Trieste
| Trieste Trieste | |||
|---|---|---|---|
| Italiako udalerria | |||
.jpg) | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Herrialdea |  Italia | ||
| Eskualdea |  Friuli-Venezia-Julia | ||
| Regional decentralization entity | regional decentralization entity of Trieste | ||
| Izen ofiziala | Trieste | ||
| Jatorrizko izena | Trieste | ||
| Posta kodea | 34121, 34122, 34123, 34124, 34125, 34126, 34127, 34128, 34129, 34130, 34131, 34132, 34133, 34134, 34135, 34136, 34137, 34138, 34139, 34140, 34141, 34142, 34143, 34144, 34145, 34146, 34147, 34148, 34149, 34150 eta 34151 | ||
| ISTAT kodea | 032006 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 45°39′01″N 13°46′13″E / 45.6503°N 13.7703°E | ||
 | |||
.svg) | |||
| Azalera | 85,11 km² | ||
| Altitudea | 2 m | ||
| Mugakideak | Duino-Aurisina, Monrupino, Muggia, San Dorligo della Valle, Sgonico, Municipality of Hrpelje-Kozina (en)  eta Sežana (en) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 198.417 (2023ko urtarrilaren 1a) | ||
| Dentsitatea | 2.331 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Telefono aurrizkia | 040 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||
| Hiri senidetuak | Graz, Beirut, Duala, Santos, Southampton, Le Havre, Venezia, Ljubljana, Milan, Rostock eta Nobile Contrada dell'Oca (en) | ||
| Katastro kodea | L424 | ||
| Sailkapen sismikoa | 3 (Txikia) | ||
| Matrikula | TS | ||
| Hizkuntza ofiziala | italiera | ||
| comune.trieste.it | |||
Trieste (friulieraz: Triest) Italiako ipar-ekialdeko hiria da, Friuli-Venezia Julia eskualdeko hiriburua, Esloveniako mugaren ondoan: hegoaldean, Koper udalerri esloveniarra dago, eta ekialdean, Sežana eta Divača herrikideak.
2004an 207.069 biztanle zituen (2.479 biz./km2), eta 204.234 berriz 2017an. Herrialdeko 15. hiririk populatuena da.
Inguru naturala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiria Itsaso Adriatikoaren kostaldean dago, izen bereko golkoan. Ospo ibaiak zeharkatzen du, Esloveniatiko bere bidean.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]K.a. II. mendean Tergeste izena hartu zuen Erromatar Inperioaren garaian. Erromatarren kolonia izan zen K.a. 177tik aurrera. K.a. 33. urtean Augusto enperadoreak portua eraikitzeko agindua eman zuen. Erromako Inperioa deuseztatu zenean, Istriako eskualdean geratu zen.
788. urte arte Bizantzioren kontrolpean egon zen. 1202. urtean veneziarrek konkistatu zuten. 1382. urtean Leopoldo III.a Habsburgokoaren mende geratu zen, eta Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean gero. 1719. urtean merkataritza askerako portu egin zuten, Austria-Hungariako Inperioko portu frankoa. Inperioak Mediterraneorako zuen irteera nagusi bilakatu zen (156.000 biztanle zituen ordurako).
XX. mendearen hasieran, biztanleen bi herenak italiarrak ziren eta esloveniarrak eta kroaziarrak, gainerakoak. 1918an Italiak inbaditu ondoren hasi zen portuko merkataritza jardueraren gainbehera. 1943an alemaniarrek okupatu zuten eta, Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, lurraldea banatzeko hitzarmena izenpetu zuten Jugoslaviak eta Italiak.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Trieste Barcola) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 16.6 | 21.2 | 23.9 | 29.3 | 32.2 | 36.2 | 37.2 | 37.0 | 34.4 | 30.8 | 24.4 | 18.0 | 37.2 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 7.6 | 9.0 | 12.2 | 16.5 | 21.6 | 25.0 | 27.9 | 27.7 | 23.3 | 17.8 | 12.3 | 8.8 | 17.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.8 | 4.3 | 6.6 | 10.0 | 14.5 | 17.8 | 20.3 | 20.4 | 16.8 | 12.7 | 8.1 | 4.0 | 11.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -9.3 | -14.6 | -6.4 | 1.2 | 3.8 | 8.1 | 10.3 | 11.0 | 7.0 | 3.6 | -1.5 | -7.9 | -14.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 58.0 | 56.9 | 63.4 | 82.8 | 84.2 | 100.4 | 62.1 | 84.5 | 103.4 | 111.4 | 107.4 | 88.5 | 1003 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm) | 7.8 | 6.2 | 7.8 | 8.5 | 8.7 | 9.3 | 6.5 | 7.3 | 7.1 | 7.9 | 9.1 | 8.4 | 94.6 |
| Eguzki orduak | 96.1 | 118.7 | 142.6 | 177 | 226.3 | 243 | 288.3 | 260.4 | 210 | 167.4 | 99 | 83.7 | 2112.5 |
| Hezetasuna (%) | 67 | 64 | 62 | 64 | 64 | 65 | 62 | 62 | 66 | 68 | 67 | 68 | 65.5 |
| Iturria: Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare, data 1951-2011 | |||||||||||||
Ekonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Merkataritza (jarduera handiko portua da; 26.304.000 tona 1983an) eta industria (ontziolak, petrolio findegiak, kimika industria, altzairugintza, metalurgia, janari industria, papergintza, ehungintza) ekonomi jarduera nagusiak dira.
Ondasun nabariak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Garai askotako monumentuak kontserbatu ditu. Aipagarriak dira erromatarren garaiko anfiteatro eta atearen hondakinak, XI-XIV. mendeetako San Giusto katedrala, 1343ko kanpandorrea, XV-XVI. mendeetako gaztelua eta XVIII-XIX. mendeetako etxe eta jauregi barroko eta neoklasiko ugariak.
Biografiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Italo Svevo (1861-1928), idazlea.
- James Joyce (1882-1941) idazle irlandarra bertan bizi izan zen.
- Boris Pahor (1913-2022), idazlea.
Kirolak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- US Triestina Calcio, futbol taldea.
Iruditegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Miramare gaztelua -
Kanala -
San Giusto katedrala -
Udaletxea -
Ikuspegia
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]