Bukarest
| Bukarest București "Ekialdeko Paris" | ||
|---|---|---|
municipality of Romania (en)  | ||
 Erloju-orratzen norakoan, goitik ezkerretik hasita: Iraultzaren plaza (Piaţa Revoluţiei) • Creţulescu jauregia (Palatul Creţulescu) • Legebiltzarraren jauregia (Palatul Parlamentului) • Prentsa Askearen etxea (Casa Presei Libere) • Garaipenaren plaza (Piaţa Victoriei).  Irudi gehiago | ||
| ||
| Administrazioa | ||
| Herrialdea |  Errumania | |
| Garapen Eskualdea | Bucharest-Ilfov | |
| Alkatea | Mayor of Bucharest | |
| Izen ofiziala | Bucureşti | |
| Jatorrizko izena | București | |
| Posta kodea | 010011–062397 | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 44°24′48″N 26°05′52″E / 44.41336°N 26.09778°E | |
 | ||
 | ||
| Azalera | 226 km² | |
| Altitudea | 56 - 92 | |
| Mugakideak | Chiajna, Ciorogârla, Otopeni (en) , Măgurele (en) , Domnești (Ilfov), Chitila (en) , Pantelimon (en) , Popești-Leordeni (en) eta Ilfov konderria | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 1.716.961 (2021eko abenduaren 1a) | |
| Metropolia | 2.330.000 | |
| Dentsitatea | 7.597 bizt/km² | |
| Informazio gehigarria | ||
| Sorrera | 1459 | |
| Ordu eremua | UTC+02:00 | |
| Hiri senidetuak | Amman, Ankara, Atenas, Atlanta, Pekin, Budapest, Chisinau, Tbilisi, Regina, Lagos, Detroit, Tirana, Rio de Janeiro, Sofia, Montreal, Manila, Mosku, Istanbul, Londres, Most, San Frantzisko, Damasko, Nicosia Municipality (en) eta São Paulo | |
| Matrikula | B | |
| http://www1.pmb.ro/pmb/index_en.htm | ||
Bukarest[1] (errumanieraz: București, bukuˈreʃtʲ ahoskatua) Errumaniako hiriburu eta hiri nagusia da. 228 km² azalera du, eta, 2010ean, 1.942.254 biztanle zituen; metropoli-gune osoa kontuan hartuta, 2.330.000.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Valakia ordokiaren erdian dago, Dâmbovița ibaiaren ertzean.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Bukarest) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 16 | 22 | 29 | 32 | 37 | 43 | 41 | 41 | 39 | 35 | 26 | 20 | 43 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 1.5 | 4.1 | 10.5 | 18 | 23.3 | 26.8 | 28.8 | 28.5 | 24.6 | 18 | 10 | 3.8 | 16.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -5.5 | -3.3 | 0.3 | 5.6 | 10.5 | 14 | 15.6 | 15 | 11.1 | 5.7 | 1.6 | -2.6 | 5.7 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -32 | -26 | -19 | -4 | 0 | 5 | 8 | 7 | 0 | -6 | -14 | -23 | -32 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 40 | 36 | 38 | 46 | 70 | 77 | 64 | 58 | 42 | 32 | 49 | 43 | 595 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 6 | 6 | 6 | 7 | 6 | 6 | 7 | 6 | 5 | 5 | 6 | 6 | 72 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 6 | 3 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 4 | 19 |
| Eguzki orduak | 61 | 85 | 155 | 180 | 248 | 270 | 341 | 310 | 240 | 155 | 60 | 62 | 2167 |
| Hezetasuna (%) | 87 | 84 | 73 | 63 | 63 | 62 | 58 | 59 | 63 | 73 | 85 | 89 | 72 |
| Iturria: World Meteorological Organisation[2] | |||||||||||||
Ekonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiria Bigarren Mundu Gerraz geroztik, Errumaniako lehen industri gune bihurtu zen: metalurgia, mekanika (traktoreak, automobilak), findegiak eta industria kimikoa ditu.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiriaren lehen aipuak 1459koak dira: gotorleku gisa aipatzen den. Garai hartan hartu zuen bertan egoitza Vlad Tepes Drakula valakiar printzeak. Jarrain agintari voivoda valakiarrentzako udako hiriburua izan zen Bukarest, eta neguko egoitza, Tirgoviste[3]. XVII. mendearen bukaeran, Valakiako hiriburu bakarra bilakatu zen, betiere otomandarren agintepean. Valakiarrak, garai hartan, Balkanetako erromantze hiztun gehienak izendatzeko modua zen, eta hortaz errumaniar terminoaren aurrekari.
Otomandarrek hiria Konstantinoplako greziarren kontrolpean jarri zuten XVIII. mendearen hasieran, baina haien kontrako matxinadak aginte fase hori eten zuen 1821ean. XIX. mendean zehar, otomandar inperioa ahultzearekin batera, atzerriko indarren artean dantzan ibili zen Bukarest, tarteka alemaniarrek, errusiarrek eta austriarrek hartua. 1862an Valakia eta Moldavia Errumaniako Printzerria osatzeko elkartu zirelarik (estatua, baina oraindik otomandar inperioari lotua), hiriburutza partekatua izan zuen hasieran hiriak Iasirekin, baina gero Bukaresten bakarrik egon zen agintea. Errumania independenteko hiriburu bilakatu zen 1880an.
1940an Alemaniaren esku bazegoen ere, Bigarren Mundu Gerra garaian sobietarrek hartu zuten (1944). 1977an, lurrikara gogor batek astindu zuen, eta hiriko zati handi bat suntsitu: 1.400 hildako izan ziren. Berreraikuntzan, Nicolae Ceaușescuren erregimenak sobietar estiloko eraikin erraldoiz josi zuen hiria, baita aldi berean lehenagoko monumentu asko ordezkatu ere[3].
Bukaresteko Itunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XIX. eta XX. mendeetan sinaturiko hiru ituni emandako izena da.
- 1812ko maiatzaren 28ko ituna
Turkiaren eta Errusiaren artean izenpeturikoa. Besarabia Errusiarren esku geratzen bazen ere, Asian konkistaturiko lurraldeak sultanari itzuli behar izan zizkioten.
- 1913ko abuztuaren 10eko ituna
Serbiaren eta Bulgariaren artean izenpeturikoa: haren bidez, Balkanetako bigarren gerrari amaiera eman zitzaion. Bulgariak Serbiaren eta Greziaren esku utzi zituen Egeo itsasora irteera duten Mazedoniako zati bana. Silistria Errumaniaren mende geratu zen eta Hadrianopolis, Turkiaren esku.
- 1918ko maiatzaren 7ko ituna
Errusiak Brest-Litovskeko bakea izenpetu zuenean, Errumaniak ere izenpetu behar izan zuen, gerrarik nahi ez bazuen. Karpatoetako zati bat Austria-Hungariaren esku geratu zen, eta Dobrudja, Bulgariaren mende. Errumaniak Konstantza gordetzeaz gainera, Besarabia berreskuratu zuen. Sekula berretsi ez zen ituna izan zen, eta bertan behera utzi zen aliatuen garaipenaz geroztik.
Ondasun nabariak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bukaresten artzapezpikutegi katolikoa dago, baita unibertsitatea ere. Hiri modernoa izan arren, iraganeko monumentu ugari gorde ditu: XV. XVII. eta XVIII. mendeetako elizak, XVI. eta XVIII. mendeetako monasterioak, museo ugari, etab.
Irudi-galeria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Santo Nicolae eliza errusiarra.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- ↑ World Weather Information Service – Bucharest. 2011ko uztaila.
- ↑ a b (Ingelesez) «History of Bucharest - Past, Present and Future of Bucharest» www.introducingbucharest.com (kontsulta data: 2022-04-05).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Errumanieraz)(Ingelesez) Bukaresteko Udalaren webgunea
| Errumaniaren banaketa administratiboa | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| NUTS–I | 1 makroeskualdea | 2 makroeskualdea | 3 makroeskualdea | 4 makroeskualdea |  | ||||
| NUTS–II (eskualdeak) |
Nord-Vest (berdea) |
Centru (grisa) |
Nord-Est (horia) |
Sud-Est (morea) |
Sud-Muntenia (laranja) |
Bukarest-Ilfov (marroia) |
Sud-Vest Oltenia (urdina) |
Vest (gorria) | |
| NUTS–III (konderriak) |
|||||||||