Sefardi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Sephardi_Jews_-_mosaic.PNG fitxategia kendu da, Sreejithk2000 wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. |
CommonsDelinker(r)en 2932471 berrikuspena desegin da (Eztabaida) |
||
| 2. lerroa: | 2. lerroa: | ||
{{Talde etniko infotaula| |
{{Talde etniko infotaula| |
||
|taldea=Sefardiak <br /> יהדות ספרד (''Yahadut Sefarad'') |
|taldea=Sefardiak <br /> יהדות ספרד (''Yahadut Sefarad'') |
||
|irudia=<div style="margin-top:1px; margin-bottom:1px;"><div style="background-color:#fee8ab"><small><small> |
|irudia=<div style="margin-top:1px; margin-bottom:1px;">[[Fitxategi:Sephardi Jews - mosaic.PNG|300px]]<div style="background-color:#fee8ab"><small><small> |
||
|irudioina =<small>1. lerroa: [[Maimonides]]{{•}} [[Isaac Abrabanel]]{{•}} [[Baruch Spinoza]]{{•}} [[David Nieto]]{{•}} [[Daniel Mendoza]]{{•}} [[David Ricardo]]<br /> |
|irudioina =<small>1. lerroa: [[Maimonides]]{{•}} [[Isaac Abrabanel]]{{•}} [[Baruch Spinoza]]{{•}} [[David Nieto]]{{•}} [[Daniel Mendoza]]{{•}} [[David Ricardo]]<br /> |
||
2. lerroa: [[Moses Montefiore]]{{•}} [[Benjamin Disraeli]]{{•}} [[Sabato Morais]]{{•}} [[Emma Lazarus]]{{•}} [[Benjamin N. Cardozo|Benjamin Cardozo]]{{•}} [[David de Sola Pool]]<br /> |
2. lerroa: [[Moses Montefiore]]{{•}} [[Benjamin Disraeli]]{{•}} [[Sabato Morais]]{{•}} [[Emma Lazarus]]{{•}} [[Benjamin N. Cardozo|Benjamin Cardozo]]{{•}} [[David de Sola Pool]]<br /> |
||
23:54, 17 maiatza 2012ko berrikusketa
 |
Artikulu edo pasarte honek eduki, gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak ditu. Lagundu nahi baduzu, zuzendu ezazu. |
Sefardiak (hebreeraz: sing. סְפָרַדִּי Sefaraddi Səp̄āraddî, plur. סְפָרַדִּים Sefaraddim Səp̄āraddîm; ladinoz: pl. Sefardies) honako bi taldeetako kideak dira[1]:
- zentzu zorrotzean, Iberiar Penintsulatik XV. mendean kanporatutako juduen ondorengoak;
- zentzu zabalean, eta batez ere erlijio arlotan, sefardi-liturgia erabiltzen duten juduak. Zentsu honetan Mizrahi juduak ditu barne eta Israelen batuztan ashkenaziak ez diren judu guztiak izendatzeko erabiltzen dituzte.
Hebreerazko hitza honek "espainiar" esan nahi du. Sefarad (hebreeraz: ספרד Səfarád Səp̄aráḏ / Səp̄āraḏ), Biblian agertzen den toponimoa da[2], identifikatu gabekoa. Gero, juduek Iberiar Penintsula identifikatzeko erabili zuten eta egun hebreeraz "Espainia" esan nahi du.
Historikoki lau taldetan banatuak izan dira:
- Gehiengoa, 1492an Iberiar Penintsularik kanporatutako juduen ondorengoak dira, Otomandar Inperioan, batez ere Salonikan eta Istanbulen, kokatu zirenak.
- Iparraldeko Marokon eta Aljerian kokatu zirenak[3].
- Hasieran kristautasunera aldaturiko juduak gero Europara ihes egin eta bere erlijio berreskuratu zutenak.
- Kriptojuduak, Penintsulan geratu eta bere erlijioa ezkutuan mantendu zutenak.
Rabbi nagusiak
Aurresefardiak
- Saadia Gaon
- Amram Gaon
- Ḥananel ben Ḥushiel
- Nissim Gaon
Al-Andalus
- Isaac Alfasi
- Joseph ibn Migash
- Judah ben Barzillai
- Solomon ibn Gabirol
- Abraham ibn Ezra
- Moses ibn Ezra
- Judah ha-Levi
- Bahya ibn Paquda
- Maimonides
Iberiar Penintsulako erresuma kristauak
- Nahmanides
- Shlomo ben Aderet
- Yom Tov Asevilli
- Nissim Gironakoa
- Asher ben Jehiel
- Jacob ben Asher
- Moses Leongoa
- David Abudirham
- Isaak Campanton
- Isaak Aboab
Kanporaketaren ondokoak
- David ben Solomon ibn Abi Zimra
- Jacob Berab
- Levi ibn Ḥabib
- Yosef Karo
- Bezalel Ashkenazi
- Moses ben Jacob Cordovero
- Ḥayim Vital
- Moses Alshech
- Solomon Nissim Algazi
- Yaakov Culi
- Hayim Palaggi
Azkenak
- Elijah Benamozegh
- Shem Tob Gaguine
- Solomon Gaon
- David de Sola Pool
- Odaviya Yosef
- Mordechai Eliyahu
- Shlomo Amar
Erreferentziak
- ↑ Raphael, Chaim, The Sephardi Story: A Celebration of Jewish History Londres: Valentine Mitchell & Co. Ltd. (1991)
- ↑ Abdias, 1-20: Ipar Israelgo erbesteratuen gudarosteak kanaandarren lurra hartuko du Sareptaraino. Eta Jerusalemgo erbesteratuek, Sefaraden bizi direnek, Negeveko hiriak hartuko dituzte
- ↑ Samuel Toledano, "Espagne: les retrouvailles", Les Juifs du Maroc (Editions du Scribe, Paris 1992)