Henrike I.a Nafarroakoa

Henrike I.a Nafarroakoa
	; Irudi gehiago
; Nafarroako erregea	; 1271 - 1274
; Nafarroako erregea
Bizitza
Jaiotza	1244 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Nafarroako Erresuma
Heriotza	Iruñea, 1274ko uztailaren 22a (29/30 urte)
Hobiratze lekua	Iruñeko katedrala
Familia
Aita	Tibalt I.a Nafarroakoa
Ama	Margarita Borboikoa
Ezkontidea(k)	Blanka Artoiskoa (1269 (egutegi gregorianoa) -
Seme-alabak	ikusi Joana I.a Nafarroakoa; Joanes Enrikez Lakarrakoa; Tibalt Nafarroakoa;
Haurrideak	ikusi Tibalt II.a Nafarroakoa; Beatriz Nafarroakoa; Margarita Nafarroakoa (1240-1307); Blanka Nafarroakoa; Gil Arradakoa markesa;
Leinua	Xanpaina leinua
Jarduerak
Jarduerak	agintaria

Artikulu hau Nafarroako erregeari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Henrike I.a».

Henrike I.a, Gizena (1244 – 1274ko uztailaren 22a) Nafarroako errege izan zen (1270-1274); eta, Henrike III.a izenaz, Xanpaina eta Brieko kondea ere bai.^[1]

Biografia

Infantea

Aita Tibalt I.a eta anaia Tibalt II.a zituen.^[2] Petri anaia 1261ean hil zelarik, Nafarroako oinordeko bihurtu zen.

Tibalt II.a anaia haurrik gabe zegoen eta ongi negoziatu nahi zuen Henrikeren ezkontza. Lehenik 1265an adostu zen Henrike ezkonduko zela Biarnoko Gaston VII.aren alabarekin. Henrike gaztea, bitartean, maitemindu zen andereño noble batekin eta oldartu zen anaiaren proiektuen aurka (haur bat izan zuten).^[3] Bi anaien arteko desadostasuna luzatu zen 1269 arte, Henrikek onartu zuelako Zuria Artoiskoarekin ezkontzea.

Anaiaren erreinaldian, erregeordea izan zen hau kanpoan zegoena. Errege berri bihurtu zen azkena oinordekorik gabe hil zenean. 1270eko abenduan anaia hil bazitzaion ere, 1271ko martxora arte ez zen aldarrikatua eta 1273ko maiatza arte ez zen koroatua.

Erregea

Nafarroako foruak zin eta gero, Frantzia aldera joan zen Xanpaina eta Brieko bere lurraldeak zirela eta Filipe III.a omentzeko.^[4]

Bere erreinaldian Nafarroako ekonomia asko hazi zen. Hala ere, 1259ko Parisko Itunak bere itsasoaren atea itxi zuen. Nafarroako Erresuma, Frantziako aliatua zena, Ingalaterra izan zuen Gaskoinian bere iparraldeko mugan.

Errege bakezalea izan zen eta ez zuen Filipe Gaztelako infantearen proposamenak onartu Filiperen anaia zen Alfontso X.a Gaztelakoaren aurka egiteko. 1270. urtean Filiperen alde egin zuen, Gaztelako Erresumak kendutako zenbait lurralde berreskuratzeko asmotan. Baina gero jarrera aldatu eta Tibalt semea Alfontsoren alaba batekin, Violante Gaztelakoarekin hain zuzen ere, ezkontzea adostu zuen.^[5]

Bere erreinaldiaren hirugarren urtean gizentasuna zela eta hil zenez, ezin da bere politikaz asko esan. Itxura denez, herri xumearekiko joera erakutsi zuen. 1266an, Nabarreria San Zernin eta San Nikolasetik banatzea onartu zuen (ikusi Iruñeko burguak). Lizarra, Los Arcos eta Viana hiribilduei eskubide eta foru eman zizkien eta nobleekin harreman onak izan zituen.

Hil zenean (dirudienez, loditasunagatik^[6]), Joana izeneko urtebeteko alabatxoa utzi zuen.^[7] 1273an bere lehensemea, Tibalt izenekoa Lizarrako gazteluko almena batetik eroria hil zitzaiolako. Iruñeko katedralean lurperatuta dago.

Dante Alighieriren Jainkotiar komedia liburuan agertu zen, Garbitokiko ateen aurren XIII. mendeko Europako beste erregeekin batera. Henrike ez da zuzenean aipatua baina bai zeiharka "aurpegi ederretakoa" edo "Frantziako izurriaren aitaginarreba" (italieraz: Suocero della Peste di Francia) ezizenez.

Familia

Aitona Tibalt III.a Xanpainiako konde	Amona Zuria Nafarroakoa	Aitona Artxibalt VIII.a Borboiko jauna	Amona Alix Forezkoa
Aita Tibalt I.a Nafarroako errege		Ama Margarita Borboikoa
Henrike I.a Nafarroako erregea

Ezkontza eta seme-alabak

Henrike ezkondu zen 1269an Artoisko Roberto I.a kondearen Zuria alabarekin. Bi seme-alaba izan zituzten:

Tibalt infantea (1270/1271-1273), haurtzaroan hila.
Joana (1273-1305), Nafarroako erregina.

Alargundu eta gero Zuria berriz ezkondu zen Edmundo Lankasterkoarekin (1275).

Bestalde ezkondu baino lehenago, Henrikek gaztaroko maitalearekin seme bat utzi zuen:^[3]

Joanes Enrikez (1266-1321), Lakarrako jauna.

Erreferentziak

↑ Suárez Fernández, Luis. (1970). Historia de España: Edad Media. Madril: Gredos.
↑ Colección diplomática de los reyes de Navarra de la dinastía de Champaña 3: Enrique I de Navarra (1270-74). Donostia: Eusko Ikaskuntza ISBN 84-89516-02-2)..
↑ ^a ^b Jaurgain, J.-B.-E. de. (1885). Arnaud d'Oihenart et sa famille. Paris: H. Champion, Libraire Quai Malaquais.
↑ Gallego Gallego, Javier. (1994). De Enrique I a Carlos I (1270-1328). Iruñea: Mintzoa ISBN 84-85891-57-0..
↑ González Jiménez, Manuel. (2004). "IX". Alfonso X el Sabio. (1. argitaraldia) Bartzelona: Editorial Ariel S. A., 248, 257 or. ISBN 84-344-6758-5..
↑ Guillaume de Nangis. (1843). Chronique des rois de France et de Vies de Saint Louis et de ses frères, Philippe le Hardi et Robert. Géraud.
↑ Johnstone, Hilda. (1999). Francia: gli ultimi Capetingi. in: Storia del mondo medievale. VI, 569–607 or..

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q366919
Multimedia: Henry I of Navarre / Q366919

Aurrekoa Tibalt II.a	Nafarroako erregea 1270-1274	Ondorengoa Joana I.a
Aurrekoa Tibalt V.a	Xanpainiako kondea 1270-1274	Ondorengoa Joana I.a

[1] Suárez Fernández, Luis. (1970). Historia de España: Edad Media. Madril: Gredos.

[2] Colección diplomática de los reyes de Navarra de la dinastía de Champaña 3: Enrique I de Navarra (1270-74). Donostia: Eusko Ikaskuntza ISBN 84-89516-02-2)..

[Jaurgain-3] Jaurgain, J.-B.-E. de. (1885). Arnaud d'Oihenart et sa famille. Paris: H. Champion, Libraire Quai Malaquais.

[4] Gallego Gallego, Javier. (1994). De Enrique I a Carlos I (1270-1328). Iruñea: Mintzoa ISBN 84-85891-57-0..

[5] González Jiménez, Manuel. (2004). "IX". Alfonso X el Sabio. (1. argitaraldia) Bartzelona: Editorial Ariel S. A., 248, 257 or. ISBN 84-344-6758-5..

[6] Guillaume de Nangis. (1843). Chronique des rois de France et de Vies de Saint Louis et de ses frères, Philippe le Hardi et Robert. Géraud.

[7] Johnstone, Hilda. (1999). Francia: gli ultimi Capetingi. in: Storia del mondo medievale. VI, 569–607 or..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

i e a Nafarroako errege-erreginak
Iruñeko buruzagiak	Eneko Arista \| Gartzia Enekoitz \| Orti I.a Gartzeitz
Iruñeko erregeak	Antso I.a \| Gartzia II.a \| Antso II.a \| Gartzia IV.a \| Antso III.a \| Gartzea III.a \| Antso IV.a \| Antso V.a \| Petri I.a \| Alfontso I.a \| Gartzia V.a
Nafarroako errege-erreginak	Antso VI.a \| Antso VII.a \| Tibalt I.a \| Tibalt II.a \| Henrike I.a \| Joana I.a eta Filipe I.a \| Luis I.a \| Joanes I.a \| Filipe II.a \| Karlos I.a \| Joana II.a eta Filipe III.a \| Karlos II.a \| Karlos III.a \| Blanka I.a eta Joanes II.a \| Leonor I.a \| Frantzisko I.a \| Katalina I.a eta Joanes III.a
Nafarroa Behereko errege-erreginak	Henrike II.a \| Joana III.a eta Antonio I.a \| Henrike III.a