Apirilaren 13

Apirilaren 13a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirugarren eguna da, 104garrena bisurteetan. 262 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Joseba Sarrionandia Jaiotza: Iurreta, 1958 Jose Ignacio Telletxea Jaiotza: Donostia, 1928 eta 1928 Heriotza: Donostia, 2008ko martxoaren 8a Jesus Aranbarri Jaiotza: Bilbo, 1902 Heriotza: Madril, 1960ko uztailaren 11 Pedro Mari Zabalza Jaiotza: Iruñea, 1944 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Thomas Jefferson Jaiotza: Shadwell (en) , 1743 (juliotar egutegia) Heriotza: Monticello, 1826ko uztailaren 4a Samuel Beckett Jaiotza: Foxrock eta Dublin, 1906 Heriotza: Parisko 14. barrutia eta Paris, 1989ko abenduaren 22a Seamus Heaney Jaiotza: Castledawson, 1939 Heriotza: Dublin, 2013ko abuztuaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 13ko jaiotzak Stanisław Ulam • Georg Kolbe • Jean Pierre Flourens • Richard Trevithick • Hugh Williams • Roger de Rabutin, Comte de Bussy • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Matilde Huitzi Jaiotza: Iruñea, 1890eko abuztuaren 3a Heriotza: Santiago, 1965 Elias Amezaga Jaiotza: Bilbo, 1921eko abuztuaren 9a Heriotza: Getxo, 2008 Amadeo Marco Jaiotza: Nabaskoze, 1900eko martxoaren 31 Heriotza: Nabaskoze, 1987 Augusto Etxekopar Jaiotza: Donapaleu, 1830eko maiatzaren 30a Heriotza: Lestelle-Bétharram, 1897 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Günter Grass Jaiotza: Danzig Hiri Askea, 1927ko urriaren 16a Heriotza: Lübeck, 2015 Jean de La Fontaine Jaiotza: Château-Thierry, 1621eko uztailaren 8a, 1620 eta 1621eko ekainaren 8a Heriotza: Paris, 1695 Rikardo I.a Ingalaterrakoa Jaiotza: Oxford, 1157ko irailaren 8a eta 1157ko irailaren 6a (egutegi gregorianoa) Heriotza: Châlus, 1199 Emil Nolde Jaiotza: Nolde (en) , 1867ko abuztuaren 7a eta 1867 Heriotza: Seebüll (en) , 1956 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Apirilaren 13ko heriotzak Josef Čapek • Nicolas Chamfort • Ilya Ilf • Shivaji • Sydney, Lady Morgan • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1244 - Laugarren Gurutzadaren baitan, Konstantinopolis sakeatu zuten. 1849 - Hungaria errepublika bilakatu zen. 1913 - Aviron Bayonnais errugbi taldeak Frantziako txapelketa irabazi zuen. 1919 - Amritsarreko sarraskia. 1987 - Portugalek eta Txinak Macau (irudian) 1999 baino lehen bigarrenari itzultzeko akordioa sinatu zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Apirila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: astelehena 2021: asteartea 2022: asteazkena 2024: larunbata 2025: igandea 2026: astelehena Izendegia Santutegia: Martin I.a, Hermenegildo, Sabas Reyes Seaska egutegia: Abarne/Abar/Erramu, Kimetz, Otume eta Xuhurt.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1863 - Madril-Hendaia burdinbidea Olaztira iritsi zen.
• 1980 - ETAk Eugenio Lazaro Valle militarra hil zuen Gasteizen.
• 2002 - Bilboko metroaren bigarren linea inauguratu zen Gurutzeta eta Urbinagako geltokien artean.
• 2011 - Espainiako espetxeetan 30 urte eta 10 hilabete eman ostean Jose Mari Sagardui, Gatza kalera atera zen.
• 2011 - Bertie Ahern Irlandako Errepublikako Lehen Ministro ohiak Gipuzkoako Foru Aldundian Ostiral Santuko Hitzarmenari buruzko hitzaldia eman zuen.
• 2014 - Nafarroako Etxarri-Aranatz udalerrian Euskal Herriaren independentziari buruzko galdeketa burutu zen.

Mundua

• 1919 - Amritsarreko sarraskia
• 2011 - Japoniako Agentzia Nuklearrak martxoaren 11ko tsunamiak eragindako Fukushimako zentral nuklearrean istripua Istripu Nuklearren Nazioarteko Eskalako balio maximora igo zuen.
• 2017 - AEBetako Armadak Afganistango Estatu Islamikoaren kobazulo eta lurrazpiko tunelen aurka Bonba Guztien Ama delakoa jaurti zuen, 10 tonako lehergailu ez nuklear erraldoia.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1997ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Xabier Silveirak bere lehen txapela jantzi zuen.
• 2003 - Apirilaren 4an Maulen hasitako 13. Korrikari amaiera eman zitzaion Iruñean.

Kirolak

Euskal Herria

• 1913 - Aviron Bayonnais errugbi taldea Frantziako txapelduna izan zen finala 31-8 irabaziz Parisko SCUF-en aurka.
• 2019 - Euskal Herriko Itzuliaren 59. edizioan Ion Izagirre gipuzkoar txirrindularia izan zen garaile.

Mundua

• 1914ko Bost Nazioen Txapelketa: Ingalaterrak bigarren aldiz jarraian eskuratu zuen Slam nagusia. Lehen Mundu Gerrak eragindako etenaldiaren aurretik jokaturiko azken txapelketa izan zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1524 - Diego Lizarrakoa, nafar elizgizon frantziskotar, teologo eta idazle aszetikoa (h. 1578).
• 1607 - Nikolas Henrike Borboikoa, Frantzia eta Nafarroako infantea eta Orleansko dukea (h. 1611).
• 1813 - Eusebio Maria Azkue, euskal idazlea (h. 1873).
• 1875 - Joxe Mari Lopetegi, gipuzkoar bertsolaria eta politikari errepublikanoa (h. 1942).
• 1879 - Hermenegildo Itza, Frai Hermenegildo de la Asunción, bizkaitar apaiz hirukoiztarra (h. 1936).
• 1902 - Jesus Aranbarri, bizkaitar musikagilea (h. 1960).
• 1914 - Hermenegildo Elices, bizkaitar futbolaria (h. 1964).
• 1928 -
  • Ximun Haran, lapurtar pilotari, farmazialari eta politikaria (h. 2013).
  • Jose Ignacio Telletxea, gipuzkoar idazle, historialari, teologo, apaiza eta euskaltzaina (h. 2008).
• 1929 - Joxe Agirre, Oranda, azpeitiar bertsolaria (h. 2012).
• 1942 - Ricardo Blázquez, espainiar artzapezpikua, Bilboko apezpiku ohia, Ávilan.
• 1944 - Pedro Mari Zabalza, nafar futbolari eta entrenatzaile ohia.
• 1946 - Edorta Kortadi, gipuzkoar arte irakasle, idazle eta kritikaria.
• 1947 - Pepe Rei, Euskal Herrian bizi izan zen galiziar kazetari eta idazlea, Ourensen (h. 2021).
• 1948 -
  • Peio Azketa, nafar margolaria.
  • Kristina Mardaras, bizkaitar bertsolaria.
• 1956 - José Joaquín Martínez Sieso, PP alderdiko espainiar politikaria, Kantabriako presidente ohia.
• 1958 -
  • Joseba Sarrionandia, bizkaitar idazlea.
  • Pablo Sastre, euskal idazlea, Madrilen.
• 1961 - Jon Salaberri, HIES gaixoa eta gaixotasunaren kontrako ekintzaile ezaguna Euskal Herrian (h. 1995).
• 1964 - Miguel Colino, bizkaitar baxu-jotzailea.
• 1966 - Jon Sarasua, gipuzkoar bertsolari, idazle eta irakaslea.
• 1967 - Patxi Juaristi, bizkaitar soziologoa.
• 1972 - Garikoitz Azkue, gipuzkoar arraunlaria.
• 1981 - Laida Lertxundi, bizkaitar zinemagile eta unibertsitateko irakaslea.
• 1988 - Mikel Iribas, gipuzkoar futbolaria.
• 1989 - Gorka Laborda, nafar futbolaria.

Mundua

• 1229 - Luis II.a, Bavariako dukea (h. 1294).
• 1350 - Margarita III.a Flandriakoa, Flandriako kondesa (h. 1405).
• 1506 - Pierre Favre, santu, jesulagun eta teologo eta Jesusen Lagundiaren sortzaileetako bat (h. 1546).
• 1519 - Katalina Medici, italiar noblea, Frantziako erregina ezkontidea (h. 1589).
• 1546 - Elisabet Valoiskoa, Espainiako erregina ezkontidea (h. 1568).
• 1570 - Guy Fawkes, ingeles azpikaria eta militarra (h. 1606).
• 1732 - Frederick North, Britainia Handiko lehen ministroa (h. 1792).
• 1743 - Thomas Jefferson, Ameriketako Estatu Batuetako 3. presidentea (h. 1826).
• 1747 - Luis Filipe II.a Orleanskoa, Frantziako printzea (h. 1793).
• 1769 - Thomas Lawrence, ingeles margolaria (h. 1830).
• 1808 - Antonio Meucci, italiar asmatzaile eta zientzialaria, telefonoaren asmatzailea (h. 1889).
• 1825 - Francisco Linares Alcántara, Venezuelako presidentea (h. 1878).
• 1828 - Josephine Butler, Viktoriar Aroko feminista eta gizarte-erreformista britainiarra (h. 1906).
• 1837 - Joséphine Marchais, frantziar jornalaria, Parisko Komunan parte hartu zuena (h. 1874).
• 1851 - William Judge, irlandar abokatua, Elkarte Teosofikoaren hiru sortzaile nagusietako bat (h. 1896).
• 1860 - James Ensor, belgikar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (h. 1949).
• 1866 - Butch Cassidy, estatubatuar banku eta ganadu lapurra (h. 1908).
• 1869 - Vida Goldstein, australiar sufragista eta gizarte-erreformista (h. 1949).
• 1871 - Alexander Forbes Irvine Forbes, hegoafrikar astronomoa (h. 1959).
• 1883 - Alexander Vasilievitx Alexandrov, sobietar musikagilea, Alexandrov Taldearen sortzailea (h. 1946).
• 1885 -
  • Pieter Sjoerds Gerbrandy, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1961).
  • Marie Heurtin, jaiotzez emakume gor-itsua, Marie Germain mojaren egunerokoetan agertzen delako ezaguna (h. 1921).
  • György Lukács, hungariar filosofo eta literatura-kritikari marxista (h. 1971).
• 1887 - Pastora Imperio, espainiar "bailaora gitana", folklore flamenkoaren irudirik adierazgarrienetako bat (h. 1979).
• 1889 -
  • Frederick Kempster, ingeles erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (h. 1918).
  • María Sorolla, espainiar margolaria (h. 1956).
• 1891 - Nella Larsen, Harlemgo Pizkundeko estatubatuar eleberrigilea (h. 1964).
• 1892 - Robert Watson-Watt, eskoziar fisikaria (h. 1973).
• 1894 - Arthur Fadden, Australiako 13. lehen ministroa (h. 1973).
• 1899 - Alfred Schütz, austriar soziologo eta gizarte zientzien filosofoa (h. 1959).
• 1901 - Jacques Lacan, frantziar psikiatra (h. 1981).
• 1902 - Marguerite Henry, estatubatuar idazlea (h. 1997).
• 1904 - Yves Congar, frantziar elizgizona, ekumenismoaren bultzatzailea (h. 1995).
• 1906 -
  • Samuel Beckett, irlandar idazle, kritikari eta olerkaria, 1969ko Literaturako Nobel Saria (h. 1989).
  • Gabriel Ramanantsoa, Madagaskargo 2. presidentea (h. 1979).
• 1909 - Eudora Welty, estatubatuar idazlea (h. 2001).
• 1910 - Aníbal Sánchez Reulet, argentinar filosofoa (h. 1997).
• 1914 - Orhan Veli Kanik, turkiar olerkaria, XX. mendeko Turkiako olerkaritzaren berritzaile garrantzizkoenetako bat (h. 1950).
• 1915 - Stephan Hermlin, alemaniar idazlea (h. 1997).
• 1920 - Liam Cosgrave, Irlandako Errepublikako Taoiseacha (h. 2017).
• 1921 - Hans Heinrich von Thyssen-Bornemisza, suitzar industrialari eta arte bildumagilea (h. 2002).
• 1922 - Julius Nyerere, lehendabiziko Tanzaniako presidentea (h. 1999).
• 1923 - Fernando Lázaro Carreter, espainiar hizkuntzalaria (h. 2004).
• 1924 - Stanley Donen, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta koreografoa (h. 2019).
• 1928 - José Agustín Goytisolo, espainiar olerkari eta saiakeragilea (h. 1999).
• 1931 - Michel Deville, frantziar zinemagilea (h. 2023).
• 1932 - Orlando Letelier, txiletar politikari, ekonomialari eta enbaxadorea (h. 1976).
• 1937 - Edward Fox, ingeles aktorea.
• 1939 -
  • Seamus Heaney, irlandar olerkaria eta saiakeragilea, 1995eko Literaturako Nobel Saria (h. 2013).
  • Paul Sorvino, estatubatuar aktorea (h. 2022).
• 1940 -
  • Michael Herr, estatubatuar idazle, gidoilari eta gerra-berriemailea (h. 2016).
  • Jean-Marie Gustave Le Clézio, frantziar idazlea, 2008ko Literaturako Nobel Saria.
  • Max Mosley, ingeles auto-pilotu eta kirol buruzagia (h. 2021).
• 1941 - Michael Stuart Brown, estatubatuar sendagile eta ikertzailea, 1985eko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1944 - Brian Pendleton, ingeles gitarra-jotzailea, Pretty Things taldeko kide sortzailea (h. 2001).
• 1946 - Al Green, estatubatuar kantaria, soul musikaren ahots berezienetako bat.
• 1948 - Drago Jančar, esloveniar idazlea.
• 1949 - Christopher Hitchens, ingeles-estatubatuar idazle eta kazetaria (h. 2011).
• 1950 -
  • José Luis Pérez de Arteaga, espainiar irrati esataria, musika kritikaria eta musikologoa (h. 2017).
  • Ron Perlman, estatubatuar zinema eta telebistako aktorea eta bikoiztailea.
• 1959 - Isabel Expósito Morales, kanariar idazlea.
• 1951 - Júlio César Leal, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1960 - Rudi Völler, alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1962 - Edivaldo Martins Fonseca, brasildar futbolaria (h. 1993).
• 1963 - Gari Kasparov, errusiar xake jokalaria, idazlea eta politikaria.
• 1964 -
  • Andy Goram, eskoziar futboleko atezaina (h. 2022).
  • Eusebio Sacristán, espaniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Dokka Umarov, txetxeniar gerrillari islamista (h. 2013).
• 1968 -
  • Jeanne Balibar, frantziar abeslari eta antzezlea.
  • Margrethe Vestager, daniar politikaria.
• 1970 - Szilveszter Csollány, hungariar gimnasta (h. 2022).
• 1971 -
  • Juan Carlos Domínguez, espainiar txirrindulari ohia.
  • Veljko Mršić, kroaziar saskibaloi jokalari ohi eta entrenatzailea.
• 1974 - Ruben Östlund, suediar zinema zuzendaria.
• 1975 - Frank Blanco, espainiar irrati-esatari eta telebista aurkezlea.
• 1977 - Ángel Vicioso, espainiar txirrindulari ohia.
• 1978 - Carles Puyol, kataluniar futbolaria.
• 1980 - Kelli Giddish, estatubatuar aktorea.
• 1983 -
  • Claudio Bravo, txiletar futbolaria.
  • Schalk Burger, hegoafrikar errugbi jokalaria.
  • Nicole Cooke, galestar txirrindulari ohia.
• 1985 - Carmen Carrera, estatubatuar modelo, telebistako pertsonaia, artista burlesko eta aktorea.
• 1988 - Rita Maestre, espainiar politikaria eta ekintzailea, Más País alderdi politikoko bozeramailea.
• 1992 - George North, britainiar errugbi jokalaria.
• 1996 - Laura Escanes, kataluniar modeloa, poeta eta influencerra.
• 1998 - Álvaro Fernández Llorente, errioxar futbolaria.
• 2000 - Khea, argentinar abeslaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1897 - Augusto Etxekopar, baxenafar apaiza, Bearnon (j. 1830).
• 1902 - Felipa Zurikaldai, bizkaitar filantropoa (j. 1849).
• 1919 - Juan Bautista Elustiza, gipuzkoar apaiz , organista eta musikologoa, Sevillan (j. 1885).
• 1928 - Luis Iruarrizaga, bizkaitar musikagilea (j. 1891).
• 1965 - Matilde Huitzi, nafar maisu eta pedagogoa, Santiagon (j. 1890).
• 1987 - Amadeo Marco, nafar politikari karlista (j. 1900).
• 2008 - Elias Amezaga, bizkaitar idazlea (j. 1921).
• 2013 - Bienvenido Zilbeti Urkia, 109 urte eta 22 egun bizi izandako nafarra (j. 1904).
• 2018 - Felipe Rius, nafar idazle eta kazetaria (j. 1961).

Mundua

• 862 - Donald I.a Eskoziakoa, Piktoen erregea eta Eskoziako Erresumako bigarren erregea (j. c. 812)
• 1592 - Bartolomeo Ammannati, italiar arkitekto eta eskultore manierista (j. 1511).
• 1695 - Jean de La Fontaine frantziar alegilari, poeta, eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1621).
• 1865 - Achille Valenciennes, frantziar zoologoa (j. 1794).
• 1882 - Bruno Bauer, alemaniar filosofoa (j. 1809).
• 1904 - Vasilii Veresxagin, errusiar margolaria, errusiar gerra-margolari ospetsuena (j. 1842).
• 1909 - Whitley Stokes, irlandar abokatu eta zelta hizkuntzen ikerlaria (j. 1830).
• 1910 - Mary Anne Atwood, ingeles idazle esoterikoa eta alkimista (j. 1817).
• 1915 - Robert Hertz, frantziar antropologoa (j. 1881).
• 1918 - Lavr Kornilov, Errusiar Inperioko Armadako jenerala (j. 1870).
• 1935 - François Simiand, frantziar soziologoa, historialaria eta ekonomista, frantziar soziologia eskolaren sortzailetakoa (j. 1873).
• 1938 - Hontz Gris, ingeles kontserbazionista, ehiztaria eta idazlea (j. 1888).
• 1941 - Annie Jump Cannon, estatubatuar astronomoa (j. 1863).
• 1943 - Oskar Schlemmer, alemaniar margolari, eskultore, diseinatzaile eta koreografoa (j. 1888).
• 1944 -
  • Cécile Chaminade, frantziar musikagile eta piano-jotzailea (j. 1857).
  • Paul Hazard, frantziar letragizon, historialari eta saiakera idazlea (j. 1878).
• 1945 - Ernst Cassirer, alemaniar filosofoa (j. 1874).
• 1956 -
  • Emil Nolde, alemaniar margolari eta grabatzailea (j. 1867).
  • Blanca de los Ríos, espainiar idazlea eta literatura kritikaria (j. 1859).
• 1966 -
  • Carlo Carrà, italiar margolaria (j. 1881).
  • Georges Duhamel, frantziar idazlea (j. 1844).
• 1973 - Dudley Shelton Senanayake, Sri Lankako lehen ministroa (j. 1911).
• 1975 - François Tombalbaye, lehendabiziko Txadeko presidentea, estatu kolpean eraila (j. 1918).
• 1983 - Mercè Rodoreda, kataluniar idazlea (j. 1909).
• 1987 - Herbert Blumer, estatubatuar soziologoa (j. 1900).
• 2000 -
  • Giorgio Bassani, italiar idazlea (j. 1916).
  • Frenchy Bordagaray, euskal jatorridun estatubatuar beisbol jokalaria (j. 1910).
• 2006 - Muriel Spark, ingelesezko eskoziar idazlea (j. 1918).
• 2008 - John Archibald Wheeler, estatubatuar fisikaria (j. 1911).
• 2014 - Emma Castelnuovo, italiar matematikaria eta pedagogoa (j. 1913).
• 2015 -
  • Eduardo Galeano, uruguaiar kazetari eta idazlea (j. 1940).
  • Günter Grass, alemaniar idazlea, 1999ko Literaturako Nobel saria (j. 1927).
• 2018 - Miloš Forman, txekiar film zuzendaria (j. 1932).
• 2019 -
  • Francisca Aguirre, espainiar idazlea eta poeta (j. 1930).
  • Neus Català, katalandar ekintzaile antifaxista (j. 1915).
  • Paul Greengard, estatubatuar neurozientzialaria, 2000ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1925).
• 2020 -
  • Landelino Lavilla, kataluniar legelaria eta politikaria (j. 1934).
  • Sarah Maldoror, frantziar gidoigile eta zuzendaria (j. 1929).
  • Ann Sullivan, estatubatuar animatzailea (j. 1929).
• 2022 - Michel Bouquet, frantziar antzezlea (j. 1925).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Abarne/Abar/Erramu, Kimetz, Otume eta Xuhurt.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2498
• Multimedia: 13 April

Apirilaren 12 | Urteko egutegi | Apirilaren 14