Gartzia II.a Santxitz: berrikuspenen arteko aldeak
No edit summary |
|||
| 28. lerroa: | 28. lerroa: | ||
[[Antso I.a Gartzez]] hil zenean, [[925]]ko [[abenduaren 10]]ean, Gartzea Santxezek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, [[Semeno Gartzez]] osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker ([[Abderraman III.a]] bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen. |
[[Antso I.a Gartzez]] hil zenean, [[925]]ko [[abenduaren 10]]ean, Gartzea Santxezek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, [[Semeno Gartzez]] osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker ([[Abderraman III.a]] bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen. |
||
Harrezkero, nahiz eta Gartzea Santxez adin nagusikoa izan, amaren itzalari esker Iruñekoak nagusitasuna lortu zuen beste erresuma kristauen artean. 933an |
Harrezkero, nahiz eta Gartzea Santxez adin nagusikoa izan, amaren itzalari esker Iruñekoak nagusitasuna lortu zuen beste erresuma kristauen artean. 933an adin-nagusi bilakatu zenean, Gartzeak [[Andregoto Galindez]] bere emaztegaiaren tutoretza lortu zuen eta, era berean, Aragoiko konderriaren agintaritza ere.<ref name= "mar"/> Egoera 943ra arte iraun zuen, lehenengo ezkontza indargabetu eta jada agirietan Teresa Ramirez bigarren emazteekin batera agertu zenean<ref name= "can"/> |
||
Gartzea Santxezen hiru arrebek [[Leongo Erresuma]]ko erregeak ezkondu zituen<ref name= "can"/>: Urrakak [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]], Antsak [[Ordoño II.a Leongoa|Ordoño II.a]] eta Onekak [[Alfontso IV.a Leongoa|Alfontso IV.a]]. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]] hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan. |
Gartzea Santxezen hiru arrebek [[Leongo Erresuma]]ko erregeak ezkondu zituen<ref name= "can"/>: Urrakak [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]], Antsak [[Ordoño II.a Leongoa|Ordoño II.a]] eta Onekak [[Alfontso IV.a Leongoa|Alfontso IV.a]]. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: [[Ramiro II.a Leongoa|Ramiro II.a]] hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan. |
||
| 36. lerroa: | 36. lerroa: | ||
939. urtean, Gartzea Santxezek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako [[Fernan Gonzalez]] eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen [[Simancasko gudua]]n.<ref name= "mar">{{erreferentzia| abizena = Martínez Díez|izena= Gonzalo|izenburua = Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus | urtea = 2007| lekua = Madril| argitaletxea= Marcial Pons Historia| isbn = 978-84-96467-47-7|orrialdea = 29}}</ref> |
939. urtean, Gartzea Santxezek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako [[Fernan Gonzalez]] eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen [[Simancasko gudua]]n.<ref name= "mar">{{erreferentzia| abizena = Martínez Díez|izena= Gonzalo|izenburua = Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus | urtea = 2007| lekua = Madril| argitaletxea= Marcial Pons Historia| isbn = 978-84-96467-47-7|orrialdea = 29}}</ref> |
||
942an, Muhammad ibn |
942an, Muhammad ibn Hashime Zaragozako ''wali''ak zuzendutako armada musulmanak iruindar armada mendean hartu zuen, Sen eta Men haitzak berreskuratuz. Berriro, Fernan Gonzalezen gaztelar armadaren laguntza zutelarik ere, apirilaren 5ean Tuterako guduan menderatuak izan ziren.<ref>{{erreferentzia |abizena=Martínez Díez |izena=Gonzalo |izenburua=El condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda |url=http://books.google.cat/books?id=KgiDVZfBipwC&pg=PA372&dq=barbastro+942&hl=ca&ei=RRJaToqIGIrtObjenYkM&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CDsQ6AEwBA#v=onepage&q=barbastro%20942&f=false |argitaletxea=Marcial Pons Historia |urtea=2005 |orrialdea= 372-373 |isbn=8495379945 }}</ref> |
||
953an Tota bere amarekin batera [[San Martin Albeldakoaren monasterioa]]ri Bagibel hiribildua eman zion. |
953an Tota bere amarekin batera [[San Martin Albeldakoaren monasterioa]]ri Bagibel hiribildua eman zion. |
||
19:23, 20 abendua 2013ko berrikusketa
Txantiloi:Agintari infotaula Gartzea I.a Santxez[1] (c. 919-970eko otsailaren 22a[2]) Iruñeko erregea (925 - 970) eta Aragoiko kondea (943-970) izan zen.
Biografia
Antso I.a Gartzez Iruñeko erregearen eta Tota erreginaren semea, ama Fortun Gartzea erregearen iloba zuen.[3]
Antso I.a Gartzez hil zenean, 925ko abenduaren 10ean, Gartzea Santxezek sei urte baino ez zituen. Horrexegatik, Semeno Gartzez osaba erregeorde bihurtu zen. Osaba hil zenean, tutoretza krisi larrian egon zen eta baita erresuma ere. Ama Totari esker (Abderraman III.a bere lehengusuarekin batera) egoera bere onera itzuli zen.
Harrezkero, nahiz eta Gartzea Santxez adin nagusikoa izan, amaren itzalari esker Iruñekoak nagusitasuna lortu zuen beste erresuma kristauen artean. 933an adin-nagusi bilakatu zenean, Gartzeak Andregoto Galindez bere emaztegaiaren tutoretza lortu zuen eta, era berean, Aragoiko konderriaren agintaritza ere.[4] Egoera 943ra arte iraun zuen, lehenengo ezkontza indargabetu eta jada agirietan Teresa Ramirez bigarren emazteekin batera agertu zenean[2]
Gartzea Santxezen hiru arrebek Leongo Erresumako erregeak ezkondu zituen[2]: Urrakak Ramiro II.a, Antsak Ordoño II.a eta Onekak Alfontso IV.a. Hori zela eta, nafarrek Leongo Erresumako gerra zibiletan parte hartu zuten: Ramiro II.a hil zenean, nafarrek Tota erregina burua zena, Antso iloba Leongo erregea izateko lagundu zuten. Ordoño "Gaiztoa"k, hura ere Totaren iloba, Antso kaleratu zuenean, Totak Abderramanen laguntza eskatu zuen Antsok tronua berreskuratu dezan.
937an, Ramiro II.a Leongoarekin eta Zaragozako walia zen Muhammad ibn Hashimekin bat egin zuen. Honen aurka, Abderraman III.ak Gartzearen lurraldeetara eraman zuen urte hartako bere espedizioa Calatayud eta Zaragozatik pasa ondoren.[5]
939. urtean, Gartzea Santxezek Ramiro II.a Leongoa, Gaztelako Fernan Gonzalez eta Asturiasko eta Galiziako gudataldeekin batera Abderraman III.a mendean hartu zuen Simancasko guduan.[4]
942an, Muhammad ibn Hashime Zaragozako waliak zuzendutako armada musulmanak iruindar armada mendean hartu zuen, Sen eta Men haitzak berreskuratuz. Berriro, Fernan Gonzalezen gaztelar armadaren laguntza zutelarik ere, apirilaren 5ean Tuterako guduan menderatuak izan ziren.[6]
953an Tota bere amarekin batera San Martin Albeldakoaren monasterioari Bagibel hiribildua eman zion.
961ean Gaztelako konderria eta Leongo Erresumaren arteko liskarretan parte hartu zuen, Fernan Gonzalez, Gaztelako kondea, harrapatuz, baino ez zien musulmanei entregatu.
963an Kordobako Al Hakan II.a kalifaren aurka beste kristauen arteko elkartasuna osatu zuen baina omeiatarrek garaipena lortu zuten.[7]
970eko otsailaren 22an hil zen. Doneztebeko eliza txikiaren portikoan hilobiratu zuten, Deioko gazteluan.
Ezkontzak eta seme-alabak
Lehendabizikoz, Andregoto Galindez, Galindo Aznarez II.a Aragoiko kondearen eta Antsa Gartzezen alaba. Semea Antso II.a zuten. Ezkontza honen ondorioz Erresuma biak batu ziren. Gartzeak Andregoto arbuiatu zuen 943 baino lehen eta hau Oibarren zituen lurraldeetara joan zen non 971tik aurrera hil zen.[8][9] Hiru seme-alaba izan zituzten:
- Antso II.a Gartzez "Abarka", Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
- Tota Gartzez[10][11]
- Urraka Gartzez,[2] lehendabizikoz Fernan Gonzalez Gaztelako kondea ezkondu zuen. 970ean alargun bilakatu zenean, Urraka Iruñera itzuli zen. 972ko uztailean, bigarrenez, Gilen Gaskoniakoa ezkondu zuen.[4] 1008an Urraka jada hilda zegoen, Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa bere semeak hala esan baitzuen.[12]
943 baino lehen, bigarrenez, Teresa Ramirez, Ramiro II.a Leongoaren alaba ezkondu zuen. Bi seme izan zituzten:
- Ramiro Gartzez, Viguerako lehen erregea.[4] 981eko uztailaren 9an hil zen Almanzor borrokatzen ari zela.[2]
- Semeno Gartzez kondea. Kordoban izan zuten gatibu. 978an anaiekin batera joan zen, García Fernández kondeak hala eskatuta, Covarrubiasera.[13]
Erreferentziak
- ↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
- ↑ a b c d e Cañada Juste, Alberto. (1981). «Un milenario navarro: Ramiro Garcés, rey de Viguera» Príncipe de Viana 42 (162): 21-37. ISSN 0032-8472..
- ↑ Salas Merino, Vicente. (2008). La Genealogía de Los Reyes de España. (4. argitaraldia) Madril: Visión Libros, 216–218 or. ISBN 978-84-9821-767-4..
- ↑ a b c d Martínez Díez, Gonzalo. (2007). Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus. Madril: Marcial Pons Historia, 29 or. ISBN 978-84-96467-47-7..
- ↑ Encyclopedia Britannica. (2010). 'Abd ar-Rahman III. I: A-Ak - Bayes (15. argitaraldia) Chicago, IL, 17–18 or. ISBN 978-1-59339-837-8..
- ↑ Martínez Díez, Gonzalo. (2005). El condado de Castilla (711-1038): la historia frente a la leyenda. Marcial Pons Historia, 372-373 or. ISBN 8495379945..
- ↑ Biografías y Vidas. García Sánchez I. .
- ↑ Siresako kartulariaoren arabera, 971ko ekainaren 29an, Andregoto Galíndezek, Antso Gartxez bere semeak eta Urraka erreginak monasterioari Javierre de Martes hiribildua bere ondasun guztiekin batera eman zioten
- ↑ Ubieto Arteta, Antonio. (1986). Cartulario de Siresa. Textos Medievales ISBN 84-7013-217-2..
- ↑ 991ko otsailaren 15ean, Leiren, Antso Gartzez "Abarka" erregeak eta Tota bere arrebak Ibargoitin zegoen Baiakoako monasterioa eta mahatsondo bat Arzangin eman zizkioten
- ↑ Martín Duque, Ángel J.. (1983). Documentación medieval de Leire (siglos IX a XII). Vianako Printzearen Erakundea ISSN 235-0625-8..
- ↑ Salazar y Acha, Jaime de. (2006). «Urraca. Un nombre egregio en la onomástica altomedieval» En la España medieval (1): 37. ISSN 0214-3038..
- ↑ Siresako kartularioaren arabera, 978ko abenduaren 15ean, Sancius rex et Urraka regina, una cum germanis nostris Ranimiro et Eximino memmores sumus quod genitor noster Garsea rex
| Iruñeko buruzagiak |  | |
|---|---|---|
| Iruñeko erregeak | Antso I.a | Gartzia II.a | Antso II.a | Gartzia IV.a | Antso III.a | Gartzea III.a | Antso IV.a | Antso V.a | Petri I.a | Alfontso I.a | Gartzia V.a | |
| Nafarroako errege-erreginak | Antso VI.a | Antso VII.a | Tibalt I.a | Tibalt II.a | Henrike I.a | Joana I.a eta Filipe I.a | Luis I.a | Joanes I.a | Filipe II.a | Karlos I.a | Joana II.a eta Filipe III.a | Karlos II.a | Karlos III.a | Blanka I.a eta Joanes II.a | Leonor I.a | Frantzisko I.a | Katalina I.a eta Joanes III.a | |
| Nafarroa Behereko errege-erreginak | ||
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q773815
Multimedia: García Sánchez I of Pamplona / Q773815