Australiako gobernadore nagusi
| Australiako gobernadore nagusia | |
|---|---|
 Gobernadore nagusiaren entseina  Australiako gobernadore nagusiaren bandera Governor-General of Australia | |
.jpg) | |
| Noiztik | 2019ko uztailaren 1tik David Hurley |
| Egoitza | Gobernu-etxea (Canberra) Almiral etxea (Sidney) |
| Webgunea | gg.gov.au |
| Izendatzailea | Australiako lehen ministro |
Australiako Gobernadore Nagusia (ingelesez: Governor-General of Australia), ofizialki Australiako Commonwealth-eko Gobernadore Nagusia (ingelesez: Governor-General of the Commonwealth of Australia) Australiako Commonwealth-eko Konstituzioak ezarritako pertsonaia politikoa da, estatuburuaren funtzioak betetzeko, Australiako monarkaren ordezkari gisa, hala nola, legeak aldarrikatzea, epaileak eta ministroak izendatzea eta garrantzi handiko beste zereginak betetzeko. Protokoloari dagokionez, figura Australiako altuena da (erregearen ondoren). Gobernadore Nagusia Australiako Kontseilu Exekutiboa buru da eta defentsa indarren komandanteburu da.
Australiako Commonwealth-eko Konstituzioaren testu literalaren arabera, erregeak izendatutako gobernadore nagusi batek bere Maiestatearen ordezkaria izan behar du Commonwealth-en, gobernu federalaren kontrola egiteko eta proposatutako legeen gaineko beto-ahalmena erabiltzeko. Botere politiko zabal horiek konstituzio-konbentzio idatzi gabeko arau batek arautzen ditu, gobernadore nagusiak lehen ministroari eta Gobernuko beste kideei iritzia eskatzen diela adierazten duena. Ia kasu guztietan, iritzia loteslea da, beraz, praktikan, gobernadore orokorrak oso gutxitan hartzen ditu erabaki garrantzitsuak eta ez du inoiz legeak betoa jartzea erabakitzen.
Gobernadore Nagusiaren jarduera nagusia Australiako nazioa batzeko joera duten gaiak babestea, artikulatzea eta irudikatzea da. Horretarako, gobernadore nagusiak maiz bidaiatzen du Australian zehar, jaietan eta oroitzapenetan parte hartzen du, obrak inauguratzen ditu, etab.
1999ko errepublikako erreferendumaren ostean, Australiako errepublikaren aldarrikapena garaitu zen errepublikako alderdian zatiketa batek, etorkizuneko presidentea parlamentuan aukeratzearen alde egin zutenen eta herri-botoen bidez hautatzen zutenen artean, azken hauek bat eginez monarkikoek, aukera errepublikanoa parlamentuko hauteskundeen bidez aukera zenez, horregatik mantendu zen Elisabet II.a erregina monarka gisa eta, geroago, Karlos III.a erregea estatuburu gisa eta gobernadore orokorra bere ordezkari gisa Australian.
David Hurley da gaur egun kargua, Peter Cosgrov-eren ordez.
Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Federazioaren ondorengo lehen bi hamarkadetan, gobernuburu nagusiak britainiar gobernuak soilik hautatu zituen. 1930eko hamarkadan erabaki zuten monarkari kontsulta egin zioten. Lehen lau gobernadore nagusiak parekideak ziren; Sir Ronald Munro Ferguson (1914an izendatua) izan zen kargua eduki zuen lehen herritarra, nahiz eta gerora ere nobleziara igo zen. 1920an, Billy Hughes gobernadore nagusiaren inguruan kontsultatu zen lehen ministroa izan zen. Stanley Bruce-k (1925) eta Joseph Lyonsek (1935) hautagai egokien zerrenda bat eskatu edo eman zieten aukeratzeko.
James Scullin (1930) izendapenean diskrezio osoa izan zuen Australiako lehen ministroa izan zen; Sir Isaac Isaacs-en izendapena Australian jaiotako gobernadore nagusi bat izan zuen lehen Domeinu bihurtu zen. 1945ean, John Curtinek Henrike printzea, Gloucester-eko dukea, izendatu zuen kargurako, errege kargudun lehen eta bakarra. Bigarren australiar bat (William McKell) izendatu zuten 1947an; haren atzetik beste hiru britainiar sartu ziren, bakoitza Sir Robert Menziesek aukeratua. Menziesen laugarren izendapena Richard Casey izan zen, 1965ean kargua hartu zuena; bera eta ondorengo gobernadore nagusi guztiak australiar herritarrak izan dira. Hego Australia eta Tasmania izan ezik estatu guztiek izendatu dute gutxienez. Lehen emakume gobernadore nagusiak, Quentin Brycek, 2008an hartu zuen kargua.
2018ko abenduaren 16an, Scott Morrison lehen ministroak jakinarazi zuen hurrengo gobernadore nagusia David Hurley jenerala izango zela, orduan Hego Gales Berriko gobernadorea. Hauteskunde orokorren bidez jarraitutasuna emateko, bai federaletan bai Hego Gales Berrian, Hurley Sir Peter Cosgrove jeneralaren ordez izan zen, zeinak 2019ko martxoan erretiroa hartzeko asmoa zuen, 2019ko uztailaren 1ean.
Gobernadore nagusien zerrenda[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Zenbakia | Erretratua | Izena
(jaiotza-heriotza) |
Agintaldia | Estatu | Errege
Erregealdia |
Lehen ministroaren
agintaldia | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kargua hartu zuen | Bulegoa utzi | Bulegoan denbora | ||||||
| 1 | John Hope Hopetoungo 7. kondea (1860–1908) |
1901eko urtarrilaren 1a | 1902ko uztailaren 17a | Urte 1, 197 egun | Erresuma Batua | Viktoria (1837–1901) |
Edmund Barton (1901-1903) | |
| Eduardo VII.a (1901-1910) | ||||||||
| 2 | Hallam Tennyson 2. Baroia Tennyson (1852–1928) |
1903ko urtarrilaren 9a | 1904ko urtarrilaren 21a | Urte 1, 12 egun | Erresuma Batua | |||
| Alfred Deakin (1903-1904) | ||||||||
| 3 | Henry Northcote 1. Baroia Northcote (1846–1911) |
1904ko urtarrilaren 21a | 1908ko irailaren 9a | 4 urte, 232 egun | Erresuma Batua | |||
| Chris Watson (1904) | ||||||||
| George Reid (1904-1905) | ||||||||
| Alfred Deakin (1905–1908) | ||||||||
| 4 | William Ward Dudleyko 2. kondea (1867–1932) |
1908ko irailaren 9a | 1911ko uztailaren 31 | 2 urte, 325 egun | Erresuma Batua | |||
| Andrew Fisher (1908-1909) | ||||||||
| Alfred Deakin (1909-1910) | ||||||||
| Andrew Fisher
(1910-1913) | ||||||||
| Jurgi V.a (1910–1936) | ||||||||
| 5 | Thomas Denman 3. Baroia Denman (1874–1954) |
1911ko uztailaren 31 | 1914ko maiatzaren 18a | 2 urte, 291 egun | Erresuma Batua | |||
| Joseph Cook (1913-1914) | ||||||||
| 6 | Sir Ronald Munro Ferguson (1860–1934) |
1914ko maiatzaren 18a | 1920ko urriaren 6a | 6 urte, 141 egun | Erresuma Batua | |||
| Andrew Fisher (1914-1915) | ||||||||
| Billy Hughes (1915-1923) | ||||||||
| 7 | Henry Forster 1. Baroia Forster (1866–1936) |
1920ko urriaren 6a | 1925eko urriaren 8a | 5 urte, 2 egun | Erresuma Batua | |||
| Stanley Bruce (1923-1929) | ||||||||
| 8 | John Baird Stonehaven (1874–1941) |
1925eko urriaren 8a | 1930eko urriaren 2a | 4 urte, 359 egun | Erresuma Batua | |||
| James Scullin (1929-1932) | ||||||||
| 9 | Sir Isaac Isaacs (1855–1948) |
1931ko urtarrilaren 21a | 1936ko urtarrilaren 23a | 5 urte, 2 egun | Victoria | |||
| Joseph Lyons (1932-1939) | ||||||||
| Eduardo VIII.a (1936) | ||||||||
| 10 | Brigadier jeneral Alexander Hore-Ruthven Baron Gowrie (1872–1955) |
1936ko urtarrilaren 23a | 1945eko urtarrilaren 30a | 9 urte, 7 egun | Erresuma Batua | |||
| Jurgi VI.a
(1936–1952) | ||||||||
| Earle Page (1939) | ||||||||
| Robert Menzies (1939-1941) | ||||||||
| Arthur Fadden (1941) | ||||||||
| John Curtin (1941-1945) | ||||||||
| 11 | Henry Gloucester-eko duke printzea (1900–1974) |
1945eko urtarrilaren 30a | 1947ko martxoaren 11 | 2 urte, 40 egun | Erresuma Batua | |||
| Frank Forde (1945) | ||||||||
| Ben Chifley (1945-1949) | ||||||||
| 12 | Sir William McKell (1891–1985) |
1947ko martxoaren 11 | 1953ko maiatzaren 8a | 6 urte, 58 egun | Hego Gales Berria | |||
| Robert Menzies (1949-1966) | ||||||||
| Elisabet II.a (1952–2022) | ||||||||
| 13 | Sir William Slim Field Marshal
(1891–1970) |
1953ko maiatzaren 8a | 1960ko otsailaren 2a | 6 urte, 270 egun | Erresuma Batua | |||
| 14 | William Morrison Dunrossil (1893–1961) |
1960ko otsailaren 2a | 1961eko otsailaren 3a | 1 urte, 1 egun | Erresuma Batua | |||
| 15 | William Sidney De L'Isle (1909–1991) |
1961eko abuztuaren 3a | 1965eko maiatzaren 7a | 3 urte, 277 egun | Erresuma Batua | |||
| 16 | Richard Casey Baron Casey (1890–1976) |
1965eko maiatzaren 7a | 1969ko apirilaren 30a | 3 urte, 358 egun | Queensland | |||
| Harold Holt (1966-1967) | ||||||||
| John McEwen (1967-1968) | ||||||||
| John Gorton (1968-1971) | ||||||||
| 17 | Sir Paul Hasluck
(1905–1993) |
1969ko apirilaren 30a | 1974ko uztailaren 11 | 5 urte, 72 egun | Mendebaldeko Australia | |||
| William McMahon (1971-1972) | ||||||||
| Gough Whitlam (1972-1975) | ||||||||
| 18 | Sir John Kerr (1914–1991) |
1974ko uztailaren 11 | 1977ko abenduaren 8a | 3 urte, 150 egun | Hego Gales Berria | |||
| Malcolm Fraser (1975-1983) | ||||||||
| 19 | Sir Zelman Cowen (1919–2011) |
1977ko abenduaren 8a | 1982ko uztailaren 29a | 4 urte, 233 egun | Victoria | |||
| 20 | Sir Ninian Stephen (1923–2017) |
1982ko uztailaren 29a | 1989ko otsailaren 16a | 6 urte, 202 egun | Erresuma Batua | |||
| Bob Hawke (1983-1991) | ||||||||
| 21 | Bill Hayden (1933–2023) |
1989ko otsailaren 16a | 1996ko otsailaren 16a | 7 urte | Queensland | |||
| Paul Keating (1991-1996) | ||||||||
| 22 | Sir William Deane (1931 jaioa) |
1996ko otsailaren 16a | 2001eko ekainaren 29a | 5 urte, 133 egun | Victoria | |||
| John Howard (1996–2007) | ||||||||
| 23 | Peter Hollingworth (1935 jaioa) |
2001eko ekainaren 29a | 2003ko maiatzaren 28a | Urte 1, 333 egun | Hego Australia | |||
| 24 | Michael Jeffery jeneral nagusia (1937–2020) |
2003ko abuztuaren 11n | 2008ko irailaren 5a | 5 urte, 25 egun | Mendebaldeko Australia | |||
| Kevin Rudd (2007–2010) | ||||||||
| 25 | Dame Quentin Bryce (1942 jaioa) |
2008ko irailaren 5a | 2014ko martxoaren 28a | 5 urte, 204 egun | Queensland | |||
| Julia Gillard (2010–2013) | ||||||||
| Kevin Rudd (2013) | ||||||||
| Tony Abbott (2013–2015) | ||||||||
| 26 | Sir Peter Cosgrove jenerala (1947 jaioa) |
2014ko martxoaren 28a | 2019ko uztailaren 1a | 5 urte, 95 egun | Hego Gales Berria | |||
| Malcolm Turnbull (2015–2018) | ||||||||
| Scott Morrison (2018-2022) | ||||||||
| 27 | David Hurley Jenerala (1953 jaioa) |
2019ko uztailaren 1a | Titularra | 4 urte, 101 egun | Hego Gales Berria | |||
| Anthony Albanese (2022tik) | ||||||||
| Karlos III.a (2022tik) | ||||||||
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q610669
Multimedia: Governors-General of Australia / Q610669