Gaztela eta Leon
- Gaztela terminoaren beste esanahi batzuen berri izateko, ikus: «Gaztela (argipena)»
| Gaztela eta Leongo Autonomia Erkidegoa | |||
|---|---|---|---|
| Comunidad Autónoma de Castilla y León | |||
| |||
.svg) | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Ez aitortuta 41°45′16″N 4°46′55″W | ||
| Hiririk handiena | Valladolid | ||
| Azalera | 94.223 | ||
| Punturik altuena | Torre Cerredo | ||
| Mugakideak | Madrilgo Erkidegoa, Galizia, Asturiasko Printzerria, Kantabria, Euskal Autonomia Erkidegoa, Errioxa, Aragoi, Gaztela-Mantxa, Extremadura eta Iparraldeko eskualdea | ||
| Administrazioa | |||
| Presidentea | Alfonso Fernández Mañueco (PP) | ||
| Legebiltzarra | Gaztela eta Leongo Gorteak | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 2.383.139 | ||
| Dentsitatea | 25,29 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofizialak | ikusi
| ||
| Ekonomia | |||
| BPG nominala | 53.988.901.000 € (2014) | ||
| BPG per capita | 21.727 € (2014) | ||
| Historia | |||
| Sorrera data: 1983 | |||
| Bestelako informazioa | |||
| Ordu eremua | |||
| jcyl.es | |||
Gaztela eta Leon[1] (gaztelaniaz: Castilla y León) Espainiako iparraldeko autonomia erkidego bat da. Izan ere, hedaduraz erresuma horretako autonomia erkidegorik handiena da, 94.223 kilometro koadro baititu; biztanle dentsitate txikia du, ordea, 2.424.395 biztanle baitzituen 2017an.
Erkidegoa sortu zen Leongo Erresuma eta Gaztelakoa osatzen zituzten lurraldeen bat egite modernotik. Bederatzi probintziak osatzen dute: Leongo hirurek (León, Zamora eta Salamanca) eta Gaztelako seik (Palentzia, Valladolid, Ávila, Segovia, Burgos eta Soria): Gaztela Zaharra, 1983 arte, Kantabriak eta Errioxak ere osatzen zuten.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Datu orokorrak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaztela eta Leongo ibairik garrantzitsuenak Duero eta Ebro dira, lehenengoa erkidegoa ekialdetik mendebaldera gurutzatzen duena Portugalerantz: Soria, Burgos, Valladolid, Zamora eta Salamancako probintziak zeharkatzen ditu. Ebro ibaia Burgosetik baino ez da igarotzen.
Lurraldeko zati handienean, erdialdean, Meseta zabaltzen da 800 metro batez besteko altueran. Periferian, bestela, mendiguneak kokatzen dira: Iparraldean Kantauriar mendikatea, hegoaldean Erdialdeko Sistema (mendebaldean Gatako mendilerroa, Sierra de Francia, Béjarreko mendilerroa eta Gredoskoa, eta ekialdean Ávilako mendilerroa, Guadarrama, Somosierra eta Ayllón), ekialdean Iberiar sistema eta ipar-mendebaldean Galizia-Leongo mendigunea.
Mugakideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaztela eta Leonek mugakide hauek ditu:
- Mendebaldean: Portugal eta Galizia
- Iparraldean: Asturias, Kantabria, Euskal Autonomia Erkidegoa eta Errioxa.
- Ekialdean: Aragoi eta Gaztela-Mantxa
- Hegoaldean: Madrilgo Erkidegoa, Gaztela-Mantxa eta Extremadura
 |
Galizia eta Asturias | Asturias eta Kantabria | Euskal Autonomia Erkidegoa eta Errioxa |
|
| Portugal | 
|
Errioxa eta Aragoi | ||
| ||||
| ||||
| Extremadura eta Portugal | Gaztela-Mantxa eta Madrilgo Erkidegoa | Gaztela-Mantxa |
Probintziak eta hiriburuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Avila (Avila)
- Burgos (Burgos)
- Leon (Leon)
- Palentzia (Palentzia)
- Salamanca (Salamanca)
- Segovia (Segovia)
- Soria (Soria)
- Valladolid (Valladolid)
- Zamora (Zamora).
Udalerri nagusiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Gaztela eta León: biztanle gehien duten udalerriak Iturria: Instituto Nacional de Estadística (2016)[2] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Post. | Izena | Probintziak | Biztanleak | Post. | Izena | Probintziak | Biztanleak | ||
 Valladolid  Burgos |
1 | Valladolid | Valladolid | 301.876 | 11 | Miranda de Ebro | Burgos | 35.922 |  Salamanca  León |
| 2 | Burgos | Burgos | 176.608 | 12 | Aranda de Duero | Burgos | 32.621 | ||
| 3 | Salamanca | Salamanca | 144.949 | 13 | San Andrés del Rabanedo | León | 31.470 | ||
| 4 | León | León | 126.192 | 14 | Laguna de Duero | Valladolid | 22.696 | ||
| 5 | Palentzia | Palentzia | 79.137 | 15 | Medina del Campo | Valladolid | 20.774 | ||
| 6 | Ponferrada | León | 66.447 | 16 | Arroyo de la Encomienda | Valladolid | 19.042 | ||
| 7 | Zamora | Zamora | 63.217 | 17 | Villaquilambre | León | 18.583 | ||
| 8 | Ávila | Ávila | 58.083 | 18 | Benavente | Zamora | 18.315 | ||
| 9 | Segovia | Segovia | 52.257 | 19 | Santa Marta de Tormes | Salamanca | 14.939 | ||
| 10 | Soria | Soria | 39.171 | 20 | Béjar | Salamanca | 13.403 | ||
Kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Literatura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaztelaniazko idazle klasikoak eman izan ditu lurralde honek historian zehar, besteak beste Iñigo López de Mendoza "Marqués de Santillana", Jorge Manrique, Teresa Ávilakoa eta Joan Gurutzekoa, eta inspiratu ditu beste batzuk, Fernando de Rojas ("La Celestina") edo "El Cantar del Mío Cid" eta "El Lazarillo de Tormes"-en egile ezezagunak.
XIX. mendetik aurrera, José Zorrilla, Miguel Delibes, Carmen Martín Gaite eta Jorge Guillén. Bertako paisaiek inspiratu zituzten Gustavo Adolfo Bécquer, Juan Ramón Jiménez edo Antonio Machado bezalakoak.
Musika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Celtas Cortos, Café Quijano, Los Flechazos, La Musgaña, Nuevo Mester de Juglaría, Greta y los Garbo, Arizona Baby bertako musika talde ezagunen artean daude.
Hizkuntzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaztela eta Leongo hizkuntza nagusia gaztelania da. Izan ere, lurralde horren ipar-ekialdean sortu zen, aditu gehienen ustez, eta izena ematen dio hizkuntzari.
Badira bertako beste mintzaira gutxitu batzuk ere, ofizialak izan gabe: Leongo mendebaldeko Bierzo eskualdean, galizieraren dialektoak hitz egiten dira. Leon, Zamora eta Salamancako probintzietako inguru batzuetan, bestalde, leonera ere mintzatzen da (asturierari lotutako mintzaira). Salamancako probintziaren hegoaldean, badira extremadureraren hiztunak. Azkenik, Trebiñuko Konderrian euskal hiztunak bizi dira, eta ikastola bat dago Argantzongo herrian.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Euskaltzaindia. (PDF) 154. arauaː Europako eskualde historiko-politiko nagusiak. .
- ↑ Instituto Nacional de Estadística - Cifras oficiales de población. 2016.01.01
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Gaztela eta Leongo Junta.
- Gaztela eta Leongo Gorteak.
- Turismo Castilla y León, Gaztela eta Leongo Juntaren turismo informazioko webgunea.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q5739
Multimedia: Castile and León / Q5739
| Autonomia erkidegoak | |
|---|---|
| Autonomia hiriak | |
| Bestelako lurrak | |
