Charles Darwin

Charles Robert Darwin
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Charles Robert Darwin
Jaiotza	The Mount (en) eta Shrewsbury, 1809ko otsailaren 12a
Herrialdea	Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
Bizilekua	The Mount (en)
Lehen hizkuntza	English language in England (en)
Heriotza	Down House eta Shrewsbury, 1882ko apirilaren 19a (73 urte)
Hobiratze lekua	Westminster abadia
Familia
Aita	Robert Darwin
Ama	Susannah Darwin
Ezkontidea(k)	Emma Darwin  (1839ko urtarrilaren 29a -  1882ko apirilaren 19a)
Seme-alabak	ikusi Anne Darwin Francis Darwin William Erasmus Darwin Henrietta Darwin George Darwin Leonard Darwin Horace Darwin Charles Waring Darwin Elizabeth Darwin (en) Mary Eleanor Darwin (en)
Anai-arrebak	ikusi Erasmus Alvey Darwin Caroline Darwin Marianne Darwin (en) Emily Darwin (en) Susan Darwin (en)
Familia	ikusi Ursula Mommens (en) (birbiloba) Josiah Wedgwood II (osaba, aitaginarreba) Emma Darwin (lehengusina propio) Robin Darwin (birbiloba) Sarah Darwin (en) ()
Hezkuntza
Heziketa	Christ's College (en) University of Edinburgh Medical School (en) Shrewsbury School (en) (1818 - 1825) Edinburgheko Unibertsitatea (1825eko urria - : medikuntza Cambridgeko Unibertsitatea (1828ko urtarrila - : Teologia
Hezkuntza-maila	Artean graduatua Master of Arts (en) Legum Doctor (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	Adam Sedgwick John Edmonstone (en)
Jarduerak
Jarduerak	geologoa, esploratzailea, bidaia idazlea, etologoa, naturalista, filosofoa, idazlea eta botanikaria
Parte-hartzailea Second voyage of HMS Beagle (en)
Lan nabarmenak	ikusi On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection Espezieen jatorriaz The Voyage of the Beagle (en) The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (en) The Expression of the Emotions in Man and Animals (en) Insectivorous Plants (en) The Power of Movement in Plants (en) The Formation of Vegetable Mould through the Action of Worms (en)
Jasotako sariak	ikusi Errege Domina  (1853) Copley Domina  (1864) Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena  (1868) Londresko Linneoren Elkarteko kide Fellow of the Royal Geographical Society Royal Societyko kidea Baly Medal  (1879) Fellow of the Geological Society of London Bressa Prize  (1875) Honorary doctor of Leiden University  (1875) Wollaston Domina Saria  (1859) Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi
Influentziak	Thomas Malthus, John Herschel, Herbert Spencer, Buffon Kondea, David Hume, Johann Wolfgang von Goethe, Alexander von Humboldt eta Charles Lyell
Kidetza	Royal Society Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia Suediako Zientzien Errege Akademia Amerikako Sozietate Filosofikoa Hungariako Zientzien Akademia Kultura patriotikorako silesiar elkartea Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia Linzeen Akademia Londresko Zoologia Elkartea Frantziako Zientzien Akademia Zientzien Errusiar Akademia Prusiako Zientzien Akademia Royal Geographical Society Zientzien Bavariar Akademia Accademia delle Scienze di Torino Plinian Society (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	anglikanismoa agnostizismoa

Charles Robert Darwin (Shrewsbury, West Midlands, 1809ko otsailaren 12– Kent, South East England, 1882ko apirilaren 19) naturalista eta biologo ingelesa izan zen.

1831n Hego Amerikako itsasaldea eta bereziki Galapagos uharteak ikertzera abiatu zen. HMS Beagle ontzian egin zuen bost urtetako bidaia, 1831ko Abenduaren 27an gabon egunean abiatu eta Lurrari bira eman ondoren 1836ko urriaren 2an iritsi zen berriz Ingalaterrara. Brasilen oihan tropikalak aztertu zituen, Argentinako Bahia Blancan armadillo erraldoiak deitu zien bertan aurkituriko dinosauroen fosilei, Chileko Andeetan animalia itsastarren maskorrak aurkitu zituen eta Galapagoetan txontak eta dordokak aztertu zituen. bertan hasi zen gerora plazaratuko zuen hautespen naturalaren teoria garatzen. Ingalaterrarako itzuleran Australiako ugaztun martsupialek ere bere jakinmina piztu zuten.

Hurrengo urteak ikerkuntza urteak izan ziren. Garaiko zientzialari onenek Darwinek ekarritako espezie eta fosilak aztertu zituzten dinosauroen hezurdurek berebiziko harridura sortu zutelarik. Bere teoriak garatuz zihoan bitartean hainbat liburu argitaratu zituen Darwinek, tartean, Beagle-ren bidaiaren egunerokoa eta geologiaren inguruko hainbat liburu. Zortzi urtez zirripedoak aztertzen ere aritu zen Darwin eta 1857an Natural Selection liburua plazaratu zuen.

1859an bere ikerkuntzen laburbilduma osatzen zuen "Espezieen jatorriaz Hautespen naturalaren bidez" (On the Origin of Species by Means of Natural Selection) eman zuen argitara erabateko teoria iraultzailea plazaratuz. Bertan Darwinek, egindako aurkikuntzetan oinarri hartuta, ondorioztatu zuen izaki guztiok arbaso komuna geneukala eta gizakiok, zehazki, tximu eboluzionatuak ginela.

1882ko apirilaren 19an hil zen Downe-n (Kent, Ingalaterra). Bertako St.Mary elizan ehorztekoa bazen ere Royal Societyko bere lagunen eraginez Westminsterko Abadian egin zioten hileta elizkizuna eta bertan lurperatu zuten Isaac Newton eta John Herschelen ondoan.

Beagle-ren bidaia

Beagle itsasontziren bidaia.

Darwinek HMS Beagle itsasontzian eginiko bidaiak 5 urte iraun zituen. Bidai horretan itsasontziak hidrografia aztertzen zuen bitartean Darwinek lurreko animaliak, landareak eta geologia aztertzen zituen. Espekulazio teorikoak egin zituen eta obserbazio ezberdinak ere egin zituen, bere ohar-liburuan gordez. Noizbehinka hainbat ale ere bidali zituen Cambridgera, bere gutun eta The Voyage of the Beagle egunerokoaren kopia batekin batera. Esperientzia bazuen geologian, kakalardok biltzen eta itsas animaliak disekzionatzen, baina beste atal guztietan nahiko berria zen eta ez zituen ezagutzak Itsasoan zegoen bitartean askotan gaizki sentitzen zen baina hala ere bere ohar asko itsas inbertebratuen ingurukoak dira, batez ere planktonaren inguruan.

Ikus, gainera

• Espezien jatorria
• Hautespen naturala
• Eboluzioa
• Darwinismo soziala

Kanpo loturak

• (Ingelesez) Charles Darwinen lan guztiak on-line