Maiatzaren 5

Maiatzaren 5a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hogeita bosgarren eguna da, 126garrena bisurteetan. 240 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Markel Bergara Jaiotza: Elgoibar, 1986 Mariano Cañardo Jaiotza: Erriberri, 1906 Heriotza: Bartzelona, 1987ko ekainaren 19a José María Urkijo Ibarra Jaiotza: Bilbo, 1872 Heriotza: Donostia eta Polloeko hilerria, 1936ko irailaren 5a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Karl Marx Jaiotza: Treveris, 1818 Heriotza: Londres, 1883ko martxoaren 14a Søren Kierkegaard Jaiotza: Kopenhage, 1813 eta 1813 Heriotza: Kopenhage, 1855eko azaroaren 11 Henryk Sienkiewicz Jaiotza: Wola Okrzejska (en) , 1846 Heriotza: Vevey, 1916ko azaroaren 15a Adele Jaiotza: Tottenham, 1988 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 5ko jaiotzak Henry Cavill • Chris Brown • Shoko Nakagawa • Craig David • John William Draper • Franciscus Patricius • Lazarus Fuchs • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian José María Iñigo Jaiotza: Bilbo, 1942ko ekainaren 4a Heriotza: Madril, 2018 Hermilio Oloritz Jaiotza: Iruñea, 1854 Heriotza: Iruñea, 1919 Jean Elizalde Jaiotza: Azkaine, 1883ko abuztuaren 29a Heriotza: Lekorne, 1961 Luis Aranburu Jaiotza: Gasteiz, 1905eko urtarrilaren 8a Heriotza: Gasteiz, 1999 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Napoleon Bonaparte Jaiotza: Ajaccio, 1769ko abuztuaren 15a eta 1769 Heriotza: Longwood House (en) , 1821 Maurice Maeterlinck Jaiotza: Gante, 1862ko abuztuaren 29a Heriotza: Niza, 1949 Anselmo Canterburykoa Jaiotza: Aosta, 1033 Heriotza: Canterbury, 1109 Leopoldo I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa Jaiotza: Viena, 1640ko ekainaren 9a Heriotza: Viena, 1705 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 5ko heriotzak Karl Vogt • Pierre Jean George Cabanis • Alberto Savinio • Charles Gleyre • Martiros Saryan • Carlos Saavedra Lamas • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1808 - Karlos IV.a Espainiakoak koroa uzteko akordioa sinatu zuen Napoleonekin. 1944 - Gandhi (irudian) askatu zuten, 21 hilabetez preso egon ondoren. 2005 - Hauteskundeak Erresuma Batuan, Alderdi Laboristak garaipena eskuratu zuen. 2013 - Ordizia Rugby Elkarteak Valladolid RAC taldearen aurka Santander hiriko El Sardinero estadioan jokatutako Espainiako errugbiko errege koparen finalean 27-17 irabazi eta kopa bigarren urtez jarraian bereganatu zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Maiatza >> A Aa Az Og Os L I   1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2022 Aurreko eta hurrengo urteetan 2019: igandea 2020: asteartea 2021: asteazkena 2023: ostirala 2024: igandea 2025: astelehena Izendegia Santutegia: Aingeru Jerusalemgoa, Irene Leccekoa, Gotardo Hildesheimgoa Seaska egutegia: Andima, Amane eta Lore/Lorea/Lili.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1198 - Nafarroako Erresuma erdibitzeko Calatayudeko Ituna sinatu zuten Alfontso VIII.a Gaztelakoak eta Petri II.a Aragoikoak.
• 1873 - Bigarren Karlistaldia: Karlistek Eraulen alfontsotarrak mendean hartu zituzten.
• 1991 - 19 udalek UEMA Udal Euskaldunen Mankomunitatea sortu zuten Aizarnazabalen
• 2006 - Zamudioko Herriko Taberna itxi egin zen, epaile baten aginduaren ondoren.
• 2011 - Espainiako Auzitegi Konstituzionalak ebatzi zuenez Bildu koalizioa maiatzaren 22ko udal eta foru hauteskundeetan parte hartuko zuen.
• 2016 - Iruñerrian ETBren itzaltzea salatzeko UPNren egoitza aurrean jendetza elkarretaratu zen.

Mundua

• 553 - Konstantinoplako II. kontzilioa hasi zen.
• 1494 - Kristobal Kolonek gaur egungo Jamaika aurkitu zuen.
• 1808 - Karlos IV.a Espainiakoak, koroa uzteko akordioa sinatu zuen Napoleonekin.
• 1944 - Gandhi aske utzi zuten 21 hilabete preso egon ondoren.
• 1949 - Londresko Ituna izenpetuta, Europako Kontseilua sortu zen.
• 2005 - Hauteskundeak Erresuma Batuan, Alderdi Laboristak garaipena eskuratu zuen.
• 2010 - Hiru pertsona hil ziren Atenasko banku bulego bati ustez manifestari talde batek su ematean.
• 2016 - Fine Gael alderdiko Enda Kenny politikaria Irlandako Errepublikako Taoiseach edo Gobernuburua berrizendatua izan zen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1997 - Luc Besson frantziar zinema zuzendariak zuzendu eta Bruce Willis, Gary Oldman, Ian Holm eta Milla Jovovich aktoreek antzeztutako The Fifth Element filma estreinatu zen.

Kirolak

Euskal Herria

• 2012 - Getxo Rugby Taldeak euskal errugbi taldeak VRAC Quesos Entrepinares taldearen aurka Espainiako Errugbi Ligako finalerdia 55-25 emaitzaz galdu zuen.
• 2013 - Ordizia Rugby Elkarteak Valladolid RAC taldearen aurka Santander hiriko El Sardinero estadioan jokatutako Espainiako errugbiko errege koparen finalean 27-17 irabazi eta kopa bigarren urtez jarraian bereganatu zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1641 - Cipriano Baratze, nafar apaiz jesuita eta misiolaria (h. 1702).
• 1872 - José María Urkijo Ibarra, bizkaitar politikaria, industria-gizona eta kazetaria (h. 1936).
• 1889 - Emilio Álava, euskal txirrindulari eta tiratzailea (h. 1974).
• 1891 - Cruz Gallastegi, gipuzkoar albaitaria (h. 1960).
• 1908 - Juan Inazio Goikoetxea, gipuzkoar elizgizona eta euskal idazlea (h. 1983).
• 1915 - Piarres Lartzabal, lapurtar antzerkigilea eta euskal idazlea (h. 1988).
• 1931 - Juan María Lasa, gipuzkoar futbolaria (h. 2014).
• 1934 - Rafael Ruiz Balerdi, euskal margolaria (h. 1992).
• 1940 - Felix Ormazabal, euskal abokatu eta politikaria (h. 2022).
• 1944 - Mixel Aire, Xalbador II.a, baxenafar bertsolaria, hiru aldiz Nafarroako Bertsolari Txapelketaren irabazlea.
• 1948 - Patxi Goenaga, gipuzkoar hizkuntzalaria, irakaslea eta euskaltzaina.
• 1952 - Eduardo Iglesias, gipuzkoar idazlea.
• 1955 - Michel Garbisu, lapurtar pilotari ohia.
• 1964 - Jose Ramon Amondarain, gipuzkoar margolaria.
• 1970 - Iñaki Aizpurua, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1974 - Ioritz Mendizabal, gipuzkoar jockeya.
• 1975 - Asier Olaizola, Olaizola I.a, nafar pilotari ohia.
• 1986 - Markel Bergara, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1995 - Maria Diaz Cirauqui, nafar futbolaria.
• 1996 - Roberto Olabe del Arco, gipuzkoar futbolaria, Salamancan.

Mundua

• 1210 - Alfontso III.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1279).
• 1282 - Don Juan Manuel, Gaztelako idazle eta noblea (h. 1348).
• 1352 - Roberto I.a Alemaniakoa, Palatinatuko kondea eta erromatarren erregea (rex Romanorum) (h. 1410).
• 1530 - Gabriel I.a Montgomerykoa, Henrike II.aren guardiaren kapitaina, torneo baten nahi gabe erregea hil zuena (h. 1574).
• 1747 - Leopoldo II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (h. 1792).
• 1784 - Maria Elisabet Bavarian, Dukesa Bavarian (h. 1849).
• 1813 - Soren Kierkegaard, daniar filosofoa (h. 1855).
• 1814 - Elise Thérèse Koekkoek-Daiwaille, herbeheretar margolari eta litografa (h. 1881).
• 1818 - Karl Marx, alemaniar filosofo eta politikaren teorilaria (h. 1883).
• 1819 - Stanisław Moniuszko, poloniar musikagile, orkestra-zuzendari eta musika irakaslea (h. 1872).
• 1826 - Eugenia de Montijo, Frantziako enperatriza eta Napoleon III.aren emaztea (h. 1920).
• 1828 - Albert Marth, alemaniar astronomoa (h. 1897).
• 1833 - Ferdinand Paul Wilhelm Richthofen, Richthofengo baroia, alemaniar geografo eta geologoa (h. 1895).
• 1837 - Georges Lafenestre, frantziar arte kritikaria, historialaria eta poeta (h. 1919).
• 1846 - Henryk Sienkiewicz, poloniar idazlea, 1905eko Literaturako Nobel Sariduna (h. 1916).
• 1862 - Niko Pirosmani, georgiar margolari primitibista (h. 1918).
• 1864 - Nellie Bly, estatubatuar kazetaria (h. 1922).
• 1869 - Hans Pfitzner, alemaniar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1949).
• 1873 - Leon Czolgosz, William McKinley Ameriketako Estatu Batuetako presidentea tiroz hil zuen ekintzaile anarkista (h. 1901).
• 1882 -
  • Douglas Mawson, ingeles jatorriko australiar geologo eta Antartikako esploratzailea (h. 1958).
  • Sylvia Pankhurst, ingeles aktibista, sufragismo eta komunismoa babestu zituena (h. 1960).
• 1883 -
  • Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (h. 1973).
  • Archibald Wavell, ingeles mariskala (h. 1950).
• 1884 - Alice Milliat, Frantziako eta mundu osoko emakumezkoen kirolaren aitzindaria (h. 1957).
• 1892 - Dorothy Garrod, britainiar arkeologoa, Paleolito Aroan aditua (h. 1968).
• 1893 - Agustín Farabundo Martí, salvadortar politikari komunista (h. 1932).
• 1895 - Rodolfo Valentino, italiar aktorea (h. 1926).
• 1908 - Jacques Massu, frantziar militarra eta jenerala (h. 2002).
• 1914 - Tyrone Power, estatubatuar aktorea (h. 1958).
• 1915 - Orson Welles, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1985).
• 1919 -
  • Gilles Andriamahazo, Madagaskargo presidentea (h. 1989).
  • Georgios Papadopulos, Greziako presidente eta diktadorea (h. 1999).
• 1921 - Arthur Leonard Schawlow, estatubatuar fisikaria, 1981eko Fisikako Nobel Saria (h. 1999).
• 1923 - Sergei Akromeiev, sobietar militar eta politikaria, Sobietar Batasuneko Heroia (h. 1991).
• 1924 - Leopoldo Torre Nilsson, argentinar zinemagilea (h. 1978).
• 1927 -
  • Sylvia Fedoruk, kanadar fisikaria (h. 2012).
  • Jesús Pardo, espainiar idazle eta kazetaria (h. 2020).
• 1928 - Pierre Schoendoerffer, frantziar zinema zuzendari eta gidoigile, idazle eta gerra berriemailea (h. 2012).
• 1929 - Kenneth Cook, australiar eleberrigile, kazetari, zinema zuzendari eta politikaria (h. 1987).
• 1930 - Michael James Adams, estatubatuar pilotu eta astronauta (h. 1967).
• 1933 - Ratnasiri Wickremanayake, Sri Lankako lehen ministroa (h. 2016).
• 1934 - Henri Konan Bédié, Boli Kostako presidentea.
• 1935 - Bernard Pivot, frantziar literatura-kritikaria.
• 1937 - Olusegun Obasanjo, Nigeriako presidente ohia.
• 1938 - Jerzy Skolimowski, poloniar zinema zuzendaria.
• 1940 - Lance Henriksen, estatubatuar aktorea eta ahots bikoiztailea.
• 1943 -
  • Michael Palin, ingeles aktore, umorista eta idazlea, Monty Python taldeko kidea.
  • Raphael, espainiar aktore eta abeslaria.
• 1944 -
  • Christian de Portzamparc, frantziar arkitekto eta hirigilea.
  • John Rhys-Davies, galestar jatorriko ingeles aktorea.
• 1947 - Malam Bacai Sanhá, Ginea-Bissauko 4. presidentea (h. 2012).
• 1948 - Takashi Kuwahara, japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1950 - Googoosh, irandar abeslaria eta aktorea, 1970.eko hamarkadan Persiako pop abeslari ikonikoa.
• 1957 - Richard E. Grant, swazilandiar eta ingeles aktorea.
• 1966 - Liubov Jegorova, errusiar iraupen-eskiatzaile ohia.
• 1967 - Carlos Alberto Dias, brasildar futbolari ohia.
• 1968 - Boban Babunski, mazedoniar futbolari ohia.
• 1970 - Wilfried Nelissen, belgikar txirrindulari ohia.
• 1972 - Brigitta Boccoli, telebista, antzerki eta zinemako italiar aktorea.
• 1976 - Natália Pasternak, brasildar mikrobiologista.
• 1977 - Virginie Efira, belgikar aktore eta telebista aurkezlea.
• 1978 - Xabier Sánchez Bringas, arabar futbolari ohia.
• 1979 - Mio Otani, japoniar futbolari ohia.
• 1981 - Danielle Fishel, estatubatuar aktore, idazle, sukaldari eta telebista zuzendaria.
• 1987 - Asako Ideue, japoniar futbolari ohia.
• 1988 -
  • Adele, ingeles abeslari eta konposatzailea.
  • Brooke Hogan, estatubatuar abeslaria eta aktorea.
• 1989 - Fran Pilepić, kroaziar saskibaloi jokalaria.
• 1990 -
  • Valentijn de Hingh, herbehereetar modelo transgeneroa.
  • Eduardo Martínez Balmaseda, espainiar saskibaloi jokalaria.
• 1995 - Raman Pratasevitx, bielorrusiar kazetaria eta Aliaksandr Lukaxenkaren gobernuaren aurkako ekintzailea.
• 1996 - Jai Hindley, australiar txirrindularia.
• 2003 - Carlos Alcaraz, espainiar tenislaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1519 - Bertrand Lahet, lapurtar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa.
• 1836 - Jose Migel Sagastibeltza, nafar militar karlista (j. 1789).
• 1847 - Jose Paulo Ulibarri, euskal idazle, hizkuntzalari eta euskaltzale arabar-bizkaitarra (j. 1775).
• 1860 - Gustave Uhart, euskal funtzionario eta politikaria (j. 1791).
• 1904 - Serafin Uhagon, bizkaitar entomologo eta bioespeleologoa, Espainiako Historia Naturalaren Sozietatearen fundatzaileetako bat, Madrilen (j. 1845).
• 1919 -
  • Piarres Ibarrart, euskal idazle eta bertsolaria (j. 1838).
  • Hermilio Oloritz, nafar idazle, historialari eta politikaria (j. 1854).
• 1937 - Juan Mugertza, euskal herritar atleta (j. 1900).
• 1959 - Diego Basterra, bizkaitar arkitektoa (j. 1883).
• 1961 - Jean Elizalde, euskal idazle eta apaiza (j. 1883).
• 1967 - Angel Maria Arregi, euskal herritar futbolaria, El Carpion (j. 1926).
• 1971 - Mañex Etxamendi, baxenafar bertsolaria, Bordelen (j. 1934).
• 1999 - Luis Aranburu, gasteiztar organista eta musikagilea (j. 1905).
• 2007 - Santiago Irigoyen, euskal herritar musikaria (j. 1913).
• 2012 - Eufronio Agirre, klaretar misiolari eta euskaltzalea (j. 1919).
• 2015 - Jon Castañares Larreategi, bizkaitar politikari jeltzalea, Bilboko alkatea (j. 1925).
• 2018 - José María Iñigo, bizkaitar kazetari, aktore eta telebista aurkezlea, Madrilen (j. 1942).

Mundua

• 973 - Oton I.a, Alemaniako errege eta enperadore Erromatarra.
• 1194 - Kasimiro II.a Poloniakoa, Sandomierz, Krakovia, Mazovia eta Kujaviako dukea eta Poloniako Duke Handia (j. 1138).
• 1198 - Sofia Minskekoa, Danimarkako erregina ezkontidea (j. c. 1140).
• 1309 - Karlos II.a Napolikoa, Napoliko erregea (j. 1254).
• 1525 - Frederiko III.a Saxoniakoa, Saxoniako hauteslea (j. 1463).
• 1525 - Thomas Müntzer, alemaniar teologo protestantea.
• 1664 - Giovanni Benedetto Castiglione, il Grechetto, italiar margolaria eta grabatzailea (j. 1609).
• 1705 - Leopoldo I.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1640).
• 1821 - Napoleon Bonaparte, Frantziako enperadorea (j. 1769).
• 1825 - Antonio Salieri, italiar konpositorea.
• 1827 - Frederico Augusto I.a Saxoniakoa, Saxoniako hauteslea eta Saxoniako lehen erregea (j. 1750).
• 1852 - Hadji Murat, abariarren erresistentziako buruzagi nagusienetako bat.
• 1859 - Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet, alemaniar matematikaria (j. 1805).
• 1883 - Eva Gonzalès, frantziar margolari inpresionista (j. 1849).
• 1892 - August Wilhelm von Hofmann, alemaniar kimikaria (j. 1818).
• 1902 - Bret Harte, estatubatuar idazlea (j. 1836).
• 1904 - Mór Jókai, hungariar idazlea (j. 1825).
• 1916 - John MacBride, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat, Kilmainham Gaolen (Dublin) fusilatua (j. 1868).
• 1918 - Georges Ohnet, frantziar eleberrigilea (j. 1848).
• 1920 - Charles-Ange Laisant, frantziar politikaria eta matematikaria (j. 1841).
• 1921 - Alfred Hermann Fried, austriar kazetari eta bakezalea, 1911ko Bakearen Nobel Saria (j. 1864).
• 1923 - Rosario de Acuña, espainiar idazle, pentsalari eta kazetaria (j. 1850).
• 1932 - Gustav Weindorfer, austriar-australiar sustatzailea, ostalaria eta botanikaria (j. 1874).
• 1944 - Bertha Benz, automobilgintzako alemaniar industriaren aitzindaria eta automobilen balazta-pastillen asmatzailea (j. 1849).
• 1954 - Henri Laurens, frantziar eskultore eta ilustratzailea (j. 1885).
• 1959 - Carlos Saavedra Lamas, argentinar politikari eta jurista, 1936ko Bakearen Nobel Saria (j. 1878).
• 1972 - Fulbert Youlou, Kongoko Errepublikako lehen presidentea (j. 1917).
• 1977 - Ludwig Erhard, Alemaniako kantzilerra (j. 1897).
• 1981 - Bobby Sands, IRAko kide mitikoa, 1981eko Irlandako gose greban (j. 1954).
• 1983 - Anton Buttigieg, Maltako 2. presidentea (j. 1912).
• 1992 -
  • Maximino Castiñeiras, galiziar poeta eta politikaria (j. 1906).
  • Jean Vauthier, frantziar antzerkigilea (j. 1910).
• 1994 -
  • Bernard Dort, frantziar antzerki-kritikaria (j. 1929).
  • Mario Quintana, brasildar poeta (j. 1906).
• 1995 - Mikhail Botvinnik, sobietar xake jokalaria (j. 1911).
• 2000 - Gino Bartali, Ginetaccio, italiar txirrindularia (j. 1914).
• 2002 - Hugo Banzer, Boliviako presidentea (j. 1926).
• 2003 - Walter Sisulu, hegoafrikar politikaria, apartheidaren kontrako ekintzailea (j. 1912).
• 2007 - Theodore Harold Maiman, estatubatuar fisikaria, lehen laserraren sortzailea (j. 1927).
• 2010 - Umaru Yar'Adua, Nigeriako 4. Presidentea (j. 1951).
• 2011 - Salomón Hakim, kolonbiar mediku eta zientzialaria (j. 1922).
• 2013 - Sarah Kirsch, alemaniar idazlea (j. 1935).
• 2017 - Ely Ould Mohamed Vall, Mauritaniako estatuburua (j. 1953).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Andima, Amane eta Lore/Lorea/Lili.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2550
• Multimedia: 5 May

Maiatzaren 4 | Urteko egutegi | Maiatzaren 6