Antonín Dvořák

Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea

Antonín Dvořák
Dvorak.jpg
Member of the House of Lords (Austria) (en) Itzuli

1901eko apirilaren 13a -
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakAntonín Leopold Dvořák
JaiotzaNelahozeves, 1841eko irailaren 8a
Herrialdea Austria-Hungariako Inperioa
HeriotzaPraga, 1904ko maiatzaren 1a (62 urte)
Hobiratze lekuaVyšehrad cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
AitaFrantišek Dvořák
AmaAnna Dvořáková
Ezkontidea(k)Anna Dvořáková
Seme-alabak
Familia
Hezkuntza
HeziketaPipe Organ School in Prague (en) Itzuli
Hezkuntza-mailamusika-irakaslea
Hizkuntzaktxekiera
Irakaslea(k)Josef Leopold Zvonař (en) Itzuli
Antonín Liehmann (en) Itzuli
Ikaslea(k)Vítězslav Novák (en) Itzuli
Oskar Nedbal
Josef Suk
Camille Zeckwer
John Stepan Zamecnik
Emil Kühnel (en) Itzuli
Rudolf Friml
Franz Lehár
Jaroslav Kocián (en) Itzuli
Will Marion Cook
William Arms Fisher (en) Itzuli
Edwin Franko Goldman (en) Itzuli
Clara Anna Korn (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakclassical composer (en) Itzuli, organista, katedraduna, pedagogoa, orkestra zuzendaria, musikologoa, biolin-jotzailea, biola-jotzailea, musikagilea, irakaslea eta piano-jotzailea
Lantokia(k)New York
Enplegatzailea(k)Provisional Theatre (en) Itzuli
National Conservatory of Music of America (en) Itzuli
Church of Saint Adalbert (en) Itzuli
Prague Conservatory (en) Itzuli
Lan nabarmenak1. Sinfonia
9. Sinfonia
Stabat Mater (en) Itzuli
Saint Ludmila, Op. 71, B. 144 (en) Itzuli
Requiem (en) Itzuli
Te Deum
Alfred (en) Itzuli
King and Charcoal Burner (en) Itzuli
The Stubborn Lovers (en) Itzuli
Vanda (en) Itzuli
The Cunning Peasant (en) Itzuli
Dimitrij (en) Itzuli
The Jacobin (en) Itzuli
The Devil and Kate (en) Itzuli
Rusalka (en) Itzuli
Armida (en) Itzuli
Cello Concerto (en) Itzuli
Eslabiar dantzak
Biblical Songs, Op. 99 (en) Itzuli
Jasotako sariak
KidetzaSerbian Academy of Sciences and Arts (en) Itzuli
Mugimenduaerromantizismoa
Genero artistikoamusika klasikoa
opera
Musika instrumentuaorganoa
pianoa
biolina
biola
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
antonindvorak.org
IMDB: nm0006053 IBDB: 447817
Spotify: 6n7nd5iceYpXVwcx8VPpxF iTunes: 219776 Last fm: Antonín+Dvořák Musicbrainz: 819eaeb2-8dd8-48a5-ad07-0bcd137985ef Songkick: 8652429 Discogs: 268272 IMSLP: Category:Dvořák,_Antonín Allmusic: mn0000768609 Find a Grave: 2220 Edit the value on Wikidata
Antonin dvorak signature.svg

Antonín Leopold Dvořák (NAF: [ˈdvɒrʒɑːk] - DBOR-ZAK ahoskatua Speaker Icon.svg Ahoskera (i · ?) - Nelahozeves, 1841eko irailaren 8a – Praga, 1904ko maiatzaren 1a) musikagile erromantiko txekiar bat izan zen.[1] XIX. mendeko Bohemiako konpositorea izan zen, 1892tik 1895era New Yorkeko Kontserbatorio Nazionala zuzendu zuen. Bere obra ezagunena Mundu Berriko Sinfonia da.[2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dvořák Nelahozeves udalerrian jaio zen, Pragan. Bere aita, František Dvořák (1814-1894), hotel jabea, zitara-jotzaile profesionala eta harakina izan zen. Bere ama Anna Zdenĕk-ekin (1820-1882) 1840ko azaroaren 14an ezkondu zen.[2] Dvořák 14 anai-arreben artean zaharrena zen. San Andres elizan bataiatu zuten, kristau katoliko.[3]

Sei urterekin, 1847an, bere herriko eskolara joan zen lehen aldiz. Bertan, lehen musika irakaskuntzak jaso zituen, biolina jotzen ikasiz Josepg Spitz irakaslearen laguntzarekin. Gaitasun handia zuen, eta bere trebetasunari esker, herriko banda batean eta elizan jotzen zuen. František bere semeaz oso harro zegoen. Hamahiru urte zituenean, bere aitaren aginduz, Zlonicera joan zen, bere osaba Antonín Zdenĕk-engana, alemana ikastera. Bere lehen konposizioa, Polka Pomnenka, 1855ean idatzi zuen, hamalau bat urte zituenean.[4]

Dvorak 26 edo 28 urterekin (1868).

Dvořákek piano, organo eta biolin klaseak jaso zituen. Bere irakaslea Antonio Liehmann zen. Biolinaz gain, musika teoria irakatsi zion, eta konpositore famatuak aurkeztu zizkion. Dvořákek errespetu handiz tratatzen zuen bere irakaslea, nahiz eta Antonio nortasun bortitzekoa izan. Irakasle hau, Zlonice elizaren organista izan zen eta batzuetan Antoníniri jotzen uzten zion.[2]

Hamasei urte zituenean, aitak baimena eman zion musikaria izateko, baina organista bilakatuko zelaren baldintzapean.[5] Osabak ez zeukanez diru nahikorik Dvořák mantentzeko, Karel Komzák musikariaren orkestran lan egiten hasi zen.[2] 1886 Pragako Antzerki Nazionalean ere lan egin zuen.

1873an Himno Abertzalea konposatu zuen.[2][3]

1874ko udan beka bat lortu zuen. Ingalaterrara bederatzi aldiz joan zen, bere musika aurkeztu ahal izateko. Ingalaterran 1884an izan zen lehen aldiz, Londreseko Filarmonikako kide zenean. Geroago, 1891n, Musika doktore titulua eman zion Cambridge-ko Unibertsitateak. Txaikovskik San Petersburgora eta Moskura gonbidatu zion bere obrak jo zitzan. Bere bizitzaren etapa bat Estatu Batuetan bizi zuen. Jeannette Thurberrek, Nueva York-en kontserbatorioaren fundatzaileak, zentroaren zuzenketa eskaini zion. Horregatik, 1892an horra joan zen bizitzera eta orduan konposatu zuen Mundu Berriko Sinfonia.

Azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1895eko apirilaren 27an Dvorak Estatu Batuetatik bueltatu zen emaztearekin eta Otakar Bergerrekin.[6] Azaroan Pragako Kontserbatorioko irakasketa berretsi zuen.[4]

1904ko martxoaren 25ean Dvořákek Armidaren entsegua utzi behar izan zuen gaixotasun batengatik. Apirilean, lehen Txekiar Musika Jaialdia antolatu zen, programa ia osorik Dvořáken musikak osatua (Leoš Janáček musikaria bere lanik ez egoteaz kexatu zen).[7][8] Baina Dvořákek ezin izan zuen presentzialki parte hartu, berriro ere atseden hartzera behartu zutelako gaixo egoteagatik.[8]

Dvořáken hileta, 1904ko maiatzaren 5.


Dvořák 1904ko maiatzaren 1ean hil zen, 62 urterekin. Bost astez gaixo egon zen, baina bere heriotzaren arrazoia ez dago argi, ez zuelako sintoma argirik eta ez zelako autosiarik egin. Adosturiko arrazoia "influeza krisia" izan zen.[2][4] Bere hileta maiatzaren 5ean izan zen, Pragako Vyšehrad hilerrian lurperatu zuten, Ladislav Šaloun eskultorearen busto baten azpian.[6][9]


Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sinfoniak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

9 sinfonia idatzi zituen, eta bederatzigarrena da ospetsuena.[10]

Mundu Berriko Sinfonia, mi menorrean (1893). Adagio - allegro. (10:05)
  • 11 Operaren egilea da.[17][18]
    • Alfred (1870).
    • King and Charcoal Burner (1874).
    • The Stubborn Lovers (1874).
    • Vanda (1875).[19][20]
    • The Cunning Peasant (1877)
    • Dimitrij (1882).[21][22]
    • The Jacobin (1887)
    • The Devil and Kate (1898)
    • Rusalka (1901).[23][24]
Rusalka (1901).
  • Armida (1904)
  • Hainbat kontzertu landu zituen. Guztien artean ezagunena "Cello Concerto in B minor" da.[25]

Lanen zenbakitzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ohituraz sortze ordenaren arabera zenbakitzen dira konpositoreen lanak. Dvořáken kasuan, beste zenbaitetan bezala, zenbakitze hori zailtzen duten hainbat faktore daude. Batetik musika argitaletxeek ez zieten lanei zenbaki apalegirik eman nahi izaten, autoreen gaztetako lanak zirelakoan gutxietsiak izango zirenaren beldur. Bestalde, sinaturiko kontratuei ihes egiteko zegokiena baino zenbaki txikiagoak esleitzen zizkieten sortzaileek beren lanei.

Sinfonien kasuan, gainera, Dvořákek argitaratze dataren arabera zenbakitu zituen, eta ez sorkuntza dataren arabera. Lehen lau sinfoniak azken bostak argitaratu ondoren plazaratu zituen, eta azken bost horiek ere ez zituen sortu ahala argitaratu, ordena kronologikorik gabe plazaratu zituelarik. Adibidez, Dvořáken Mundu Berriko Sinfonia 5. Sinfonia deitu zen hasieran, gero 8. sinfonia eta azkenik 9. sinfonia (sortu zuen azken sinfonia izan zen, baina plazaratu zuen bostgarrena).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980 ISBN 0-333-23111-2. PMC 5676891. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  2. ↑ a b c d e f Clapham, John. (1979). Dvořák. (1st American ed. argitaraldia) Norton ISBN 0-393-01204-2. PMC 5590526. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  3. ↑ a b Hughes, Gervase (1967). Dvorak: His Life and Music. London: Cassell.
  4. ↑ a b c Burghauser, Jarmil; Clapham, John. (1996). Antonín Dvor̂ák, thematický katalog =: thematisches Verzeichnis = thematic catalogue. (2. (revidované a doplnêné) vyd. argitaraldia) Bärenreiter : Editio Supraphon ISBN 978-80-7058-410-1. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  5. ↑ Honolka, Kurt. (2004). Dvořák. ISBN 1-904341-52-7. PMC 56321520. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  6. ↑ a b Schönzeler, Hans-Hubert. (1984). Dvořák. M. Boyars ISBN 0-7145-2575-8. PMC 9762281. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  7. ↑ Zemanová, Mirka (2002). Janáček: A Composer's Life. Boston: Northeastern University Press. p. 112.
  8. ↑ a b Heritage of music. Oxford University Press 1989 ISBN 0-19-520493-X. PMC 12558150. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  9. ↑ Burghauser, Jarmil. (2006). Antonín Dvořák. (2. vyd. argitaraldia) KLP ISBN 80-86791-26-2. PMC 71194665. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  10. ↑ «range of works | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  11. ↑ «en/symphony1 | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  12. ↑ The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980 ISBN 0-333-23111-2. PMC 5676891. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  13. ↑ Layton, Robert. (1978). Dvořák symphonies and concertos. University of Washington Press ISBN 0-295-95505-8. PMC 4475272. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  14. ↑ «Symphony No.3, Op.10 (Dvořák, Antonín) - IMSLP» imslp.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  15. ↑ «Symphony No.4, Op.13 (Dvořák, Antonín) - IMSLP» imslp.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  16. ↑ «en/symphony4 | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  17. ↑ The Cambridge companion to grand opera. Cambridge University Press 2003 ISBN 0-521-64118-7. PMC 50285154. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
  18. ↑ (Ingelesez) Clapham, John. (1957). «The Operas of Antonín Dvořák» Proceedings of the Royal Musical Association 84: 55–69. doi:10.1093/jrma/84.1.55. ISSN 0080-4452. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  19. ↑ The New Grove dictionary of opera. 1992 ISBN 0-935859-92-6. PMC 26809899. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  20. ↑ (Ingelesez) «Vanda review, UCL Bloomsbury, London, 2004» The Stage (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  21. ↑ Sourek, Otakar. ([19--]). The chamber music of Antonin Dvorak. [Prague] Artia (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  22. ↑ «en/dimitrij | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
  23. ↑ Šíp, Ladislav (2005). "Beloved National Opera by Dvořák". Rusalka (Prague National Theatre Orchestra, conductor: Jaroslav Krombholc) (CD). Kohoutová, Joy (trans.). Prague: Supraphon. pp. 8–15. SU 3811-2.
  24. ↑ Loppert M. "Catching up with Rusalka." Essay in programme book, Glyndebourne Festival Opera 2009, p. 86.
  25. ↑ Smaczny, Jan. (1999). Dvořák, cello concerto. Cambridge University Press ISBN 978-0-511-60569-7. PMC 48139987. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Antonín Dvořák Aldatu lotura Wikidatan
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Antonín_Dvořák&oldid=9007641"(e)tik eskuratuta