Melanina
| Melanina | |
|---|---|
| Mota | cell pigment (en)  , pigmentu eta Pigmentu biologiko |
| Identifikatzaileak | |
| Gmelin | 25179 |
| MeSH | D008543 |
| KEGG | C01693 |
Melanina organismo gehienetan aurkitzen den pigmentu naturalen talde bat izendatzeko termino zabala da. Melanina pigmentuak melanozito ere esaten zaie. Zelula espezializatuetan sortzen dira.
Oinarrizko bost melanina mota daude: eumelanina, feomelanina, neuromelanina, alomelanina eta piomelanina. Mota ohikoena eumelanina da, eta horren barruan bi azpimota bereizten dira: eumelanina marroia eta eumelanina beltza. Eumelanina melanogenesia ere esaten zaio. Etapa askoko prozesu kimiko baten bidez ekoizten da. Prozesu horretan tirosina aminoazidoaren oxidazioaren ostean polimerizazio-prozesua gertatzen den. Melanozito genea bere formatu errezesibora deribatzen denean, gaizki funtzionatzen du. Kasu honetan melanina ekoiztu beharrean feomelanina sortzen da. Hau zisteina-deribatua da. Azal edo ile batzuei ematen zaien kolore gorri edo horiaren erantzule diren polibenzotiazina zatiak dauzka horrek.
Biosintesi bidezidorrak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Sarreran aipatu bezala melanina pigmentuak giza azaleko melanozito zelula espezializatuetan ekoizten dira. Melanina, melanogenesi izeneko prozesu metabolikoaren bidez sortzen da. Horrek izpi ultramore (UV) erradiazioaren eraginez pizten da, hala nola eguzki izpien erradiaziopean. Melanogenesia 3 urrats nagusi ditu:
1. Eumelaninak zein feomelanina sintetisatzeko lehenengo urratsean tirosinasa entzimak jarduten du. Lehenengo erreakzio biosintesiko honetan tiroxina katabolizatuz da dopakinona sortzen da.
Tirosina→ DOPA → Dopakinona
2.Bigarren urratsean dopakinona molekula zisteina molekularekin batzen da feomelanina sortuta Horretarako dopakinonak bi bide biosintesiko ezberdinak jarraitu ditzake, 5-S-zisteinildopa eta 2-S-zisteinildopa sintetizaturik zisteinildopa molekulak bitarteko benzotiazina molekula bilakatuko da. Azken horrek feomelanina bihurtuko da.
Dopakinona + zisteina → 5-S-zisteinildopa → benzotiazina bitartekoa → feomelanina
Dopakinona + zisteina → 2-S-zisteinildopa → benzotiazina bitartekoa → feomelanina
3.Bestaldetik, dopakinona leukodopakromoa ere bihur daiteke. Leukodopakromoak beste bi bide biosintetiko jarraitu ditzake eumelanina sortzeko.
Dopakinona → leukodopakromoa → dopakromoa → azido 5,6-dihidroxiindol-2-karboxilikoa → kinona → eumelanina
Dopakinona → leukodopakromoa → dopakromoa → 5,6-dihidroxiindola → kinona → eumelanina
Bide metaboliko zehatzak KEGG datu-basean aurki daitezke (ikus Kanpoko estekak).
Melanina motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Melanina osagai txikiagoak dituzten molekulen agregatua denez, melanina mota asko daude, molekula osagai horien proportzio eta lotura-eredu desberdinen arabera. Bai feomelanina bai eumelanina giza larruazalean eta ilean daude, baina eumelanina da gizakiengan ugariena den melanina. Eumelaninaren faltak eragiten ditu albinismo kasu gehienak[1].
Eumelanina
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Denbora luzez pentsatu izan da eumelanina-polimeroek 5,6-dihidroxiindol (DHI) eta 5,6-dihidroxilina-2-azido karboxiliko (DHICA) polimeroak dituztela. Bi eumelanina mota daude: eumelanina arrea eta eumelanina beltza[2]. Bi eumelanina mota horiek kimikoki desberdinak dira lotura polimerikoei dagokienez. Beste pigmenturik ez dagoenean, eumelanina beltz pixka batek ile grisa sortzen du [3]. Aldiz, eumelanina marroiak ile horia eragiten du. Eumelanina azalean, ilean eta abarretan dago.
Feomelanina
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Feomelaninak kolore gorrixka-horixkak ematen ditu[4] . Bereziki biltzen dira ezpainetan, titiburuetan, zakilan eta baginan [5]. Feomelanina larruazalean ere agertzen da, eta, ondorioz, ilegorriek kolore arrosagoa dute. Argi ultramoreko esposizioak feomelanina edukia handitzen du, eumelaninarena bezala; baina argia xurgatu baino, feomelanina ileetan eta larruazalean argi horixka gorri gisa islatzen da, eta horrek kalteak sor ditzake [6].
Trikokomak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Trikokomak pigmentuak dira, eumelanina eta feomelanina ekoizten diren bide metabolikotik sortutakoak. Baina molekula horiek ez bezala, pisu molekular baxua dute. Ilegorridunek batez ere dauzkate [7].
Neuromelanina
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Neuromelanina (NM) garuneko neurona katekolaminikoen populazio zehatzetan sortzen den pigmentu ilun bat da. Gizakiek NM kopuru handiena dute, beste primateetan, ordea, kopurua txikiagoan ematen da, eta beste espezie askotan erabat falta da [8]. Bere funtzio biologikoa ezezaguna izaten jarraitzen du, nahiz eta giza NMk burdina bezalako metalak eta beste molekula toxiko batzuk ere modu eraginkorrean lotzen dituela frogatu den. Horregatik, paper erabakigarriak joka ditzake apoptosian eta horri lotutako Parkinson gaixotasunean [9].
Gaixotasunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gorputza melanina sortzeko edo banatzeko gai ez denean, hipopigmentazioa gertatzen da. Honen ondorioz albinismo gaixotasuna garatzen dute indibiduoek. Albinismoa nahaste genetiko heterogeneo bat da, gene desberdinen mutazioek eragiten dutena, eta begi, azal eta ilearen pigmentu melaninikoa murriztea edo batere ez izatea eragiten du. Gizakiengan eta beste animalia batzuetan agertzen da. Landareetan ere ager daiteke, beste konposatu batzuk falta direnean, hala nola karotenoak. Baldintza hori duten gizabanakoei albino esaten zaie. Herentziazkoa da: gene erreseziboa daramaten bi gurasoen gurutzamenduaren ondorioz agertzen da.
Efektuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Naturaren ondorioz izaki bizidunek melanina gutxiago izaten dute erradiazio ultramorea ahulagoa den herrialdetan. Jendearen azala ilundu egiten da argipean jartzen denean, argi horrekiko babes handiagoa emanda. Beraz, azal iluneko pertsonek, eumelaninari esker azal babestuagoak sortzen dutenek alegia, babes handiagoa dute eguzki-erreduraren eta melanomen (larruazaleko minbiziaren aurka) aurka, baita eguzki-erradiazio indartsuarekin lotutako beste osasun-arazo batzuen aurka ere. Osasun arazo horiek izaten dira, besteak beste: erriboflabinak, karotenoideak, tokopoloak eta folioak bezalako bitaminen fotodegradazioa.
Bestalde, melaninak, begietan, iris eta koroan, argi ultramoretik eta uhin luzeko argi ikusgarritik babesten laguntzen du. Esate baterako begi gris, urdin eta berdeak dituzten pertsonek, eguzkiarekin zerikusia duten begi arazoak izateko arrisku handiagoa dute.
Azkenik, berriki eginiko ikerketek adierazten dutenez, melaninak fotoi babeslea ez den beste funtzio baterako balio dezake. Melanina gai da metal ioiak bere hidroxilo talde karboxiliko eta fenolikoen bidez modu eraginkorrean lotzeko. Horrela, zelula babesten duten metal toxiko potentzialak sekuentziatzeko balio dezake. Hipotesi horren arabera, Parkinson gaixotasuna duten pertsonetan, hauteman egiten den neuromelanina galerak garuneko burdin maila handitzea dakar.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) Double, K. L.. (2006-06). «Functional effects of neuromelanin and synthetic melanin in model systems» Journal of Neural Transmission 113 (6): 751–756. doi:. ISSN 0300-9564. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Meredith, Paul; Sarna, Tadeusz. (2006-12). «The physical and chemical properties of eumelanin» Pigment Cell Research 19 (6): 572–594. doi:. ISSN 0893-5785. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Ito, S.; Wakamatsu, K.. (2011-12). «Diversity of human hair pigmentation as studied by chemical analysis of eumelanin and pheomelanin» Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology 25 (12): 1369–1380. doi:. ISSN 0926-9959. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Slominski, Andrzej; Tobin, Desmond J.; Shibahara, Shigeki; Wortsman, Jacobo. (2004-10). «Melanin Pigmentation in Mammalian Skin and Its Hormonal Regulation» Physiological Reviews 84 (4): 1155–1228. doi:. ISSN 0031-9333. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ metacyc.org (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ Thody, A. J.; Higgins, E. M.; Wakamatsu, K.; Ito, S.; Burchill, S. A.; Marks, J. M.. (1991-08). «Pheomelanin as well as eumelanin is present in human epidermis» The Journal of Investigative Dermatology 97 (2): 340–344. doi:. ISSN 0022-202X. PMID 2071942. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Prota, G; Searle, Ag. (1978). «Biochemical sites of gene action for melanogenesis in mammals» Genetics Selection Evolution 10 (1): 1. doi:. ISSN 1297-9686. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Fedorow, H; Tribl, F; Halliday, G; Gerlach, M; Riederer, P; Double, K. (2005-02). «Neuromelanin in human dopamine neurons: Comparison with peripheral melanins and relevance to Parkinson's disease» Progress in Neurobiology 75 (2): 109–124. doi:. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- ↑ (Ingelesez) Double, K. L.. (2006-06). «Functional effects of neuromelanin and synthetic melanin in model systems» Journal of Neural Transmission 113 (6): 751–756. doi:. ISSN 0300-9564. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
