Leila Khaled
| Leila Khaled | |
|---|---|
 (2017) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Haifa, 1944ko apirilaren 9a (80 urte) |
| Herrialdea |  Libano |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Fayez Rashid (en)  |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | frantsesa arabiera ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | politikaria eta militante politikoa |
| Kidetza | Palestinian National Council (en) General Union of Palestinian Women (en) General Union of Palestinian Students (en) Palestinaren Askapenerako Herri Frontea |
| Izengoitia(k) | Xàdia Abu Gazala |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Musulmana |
| Alderdi politikoa | Palestinaren Askapenerako Herri Frontea |
  | |
Leila Khaled, arabieraz ليلى خالد (Haifa, Palestinako Britaniar Mandatua, 1944ko apirilaren 9a) Palestinaren Askapenerako Herri Fronteko palestinar aktibista politikoa eta militantea izan da.[1][2][3] Palestinako Kontseilu Nazionalean (CNP), Palestinako Emakumeen Batasun Orokorrean eta Ikasle Palestinarren Batasun Orokorrean (UGEP) ere aritu da. Khaled jende aurrera irten zen, 1969. urtean TWAren 840 hegaldiaren bahiketan eta hurrengo urtean Dawson's Fielden aldi bereko lau bahiketetako batean izan zuen zereginagatik, Jordaniako Irail Beltzeko kanpainaren parte gisa, eta 1970. urtean ELAL 219 hegaldiaren bahiketagatik.[4][5][6][7] Hegazkin bat bahitu zuen lehen emakumea izan zen, eta, ondoren, preso truke batean askatu egin zuten, FPLPko beste kide batzuek bahitutako zibilengatik.[8]
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Gaztaroa eta aterpea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Leila Khaled Haifan jaio zen 1944. urtean, klase ertain-baxuko familia batean. Sasoi hartan Palestina britainiar agindupean zegoen. 1948ko apirilaren 9an, laugarren urtebetetze-egunean, Irgun eta Lehi talde paramilitar palestinarrek 100 eta 120 zibil palestinar erail zituzten haien herrixkari eraso egitean.[9] Gertaera horiek Deir Yasinen sarraskia izenez pasatu dira historiara.[9] Lau egun geroago, Palestina osoan gertatzen ari ziren gertakari odoltsuek bere familia, jaioterria uztera eta Nakba edo "hondamendia" izenez ezagutzen den herri palestinarraren exodo masibo baten parte izatera behartu zuen. Libanoko errefuxiatu palestinarren kanpalekuetako batean kokatu zen Khaleden familia, Dahiyan, Beiruten hegoaldean.[9] Aita Palestinan gelditu zen israeldarren aurkako borrokan, eta sei hilabete geroago elkartu zen haiekin.[9]
1956. urtetik 1959. urtera, 12 eta 15 urte bitartean, aktibismo politikoan hasi zen, Sidongo nesken eskolan bigarren hezkuntzako ikasketak egiten zituen bitartean. Urte horietan, Arabiar Nazionalisten Mugimenduan (MNA) parte hartu zuen, eta Palestinaren askapena bere helburu nagusietako bat zela adierazi zuen, borrokalariei janaria eta laguntza emanda, baita borroka arriskutsuetan arituta ere.[9] 16 urterekin, Mohammed neba zaharrenaren eta Zakiah eta Rahaab ahizpen urratsei jarraituz, George Habash-ek sortutako MNAren zelula libanoarrarekin bat egin zuen. Mugimendu hori Palestinaren Askapenerako Herri Frontea bihurtu zen.[9][10]
1961. urtean Bigarren hezkuntzan graduatu zen udazken horretan Beiruteko Unibertsitate Amerikarrean sartzeko itxaropenarekin. Hala ere, bere familiak Khaled neba unibertsitatera bidali nahi zuen, nahiz eta batxilergoko graduazio-azterketa bertan behera utzi eta berak gainditu.
Azkenik, Kuwaiten ingeniari lan egiten zuen Mohammed nebaren laguntzarekin, unibertsitatean sartzea lortu zuen 1962-1963 ikasturtean.
Kuwaitera migratzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1963ko irailaren amaieran, lehen ikasturtea amaitu eta gero, Kuwaitera joatea erabaki zuen, lan berri baten bila. Abenduaren erdialdean irakasle-plaza bat eman zioten Al Yahran, kuwaitar hiriburutik 32 bat kilometrora. Urte horretan bertan, John Fitzgerald Kennedy AEBko presidentea hil egin zuten, eta horrek pena eta negarra eragin zuen. Ordura arte Ameriketako Estatu Batuak «edozein krimen ulergarri egiteko gai ziren munstroen eta lotsagabeen naziotzat» jotzen zituen arren, sakonki identifikatu zen Ameriketako Estatu Batuetako gazteekin, eta, beste arabiar batzuek legez, berrezartze palestinarraren alde lan egitea pentsatu zuen. Hala eta guztiz ere, itxaropen-sentimendu hori desagertu egin zen Kennedyren atzeko Lyndon Baines Johnson eta Richard Nixon oinordekoekin, hipokritak zirela uste baitzuen.
Al Yahra herria azkenean hiri txiki bat iruditu zitzaion, politikoki haztea galarazten zuena, eta gainera, campuseko lan-erregimen zorrotzak deserosotasuna eragin zion. Beste alde batetik, nahiz eta egiptoarrak, palestinarrak eta siriarrak komunitate ugarienak izan, kuwaitar gobernuaren baztertze-sentsazioa sumatzen zuen, guztiak arabiarrak izan arren. Hala eta guztiz ere, oso positibotzat jotzen du sasoi hori, jatorri aniztasunak hizkuntza-aberastasun handia ekarri baitzuen, arabieraren euskalki-barietate gisa. Ikastetxean, s'avesà ikasleak nasserismoan doktrinatzeko kanpainarekin jarraitu zen, baina irakasleen artean eztabaidak sortu ziren mundu arabiarraren pentsamenduak bateratzeko eta defendatzeko zuen ezintasunari buruz. 1964ko ekainaren amaieran, Libanora itzuli zen. Dinamika hori urtero errepikatu zen hurrengo sei urteetan, klandestinitatearen bidea egin ahal izateko. Kuwaiten egindako bidaia mingarrienetako bat 1966ko udazkenekoa izan zen, lau urtez gaixo egon eta gero, aitaren heriotzagatik bidaiatu zuenean. Urte horretan bertan Mohammed neba bota egin zuten Kuwaitik bere jarduera politikoarengatik.
Militantzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hegazkin baten bahiketan parte hartzeagatik da ezaguna (TWA 840 hegaldiak 1969ko abuztuan eta AI 219 hegaldiak 1970eko irailean). Merkataritza-hegazkinak bahitzen zituen lehen emakumea izan bazen ere, garrantzitsua da gogoratzea aurretik Amina Dahbour FPLPko kidea izan zela, beste hiru lagunekin batera, AI konpainiaren Boeing 720 bahiketa zapuztuan parte hartu zuena 1969ko otsailaren 18an Suitzako Zürich aireportuan.
Al-Fatahko militantzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1967ko abuztuaren 18an, militante gisa sartu zen Al-Fatahren kuwaitar sailean, herrialdean onartzen zen erakunde iraultzaile bakarra, dirua biltzen. 1967ko udazkenean, Gamal Abdel Nasser Egiptoko presidenteak, azaroaren 23an, inplizituki Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren 242. ebazpena onartu ondoren. Ebazpen horrek Sei Eguneko Gerran armak erabiliz Israelgo Estatuaren lurralde-hedapena legitimatu zuenean, Khaled bere kideekin bildu zen borroka armatuaren aukera planteatzeko. Bitartean, hilabete horretan bertan, George Habash-ek, beste lankide batzuekin batera, Palestinaren Askapenerako Herri Frontea (FPLP) sortu zuen, MNAren adar palestinarraren ordezkapenetik sortutakoa. Denborarekin, FPLP Palestinaren Askapenerako Erakundearen (PAE) bigarren fakzio indartsuena bihurtu zen, nahiz eta Estatu Batuetako Estatu Sailak eta Europar Batasuneko Kontseiluak erakunde "terroristatzat" hartu.
Al-Fatahk 1968ko hasieran bere jarduera berritu bazuen ere, Khaledek erakundearen alde militarrean parte hartzeko interesa izan zuen, nahiz eta emakumea izan eta zeregin hori gizonentzat baino ez izan. Egoera berriz planteatu nahian, Al-Fatah Jassir Arafaten buruzagiaren anaia txikia zen Fathi Arafat bezalako koadro zoragarri batekin elkartu zen. Topaketa horretan, ideiak eta ikuspuntuak trukatzeaz gain, emakumeek gatazkan eta antolakuntzan zuten zeregina aztertu zuten, baita Khaledek ekintza armatuetan parte hartzeko zuen borondate esplizitua ere, esate baterako zaintza-errondetan edo okupatutako lurraldeetako operazioetan, zeregin horietarako entrenatu baitzuten urte askoan MNAn. Arafatek esan zion kudeatzen ahaleginduko zela eta erantzungo ziola. Handik hilabetera, Jordan ibarrean (Al Aghwar) ibiltzeko prest ote zegoen galdetu zion, baina Khaledek ez zuen jaso Arafaten jakinarazpen gehiago, Jordan ibaiaren Transjordania ibilgunera joateko gertu zegoela baieztatu eta gero. Komunikazio falta horrekin, Khaledek zera ulertu zuen, Fatahk ez zuela nahi militarrekin bat egiterik.
FPLP delakoan sartzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1968ko ekainaren 23an, FPLPren jordaniar nukleoak El Al 426 hegaldia bahitu zuen aireportuan. Gertaera horrek, konponbide gabeko egoera eta Fatahko eta PAEko liderren jarrera egokia gaineratuta, erakunde marxista-leninista berriarenganako interes handia piztu zuen Khaledengan. Baina ez zen erraza izan Fatah-ren alternatiba militantea aurkitzea, FPLPko kideek klandestinitatetik aritu baitziren Kuwaiten.
Egun batean, ezustean, Saudi Arabiako liburu-denda batean FPLPren Gabonetako postalak saltzen zituen gizon batekin topo egin zuen. Khlaedek antolakuntzan sartzeko interesa azaldu zion, eta hark liburutegian bertan deitu zion hurrengo astean, Abu Nidal FPLPren ordezkari lokalarekin elkartzeko, zeinak, astero, formakuntza eta prestakuntza eman zizkion. FPLPri atxikitzeko inflexio-puntu garrantzitsuenetako bat El Al 253 hegaldiaren aurkako erasoa izan zen, 1968ko abenduaren 26an Atenasen, eta, horren ondorioz, Middle East Airlinesen 13 hegazkin komertzial bonbardatu ziren Beiruteko Nazioarteko Aireportuan, bi egunera Israelgo indar militarren mendeku gisa.
1969ko otsailaren 18an, Züricheko aireportuan El Al-en hegaldia bahitzeak huts egin zuen. Bahiketa zapuztu horretan hartu zuen parte Amina Dahbourrek, emakume batek parte hartu zuen lehen aldia. Khlaeden erreakzioa berehalakoa izan zen eta Abu Nidalekin harremanetan jarri zen, Eragiketa Berezien Brigadan sartzeko borondatea adierazteko. Eskaera hori arazo barik onartu zen. Handik aurrera, Khaledek entrenamendu aurreratua eta espezializatua jaso zuen.
Nahiz eta une hartan, Kuwaiten, emakumeentzat politika debekatuta egon, Khaledek, beste bost emakumerekin batera, erregimenari desafio egin zion, eta musulmanen Pazko goiz batean, apirilean, bilketa-kaxak jarri zituzten hiriburuaren erdian, FPLPrako diru-dohaintzak biltzeko. 1969ko udaberrian, pistola eman zioten, eta Transjordaniara joan zen. Han, antolakundeko 20 emakumeko talde bati esleitu zioten, Amman iparraldean entrenamendu militarreko gune bat egiteko. Han, Rashida Obeida eta Feihaa Abdul al-Hadi herrikideen lagun egin zen. Handik aste batzuetara, Beirutera eraman zuten, bere ondasun guztiekin, familiarekin elkar zedin, haiei agur esateko eta lanean hasteko. Beiruten, Abu Zeid zerbitzariak jakinarazi zion TWA-ren hegazkin komertzial baten bahiketa zela helburu.
TWA 840 hegaldia bahitzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1969ko abuztuaren 29an, Salim Al-Aisawyren lagun zuela, TWA hegazkin bat bahitu zuen, 840 hegaldia hain zuzen ere. Erromako Leonardo da Vinci nazioarteko aireportua eta Tel Aviveko Ben Gurion nazioarteko aireportua lotzen zituen Boeing 707-331B hegazkina bahitu zuten Atenasko Ellinikon nazioarteko aireportuan aurreikusitako eskala egin baino lehen.
Bi bahitzaileak hegazkinera armatuta sartu ziren, Khaled pistola batekin eta granada batekin. Hiru ordu eta erdiko hegaldiaren ostean, «Palestinako mugimendua aireontziaren kontrola hartzen ari gara» oihukatu, eta hegaldia «FPLP-Palestina Librea» izenez bataiatu zuten. Hegazkinari norabidea aldarazi zioten. Damaskoko nazioarteko aireportura bideratzeko agindu zuten, Haifa gainetik hegan eginez, Khaledek bere jaioterria berriro ikusi nahi zuen eta.
FPLPko zuzendaritzak pentsatu zuen hegazkinean Isaak Rabin zihoala, orduan Ameriketako Estatu Batuetan Israelgo enbaxadore zena, baina ontzian zegoen diplomatikoa Thomas D. Boyatt estatubatuarra zen. Boeing-a Damaskora hurbildu zenean, bahitzaileek terminaletik urrutien zegoen pistan lurrerarazi zuten hegazkin bahitua, eta, ondoren, bidaiariak eta tripulazioa ebakuatu zituzten. Hegazkina hustutakoan, hegazkinaren fusiblea piztuta kabinari su eman zioten. Ez zen ez heriotzarik ez zauriturik izan, aldez aurretik bermatuta baitzegoen hegazkinean ez zela egongo ez hildakorik ez tratu txar fisikorik ez psikologikorik.
Israeldarrak ez ziren bidaiariak berehala askatu zituzten. Israelgo bidaiarietatik, Siriako agintariek lau emakume atxiki zituzten egun batez; bi gizon, berriz, abendura arte eduki ziren, Israelgo gobernuarekin gerrako preso gisa trukatu zituzten arte. Baina, azkenean, kargurik gabe askatu zituzten, sei astez galderak egin eta aldizkako gose-grebak egin eta gero.
Nazioarteko oihartzuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mendebaldean bahiketa egin eta gero, Khaled «terroristatzat» hartu zen, eta herrialde arabiarretan, ostera, «heroitzat», nahiz eta pertzepzioa ez zen erabatekoa izan ez batean ez bestean.[11] Mendebaldean, ezkerreko kolektibo eta pertsona ospetsu batzuek Khaledengan emakumeen aktibismo iraultzailearen irudi gailena ikusi zuten, sionismoaren eta haren abusuen aurkako irudia. Baina palestinar batzuen iritziz bahiketak, lagundu baino kalte handiagoa egin zuen. Zera uste zuten, palestinarrek munduaren aurrean zuten irudia kutsatu egingo zuela, eta terrorismoak Palestinako Erresistentziarekin berezko lotura eragingo zuela.
1969. urtetik 1970. urtera, Persiako Golkoan eta Iraken bira bat egin zuen, FPLPko beste kide batzuekin batera, hala nola Salah Salah, Rashida Obeida, Salim Issawi eta Talaat Yacoub, kausa sustatzeko eta erakundearentzat dirua biltzeko asmoz. Iruzkingile batzuen arabera, Abu Dhabiko errege-familiak diru asko eman zion FPLPri. Herritarren erantzuna oso arrakastatsua izan zen, eta FPLPren irudi publikoa, Khaledena esaterako, Amanera itzuli zenerako sendotzen lagundu zuen.
Hegazkina bahitu ondoren, AK-47 erriflea eta kefiya zituela, Eddie Adamsek argazkia atera zion. Leila Khaleden argazki horrek hedapen handia izan zuenez, sei kirurgia plastiko egin behar izan zizkioten sudurrean eta kokotsean, identitatea ezkutatzeko eta etorkizuneko bahiketetan parte hartzen jarraitu ahal izateko, azken finean, ikono baten aurpegi identifikagarria ez eramateko.
EI AI 219 hegaldiaren bahiketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1970eko irailaren 6an, Khaled eta Patricio Argüello Ryan, Nikaraguako San Frantziskon jaiotako estatubatuarra, Amsterdametik New Yorkerako 219 hegaldia bahitzen ahalegindu ziren, FPLPk ia aldi berean egindako bahiketa batzuen parte zela. Erasoa zapuztu egin zen, Israelgo segurtasun-indarrak Argüello hil eta Khaled harrapatu baitzituen. Une horretan bi esku-granada aldean zeramatzan arren, Khaledek esan zuen oso jarraibide zorrotzak jaso zituela hegaldian bidaiariak ez mehatxatzeko.
Pilotuak hegazkina Londres-Heathrow aireportura desbideratu zuen, eta han Khaled Ealing komisariara eraman zuten, Londresko mendebaldeko bizitegi-gune batera.
Urriaren 1ean, 28 egunez atxilotuta egon eta gero, gobernu britainiarrak askatu egin zuen, presoen truke baten parte gisa. Hurrengo urtean, FPLPk hegazkinak bahitzeko taktika utzi zuen.
Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Fayez Rashid Hilal sendagilearekin ezkondu zen eta bi seme-alaba izan zituzten. Ammanen, Jordaniako hiriburuan bizi dira. Palestinako askapen borrokan jarraitzen du, Palestinako Kontseilu Nazionaleko kide da eta Munduko Gizarte Foroan agertzen da aldiro.
Khaledek adierazi zuen ez zuela sinesten hegazkinen bahiketan protesta-modu legitimotzat, nahiz eta ez zen fidatzen bake arabiar-israeldarraren prozesuaz. Khaled-en iritziz:
"Ez da bake-prozesua. Prozesu politiko horretan, indarren oreka israeldarrentzat da, eta ez guretzat. Haiek aldeko dute dena palestinarrekin jolasteko, eta ez dute ezer galtzeko, batez ere OLP elkartuta ez dagoenean".[12]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ [1], 2022.
- ↑ http://www.leilakhaled.com
- ↑ «'I Had to Be the Voice of Women': The First Female Hijacker Shares Her Story» VICE 1969-08-29.
- ↑ «La primera secuestradora aérea nos cuenta su historia» www.vice.com.
- ↑ 49 Years Since the Attempted Hijacking of El Al Flight 219 by Terrorist Leila Khaled. .
- ↑ «Italia niega la entrada a una activista palestina» www.milenio.com.
- ↑ Mussa, Yasna. «La secuestradora de aviones» Revista Late.
- ↑ Cooper, Abraham; Schatz, Daniel. (2011-03-11). «Something rotten in Sweden - Israel Opinion, Ynetnews» Ynetnews (Ynetnews.com).
- ↑ a b c d e f Ettachfini, Leila. (16 de agosto de 2016). La primera secuestradora aérea nos cuenta su historia. .
- ↑ http://www.nodo50.org/csca/agenda08/palestina/arti239.html
- ↑ «Leila Khaled ¿terrorista palestina o luchadora por la libertad en Sudáfrica?» abc 16 de enero de 2015.
- ↑ Biografía breve de Leyla Khaled (extractos). .
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Irving, Sarah (2012. urtean): Le.ila Khaled: Icon of Palestinian Liberation. Londres, Pluto Press
- Tucker, Spencer (2008. urtean) The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social, and Military History [4 liburuki]. Santa Barbara. ABC-CLIO.
- Khaled, Leila (1973. urtean): My People Shall Live: The Autobiography of a Revolutionary. Hodder & Stoughton Ltd.
- Dietl, Gulshan: Portrait of a Revolutionary: Leila Khaled, 20 Years on. The Middle East Journal, 171, 1989, 2. or. 59-60.
- Mahdi Abdul Hadi (2006. urtean): Palestinian Personalities: A Biographic Dictionary. Jerusalem. Passia Publication.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Leila Khaled |
Datuak: Q233928
Multimedia: Leila Khaled / Q233928