek zuzendu zituen lanak. Sakristia zaharrera zuzenean sartzen da presbiteriotik, frontoidun ate baten bidez. Lau petxina dituen harrizko kupula bat du.

Korua, platereskoa, sarrerako atearen gainean dago, giltzarrietan irudiak dituen izarreztatutako ganga batean oinarrituta. Bertako aulkiteria xumea da eta organo bat du.

Behe-koruaren aldamenean bataiategia dago. Horren sarrerako janbak plateresko estiloko haurrez eta gruteskoz apainduta daude. Bibliako inskripzio bat duen burdin sare bat du. 1554an egin zen.

Eraikuntzak zenbait erretaula ditu. Handiena barrokoaren hasierako garaikoa da. Gurutzadurako erretaulak, handienaren garaikoak dira, eta estilo aldetik bikiak dira. Lehenengo zatikoak rococo estilokoak dira, zutabe ildaskatuak, obaloak eta aingeruak dituzte. Bigarren zatian beste bi erretaula daude, egun oso aldatuak.

Bi pulpituak forjatuak dira, eta urre-koloreko txapaz apainduta daude. Bata eta bestea berrogei urteko aldearekin egin ziren arren, oso antzekoak dira.

Gurutzaduran, mihisean egindako bi margolan handi daude, eta gai biblikoak irudikatzen dituzte. Rococo estilokoak dira, sinadurarik gabeak. José de Bexések egindakoak direla esan ohi da.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Edukiaren zati bat monumentu hau sailkatutako kultura-ondasun izendatzen duen lege testutik hartu da. Izan ere, testua jabari publikokoa da eta ez du jabetza intelektualik, Espainiako Jabetza Intelektualaren Legeko 13. artikuluan xedatu denez (Espainiako Aldizkari Ofiziala, 97. zenbakia, 1996-04-22).