Euskal Nazio Askapenerako Mugimendua

Santutxuko Herriko taberna, legez kanpo utzitako Eusko Abertzale Ekintza alderdiaren pankarta erakusten, 2007ko udal hauteskundeetan.

Euskal Nazio Askapenerako Mugimendua, ENAM (askotan gaztelaniazko MLNV siglaz aipatua, hau da, Movimiento de Liberación Nacional Vasco) 1980 eta 1990. hamarkadetan ezaguna egin zen eta independentzia eta sozialismoa helburu zituen mugimendu politikoa izendatzeko erabiltzen ziren siglak ziren. Garai horietako Ezker Abertzale zabalago baten zatirik nagusiena zen. Beste zati garrantzitsuena, Euskadiko Ezkerraren inguruan egituratua, ENAMeko kide askoren aldetik ez zegoen ondo ikusia.

ETArekin lotura zuelakoan eta mugimendu horretako erakunde horietako askok legez kanpokoak izanda eta bere kideak espetxean egonda, 2000. hamarkadan ENAMen ordez, alderdi eta higikunde honetako kideak Ezker Abertzalea izena hobesten hasi ziren. Nahiz eta Ezker Abertzalea izena esan nahi zabalagoa izan, gaur egun askotan ENAM izenaren ordez erabiltzen da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Franco hil eta gutxira, KAS plataforma politikoaren ideiak ontzat hartu zituen talde eta erakunde ugarik ENAMen kide egin ziren edo bere inguruan sortzen joan ziren.

Hego Euskal Herriaren autogobernu osoa lortzeko egitura juridiko eta politiko berrien aldeko mugimendu soziopolitikoa, Gernikako Estatutuaren eta Nafarroako Foru Hobekuntzaren bidezko egituratze autonomikoari eskas iritzi eta hura gainditzea helburu zuten. Ezker abertzalearen zati nagusienak sortutako terminoa zen eta nagusiki Hego Euskal Herrian erabiltzen zen.

Izen honen teoriaren atzean, 1960. eta 1970. hamarkadako mugimendu politikoak zeuden. Hala nola Frantziako 1968ko maiatzaren edo Algeriako independentziako gerraren ideia batzuk hartu zituzten helburu politikoak lortzeko. Ikuspuntu hau erabiliz, ez zen nahikoa alderdi politiko bat, guda talde bat edo eta sindikatu bat eratzea helburu horiek lortzeko. Mugimendu berdinean antolatutako "herri oso bat martxan" behar zen. Hasiera batean KASek koordinatuta, politikoki Herri Batasuna alderdiaren inguruan antolatu zen baina talde edo erakunde bakoitzak bere autonomia zuen.

1980ko hamarkadan mugimendu politiko honi Euskal Nazio Askapenerako Mugimendua (ENAM, edo MLNV gaztelaniaz) zeritzaion; baina 2000ko hamarkadatik aurrera Ezker Abertzalea izena orokortu egin zen.

Esan bezala, 2000. hamarkadatik aurrera, ENAMeko izena pixkanaka-pixkanaka Ezker Abertzalea izenagatik ordezkatua izan zen. Izatez, lehenagotik erabiltzen zen hitza zen.^[1] Euskadiko Ezkerra 1993an desegin eta gero, hau da, ezkertiarra eta abertzalea zen bigarren alderdi handiena eta antolatuena desagertu eta gero, ENAM hitza erabiltzeko arrazoi garrantzitsu bat bertan behera geratu zen. Aldi berean, ENAM izenaren aldaketa Espainiako Alderdien Legearen ondorioz ENAMeko hainbeste alderdi eta erakunde legez kanpo geratu ziren garaiarekin bat egin zuen.

Mugimendu hau Herri Batasuna alderdiaren inguruan antolatzen zen Hego Euskal Herrian, baina 2000 urtetik aurrera, Batasuna bilakatu zen mugimenduaren erreferente politiko nagusia zazpi herrialdeetan. 2003an, baina, Espainiako Gobernuak Ezker Abertzaleko alderdien legez kanporatzeari ekin zion, Hego Euskal Herrian Batasuna, Eusko Abertzale Ekintza eta beste hainbat erakunde eta hautes zerrenda debekatuz.^[2] Ipar Euskal Herrian, aldiz, eragile horiek legezkoak dira.

Aralar alderdiak, bere aldetik, bere burua Euskal Nazio Askapenerako Mugimenduaren kidetzat aldarrikatu izan zuen batzuetan, mugimenduaren gehiengoari ezker abertzale ofiziala deituz.^[3]

ENAM hitza askotan erabiltzen zen baina beraien kideak nortzuk ziren ez zegoen hain argi. XXI. mendean eta Dena da ETA politikaren ondorioz, ENAMen partaidea nor zen eta nor ez zen guztiz desitxuratu zen.

Nahiz eta ENAM hitza bere garaian oso erabilia izan, gaur egun ez da erabiltzen.

Partaideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Koordinadora Abertzale Sozialista KAS, Euskal Herriko ezker abertzaleko taldeak koordinatzeko 1975ean, Burgosko Prozesuaren testuinguruan, sortutako plataforma politikoa izan zen. Urte luzeetan, plataforma honen inguruan bilduko dira ENAMeko erakundeak.

Alderdi politikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

EHAS
LAIA
Eusko Abertzale Ekintza, EAE-ANV. MLNVren inguruan egon eta gero, 2008ko otsailean, Espainiako Gorteak ilegala zela esan zuen ETAren zati bat zelakoan.
Herri Alderdi Sozialista Iraultzailea, HASI, ETAren beso polikotzat kontsideratua zegoen.
Abertzale Sozialista Komiteak mugimendu autogestionario eta asanblearioa zen.
Herri Batasuna, HB. Ilegala Espainian ez Frantzian.
Batasuna 2003tik ilegala Espainian ez Frantzian.
Euskal Herrialdeetako Alderdi Komunista, EHAK-PCTV. Ilegala Espainian.
Askatasuna 1998ko abuztuaren 31an sortu zen, 2009 otsailaren 8an, ilegala bihurtu zen ETArekin arremana zuelakoan.

Talde armatuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Talde armatuak: ETA (pm) hasiera batean.
ETA(m).

Sindikatuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

LAK
Langile Abertzaleen Batzordeak (LAB) sindikatuak.
Ikasle Abertzaleak, ikasleen sindikatua.

Gazte erakundeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jarrai. Espainiako Barne Ministeriorentzat kale borrokaren arduradunak omen zirenak.
Haika. Ilegala Espainian.
Segi. Ilegala Espainian. 2006tik aurrera ilegalak Espainian ETAren zati bat direlakoan.^[4]

Komunikabideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Egin Ilegalak bihurtu eta gero akusazioa bertan behera geratu zen.
Egin irratia Ilegalak bihurtu eta gero akusazioa bertan behera geratu zen.

Amnistiaren aldekoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amnistiaren Aldeko Batzordeak. Ilegalak Espainian.
Askatasuna Ilegala Espainian.

Konpartsak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kaskagorri. Bilboko gazte mugimenduaren konpartsa da.
Txori Barrote. Amnistiaren Aldeko Batzordeen inguruan dagoen konpartsa.
Askapeña. Bilboko konpartsa internazionalista.

Beste batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Abertzale Sozialista Komiteak. Mugimendu autogestionario eta asanblearioa zen.
Egizan, emakume feministak.
Eguzki Euskal Herriko elkarte ekologista bat da.^[5]
Askapena, erakunde internazionalista.
Herriko tabernak Ilegalak Espainian.
Kimuak. Aisialdian, eskautismoan egiten du ume eta gaztetxoekin.
Askagintza^[6] 1988.ean sortua, drogomenpekotasunaren aurkako taldea da.

Hizki larriz, Hego Euskal Herrian ilegalak direnak.

Hizki potoloan ilegalak bihurtu eta gero akusazioa bertan behera geratu ziren komunikabideak.

Partaideak ez diren arren, Espainiako komunikabide batzuentzat eta poliziarentzat ENAMekoak zirenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Dena da ETA»

Komunikabide espainiar batzuk eta Espainiako poliziak behean dauden erakundeak ENAMekoak zirela ziurtatu zuten. ENAMekoak izateko proba nagusiena erakunde horietako batzuk (edo askok) ezker abertzaleko ideologia izatea izan zen.

Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea helduei euskara irakasten diharduen herri erakunde bat da.
Euskal Herrian Euskaraz helburu nagusia Euskal Herria erabat euskalduntzea da, Euskal Herria euskaraz bizitzea.
Euskaldunon Egunkaria euskarazko egunkaria izan zen.
Kakitzat Euskal Herriko Koordinakunde Antimilitarista.
Udalbiltza Euskal Herriko udaletxe eta hautetsiak batzen dituen erakunde publikoa da.

Goikoak adibide esanguratsuenak dira, baina badira horrelako gehiago.