Pirinioetako asto

Taxotaula bat irakurtzeko era

Pirinioetako astoa

Kontserbazio egoera: galzorian

Jatorrizko herrialdea(k):
Euskal Herria Okzitania Katalan Herriak

Sailkapen zientifikoa

Erreinua:	Animalia
Filuma:	Chordata
Klasea:	Mammalia
Azpiklasea:	Eutheria
Ordena:	Perissodactyla
Familia:	Equidae
Generoa:	Equus
Espeziea:	Equus africanus
Azpiespeziea:	Equus africanus asinus Linnaeus, 1758

Arraza

Pirinioetako astoa

Sinonimoak

Pirinioetako astoa Euskal Herriko, Okzitaniako zein Kataluniako bertako asto arraza bat da.

Enkarterriko astoa izeneko Euskal Herriko beste asto arrazarekin antzekotasun handiak ditu, eta bere senide hurbila da. Pirinioetako astoa Pirinioetako inguruetan hedatzen da. Baita Landetan ere. Euskal Herriko kasuan mendimultzoaren magaletako herrietan.

Enkarterriko astoaren kasuan bezala, nekazal munduaren mekanizazioak Pirinioetako astoaren atzerakada handia ekarri zuen bere banaketa eremuan.

Esate baterako joan den mendean, soilik Erronkaribarrean Pirinioetako motako 438 abelburu zeuden. Haietako asko erronkariko ardien artzantzari eta trashumantziari lotuak.

Pirinioetako hegoaldeko magalean, Aragoian, mota honetako astoak daude, baina ez dute ezagupen ofizialik eta ez da berekin ia inolako berreskuperapen lanik egiten^[1]. Soilik Aldea de Puy de Cinca herriaren inguruan, El Grado-Lo Grauko urtegiaren aldean atxalde batean mota honetako asto talde bat mantzentzen dute atxalde ekologiko batean.^[2].

Motak

Pirinioetako astoa bi mota ezberdinetan banatzen da:

Gaskoiniako mota. Tamaina txikikoa, hegoaldeko Enkarterriko asto mota bezala. 1,20 m eta 1,35 metro artean soin gurutzera.
Kataluniako mota. Ipar Katalunian zabaldurik. Abere lirain eta dotoreak dira. Hezurdura arina eta tamainaz handiagoak. 1,35 metrotik gora soingurutzera. Kataluniako mota bereziki estimu handiko mandoak sortzeko erabiltzen omen zen.
Pirinioetako hegoaldeko mota. Oso ale gutxi geratzen dira. Kataluniar astoarekin zer ikusi handia dauka.

Arrazaren ezaugarriak

Egoera

Equus Survival Trust elkartearen irizpideen arabera, arraza desagertzeko zorian dago hazkunderako 130 eme baino gutxiago daudelako (2008en urteko datuak dira^[3]). Lehen esan bezala, nekazal munduaren mekanizazioak arrazaren atzerakada ekarri du egoera larrian utzi arte. Frantziar Estatuan Pirinioetako Astoaren eta Mandoaren Elkarte Nazionalak lana egiten du arraza suspertzeko.

Hedapen gunea

Garai batean Landak eta Pirinioen magal guztia. Egun bere hedapen gunea oso murritza eta zatikatua da.

Arrazaren historia

Astoa euskal mitologian

Astoa, beste hainbat etxeko abere bezala, oso present egon da euskal sinesmen mundua. Animali donea eta babeslea izan da, seguraski kristautasunaren eragina dela medio.

Sakontzeko, irakurri: « Astoa euskal mitologian»

Pirinioetako astoaren banaketa eremuan, Okzitanian barrena, ezaguna izan da Drac edo asto-gorri irelu gaiztoaren inguruko sinesmena.

Sakontzeko, irakurri: «Drac (mitologia)»

Erreferentziak

Begira

Urtea	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007
Frantziar Estatu osoan urtero jaiotako Pirinioetako arrazako astakumeak	45	42	66	68	50	69	63	65

Kanpo estekak

(Frantsesez) arrazaren WEB ofiziala

Datuak: Q3577083
Multimedia: Pyrenean donkey / Q3577083

[1] ttp://www.burrosminiatura.com/index.php?option=com_content&view=article&id=128:burropirenaico&catid=1:ultimas-noticias

[2] ttps://web.archive.org/web/20030412043730/http://www.terra.es/personal6/pompaelo2/las_razas.htm

[3] ttps://web.archive.org/web/20110927140956/http://www.haras-nationaux.fr/uploads/tx_dlcubehnshop/ane_pyrenees_01.pdf

[1]

[2]

[3]

i e a Euskal Herriko bertako asto arrazak Euskal Herria
Euskal Herriko egungo asto arrazak	Enkarterriko astoa • Pirinioetako astoa
Euskal Herritik desagertutako asto arraza eta motak (basatiak barne)	Enzebro

i e a Euskal Herriko bertako etxe abereen arrazak
Zaldi eta asto arrazak	Auritzeko zaldia • Enkarterriko astoa • Euskal Herriko mendiko zaldia • Lautzako zaldia • Nafar behoka • Pirinioetako astoa • Pottoka() • Zaldi montxinoa • Nafar zaldi
Behi arrazak	Bearnotar behia • Behi montxina • Terreña behia • Tudanka behi • Betizu() • Bordeldar behia • Landetako behia • Nafar kasta • Pirinioetako behia •
Hegaztiak	Euskal antzara • Euskal oilo
Ardi arrazak	Latx muturbeltza • Latx muturgorria • Manex burugorria • Manex burubeltza • Erronkarikoa • Euskal-bearnotarra • Karrantzako muturbeltza • Karrantzako muturgorria • Sasi ardia • Nafarra • Txurra
Ahuntz arrazak	Ahuntz azpigorria • Pirinioetako ahuntza
Txerri arrazak	Euskal txerria • Gasteizko muturmotz txerria • Baztango txerria
Txakur arrazak	Enkarterriko billano • Enkarterriko billanuko • Euskal artzain txakurran (barietateak: iletsua eta Gorbeiakoa) • Euskal erbi txakurra • Kantauriko ur-txakurra • Landetako Labrit txakurra • Nafar artzanora • Nafarroako eper txakurra • Piriniotar ardi txakurra • Pirinioetako mendiko zakurra
Erle motak	Euskal Herriko erle beltza

i e a Munduko bertako asto arrazak
Euskal Herriko bertako asto arrazak Euskal Herria	Enkarterriko astoa • Pirinioetako astoa •
Europako asto arrazak Katalan Herriak ( Europar Batasuna) Okzitania	Andaluziar astoa • Kataluniar asto • Poitouko astoa • Probentzako astoa