Txikipedia:Xabier Lete

Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.

Ez Dok Amairu taldearen gaineko azalpen bideoa.

Xabier Lete Bergaretxe (Oiartzun, Gipuzkoa, 1944ko apirilaren 5a - Donostia, Gipuzkoa, 2010eko abenduaren 4a) euskal idazlea, poeta, kantaria eta politikaria izan zen.

Oso ezagunak diren abesti batzuk bereak dira, esate baterako: Xalbadorren heriotzean ("Adiskide bat bazen benetan bihozbera..."), Nafarroa arragoa, Errota zaharra ("Errota zahar maitea, uraren ertzean..."), Izarren hautsa ("izarren hautsa egun batean bilakatu zen bizigai..."), edo Gizon arruntaren koplak ("Kantatzera noazu bertso bat edo bi, herenegun jarriak gizon arruntari...").

Gazte hasi zen idazten eta Zeruko Argia aldizkarian artikuluak idatzi zituen. Euskal Kantagintza Berriko partaide nagusietarikoa izan zen: 1965ean, Mikel Laboa, Benito Lertxundi, Joxean Artze, Jose Angel Irigarai eta Lourdes Iriondorekin batera Ez Dok Amairu taldea sortu zuten. Hasieran laguntzearren hasi zen emanaldietara joaten, abesteko asmorik gabe, harik eta egun batean kantatzerik ez zuen taldekide baten hutsunea bete behar zuen arte. Horrela hasi zen Leteren kantari ibilbidea. 1972. urtean Ez Dok Amairu taldea desegin zen; halere, Letek bere emazte Lourdes Iriondorekin batera kantagintzan jarraitu zuen.

1968an argitaratu zuen Letek lehen poemategia (Egunetik egunera orduen gurpillean), eta azkena 2008an (Egunsentiaren esku izoztuak). 2009ko urriaren 27an bere azken poesia-liburu horrengatik Euskadi Literatura Saria eman zioten. Lehenago, 2005ean, bere emazte zena Lourdes Iriondo hil zen gaixotasun larri baten ondorioz. 2009ko apirilean Jakiunde zientzia, arte eta letren akademiako kide izendatu zuten; eta 2010ean, ohorezko euskaltzain. Urte berean hil zen, abenduaren 4an, bera ere gaixotasun larri baten ondorioz.

Abestiak

• Aberri ilunaren poema
• Agian
• Alemaniyako gerrari
• Alzateko jaun
• Amalau erijotzena
• Amaren bularrean
• Amerikara dijoan lagun bati
• Amets bat
• Amodio, amore
• Andaluzaren pareta
• Andre txarraren bentajak
• Andresek bere andregaiari
• Apellidua Olazabal det
• Atso gezurti bati
• Azken juizioko eguna
• Bertsoak jartzen naiz asi
• Biographia
• Bizkaiko txerriari jarriak
• Brabanteko Jenobeba
• Canço a Catalunya
• Chile
• Cubako gerrarenak
• Denborra, leku, zeru ta lurrak
• Errota zaharra
• Eskeintza, nere aita zenari
• Estatutoa lenbailen
• Euskal Erria itxusten
• Ez dut amets haundirik
• Ez esan maite
• Frantsez euskaldun batenak
• Fueruak kendu zituenari
• Garai bateko eztaiak
• Garia Euskal Errian
• Gauaren ordezko eguna
• Gerra
• Gizon arruntaren koplak
• Gizonaren negua
• Goizuetako mixiyua
• Greziako itsasontzia
• Gure aurreko guraso zaharrak
• Gure munduko bizimodua
• Habanera
• Haizea dator ifarraldetik
• Hargin andaluza
• Haur andaluz bati seaska kanta
• Heriotzaren begiak
• Herri zahar honetan
• Hil da Canovas
• Ijituenak
• Itsasoan urak haundi
• Izarren hautsa
• Izotz-Ondoko Eguzki
• Jaio berriari
• Juana Bixenta Olabe
• Kanpoko jendea
• Kazkazurik bere buruari
• Kontrapas
• Langile baten seme
• Lore bat, zauri bat
• Nafarroa, arragoa
• Nagusiya ta maizterra
• Neguaren zai
• Nere sentimentua
• Neskazar bat tentatzen Txirritak jarriyak
• Ni esposatzian
• Ni naiz
• Norteko trenbideari
• Orain bi milla urte
• Oraingo neskatxen jazkerak
• Ostikoketa
• Otsoak eta Txanogorritxu
• Pasaiako huelga
• Pernando Amezketarra
• Proporziyo bat
• Salbatoreko ermitan
• San Martin, azken larrosa
• Seaska kanta
• Sinisten dut
• Suantxaren bertsuak
• Teologia, ideologia
• Txirritaren lendabiziko bertso-lagunak
• Xalbador gogoan
• Xalbadorren heriotzean (I)
• Xalbadorren heriotzean (II)
• Zarraren agurra
• Zuk il zenduen artzaia

Egileak:

1. ↑ ^{a b c d e f g h i j k l m} Txirritaren bertsoak
2. ↑ Lluis Llach kataluniar kantautorearen Vaixell de Grècia abestiaren euskarazko moldaketa
3. ↑ Julen Lekuonaren olerkia
4. ↑ Lizardi
5. ↑ Bernat Etxepare
6. ↑ Egile ezezaguna

Diskoak

• Xabier Lete (1974, Elkar)
• Bertso zaharrak (1974, Elkar). Antton Valverderekin eta Julen Lekuonarekin batera egindako bertso zaharren bilduma.
• Txirritaren bertsoak (1975, Elkar). Antton Valverderekin egina.
• Xabier Lete eta Lurdes Iriondoren 4 disko txikiren bilduma (LP 33 r.p.m.) (1976, Edigsa)
• Kantatzera noazu (1976, Elkar).
• Lore bat, zauri bat (1977, Elkar)
• Eskeintza (1991, Elkar)
• Hurbil iragana (1992, Elkar). Bilduma.
• Berrehun urtez bertsotan (2001, Elkar). Bertso bilduma luzea.
• R.Mª Rilkeren "Orduen Liburua" (2004, Pamiela). Littera&Musika.
• Neguan izan zen (DVD) (2009, Pamiela)
• Xabier Lete zuzenean. Errenteria 1999.IX.25. Azken Kontzertua (2 CD) (2010, A&M Kultur Promotorak).

Idazlanak

Antzerkia

• Antzerkia deusetik izatera. 1977, Itxaropena.
• Gabon, Txirrita. 1982, Aztarna.

Olerkiak

• Egunetik-egunera orduen gurpillean. 1968, Hegosa Cinsa.
• Bigarren poema liburua. 1974, Gero Mensajero.
• Urrats desbideratuak. 1981, GAK.
• Biziaren ikurrak. 1992, Erein. Koldo Izagirrek liburu honetan Letek Rainer Maria Rilkeren eta Carles Ribaren poema batzuk plagiatu izana azaltzen du.
• Zentzu antzaldatuen poemategia. 1992, Euskaltzaindia BBK.
• Abestitzak eta poema kantatuak. 2006, Elkar.
• Egunsentiaren esku izoztuak. 2008, Pamiela, (2009ko Euskadi Literatura Sariaren irabazle).

Antologiak

• Koldo Izagirre: Elurra ikusi dut. Elkar poesia, 2017, 304 or. ISBN: 978-84-9027-588-7. Liburu honetan Izagirrek Xabier Letek Biziaren ikurrak liburuan jasotako zenbait plagio azaltzen du.