Santutxu

Koordenatuak: 43°15′15″N 2°54′42″W / 43.2542°N 2.9117°W / 43.2542; -2.9117
Wikipedia, Entziklopedia askea
Artikulu hau Bilboko auzoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Santutxu (argipena)».
Santutxu
 Euskal Herria
Santutxuko auzoa Zamakola kaletik ikusia.
Map
Kokapena
Herrialdea Bizkaia
UdalerriaBegoña
Administrazioa
Posta kodea
Geografia
Koordenatuak43°15′15″N 2°54′42″W / 43.2542°N 2.9117°W / 43.2542; -2.9117
Azalera8,068 km²
Demografia
DentsitateaAdierazpen errorea: puntuazio karaktere ezezaguna "," bizt/km²

Santutxu Bilboko auzoa da. Bilboko laugarren barrutian kokatuta dago, Begoñako barrutian, alegia. Barrutiaren gunerik populatuena da, Eustaten arabera, auzoak guztira 30.576 biztanle zeuzkan 2023. urtean[1]. Udalak dituen datuen arabera, 31.133 biztanle ziren 2021. urtean.[2] 80,68 hektareako azalera izanik, biztanle dentsitate gehienetarikoa duen Bilboko auzoa da Ametzolako auzoarekin batera.[3] Solokoetxe eta Iturralde auzoak Santutxun kontutan hartzen badira, 2018 urtean Santutxu Europako biztanleria-dentsitate handieneko inguruetako bat da[3] .

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Santutxu, Paulako San Frantzisko Paulari eskainitako ermita bati zor dio bere izena (San Franco de Padua, Fika kalea, 70). Gaur egun San Frantziskito eliza dagoen lekuan 1737an eraikitako baseliza zegoen antzina, , Francisco Fernando de Barrenecheak sortuta, hango biztanleek meza entzun zezaten agindu-egunetan, Begoñako elizara joan beharrik gabe. Baseliza txiki haren barruan San Frantzisko Paularen tailu txiki-txikia zegoenez kalea hasieran eta gero auzo osoak Santutxu izena hartu zuen.

1960ko hamarkada[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1960ko hamarkadan hasi zen auzoaren garapena, garaiko hirigintza legedia ezak eraginda, inolako ordenik gabe hazi zen auzoa. Etxebizitza dorreak bata bestearen atzean, batzuk kooperatiba moduan eraikiak, Karmelo kalekoak esaterako. Plangintza falta horrek eraginda, gune berdeak eskasak dira, Basarrateko parke txikia kenduta ez baitago beste gune berderik auzoan.

Auzoa muino batean kokatua dago, eta iparraldetik hegoalderantz altuera galtzen doa pixkanaka, gunerik altuena Zabalbide kalean dago eta baxuena Basarrate eta Sagarminagako auzunean. Auzoaren ezaugarrietako bat, maldak dira, hiriko beste alderdi askotan bezala.

Berritzea eta azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2003. urtetik aurrera udalak Sagarminagako auzunearen berritzeari ekin zion. Auzune hau, inolako ordenik eta halamoduzko hiritartzearekin eraiki zen 1960ko hamarkadan. Horregatik, Bilboko udalak plaza berriak eta umeentzako jolasak jarri ditu etxebizitza blokeen artean, auzunearen berriztapena 2005. urtean burutu zen. 2006. urtean Azurlekuko auzunearen berriztapena hasi zen.

Auzoko elkarteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Santutxuko bertso-eskola beteranoenetako bat da, Bilboaldeko nagusia dena. Bestela, Asapala Kultur Elkarteak Santutxun du egoitza eta bertatik Berton aldizkaria argitaratzen zuen, besteak beste. Anaitasuna aldizkariak ere Santutxun izan zuen egoitza nagusia.

Gau-eskolako sortzaileetako batzuk (Arg.: Uriola, Joseba Basterra)

Pertsona helduei euskara irakasteko lehenengo gau-eskoletako bat izan zen Santutxukoa 1966an. Euskara modu komunikatiboan eta praktikoan irakasteko Euskalduntzen eta Alfabetatzen liburuak bertan sortu ziren. Ordura arte erabili zen "Euskara ire laguna" liburua agortu zenean, euskara batu berri hura ikasteko metodologia berritzaile bat sortu zuten. Modu autodidaktan, talde-lanean, eta Imanol Berriatuaren gidaritzapean asmatu zuten metodoak arrakasta lortu zuen gero, eta hainbat gau-eskoletan erabili izan zen hainbat urtez. [7][8] Lehenengo gau-eskola haren sortzaileen artean hauek ere ibili ziren: Joseba Arrieta, Patxi Uribarren, Martin Basterra, Joserra Etxebarria, Tasio Erkizia, Joseba Basterra...[9]

Karmelo ikastola ere lehenengoetako bat izan zen.[10]

Ingurune honetan mendeetan zehar Bilboko euskararen aldaera bat ("Begoñako euskerie") egin izan dute bertokoek, bereziki 1960ko hamarkada arte. Iñaki Gaminde hizkuntzalari errekaldetarrak ikertu duen Bilboko euskeraren hiru aldaeretako bat dugu Begoñako euskerea edo euskerie, besteak Buia eta Larraskitukoak dira.[11]

Garraio publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autobusa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bilbobusen honako lineek zeharkatzen dute auzoa:

Linea Ibilbidea Maiztasuna (min)
13 San Inazio - Txurdinaga 12´
34 Otxarkoaga - Santutxu 30´
38 Santutxu - Plaza Biribila 12´
43 Garaizar - Santutxu 30´
48 Santutxu - Ospitalea 15´
77 Peñascal - Larreagaburu 12´

Metroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bilboko metroak bi geltoki ditu auzoan, Santutxu eta Basarrate. Santutxuko geltokiak bi sarrera dauzka, bata Karmelo kalean eta bestea Zabalbiden. Igogailua ere Zabalbide kalean dago. Basarrateko geltokiak sarrera bakarra dauka, izen bereko parkearen ondoan.

Bilbobuseko 34. eta 43. lineak Otxarkoaga eta Garaizarreko bizilagunak Bilboko metroraino hurbiltzeko jarri zituen Bilboko Udalak 1999an.

Kale garrantzitsuenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Santutxuar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Argazki galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Eustat. «Población de la C.A. de Euskadi por barrios de los municipios de más de 10.000 habitantes, según sexo, grupos de edad y nacionalidad (1).» www.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2023-11-20).
  2. (Gaztelaniaz) «Bilbao.eus, Bilbao Open Data, Catálogo de datos, Habitantes por distrito, barrio y edad (totales) 2021» www.bilbao.eus (Noiz kontsultatua: 2023-11-20).
  3. a b (Gaztelaniaz) Sáez, Olga. (2018-04-28). «Santutxu es uno de los entornos con mayor densidad de población de Europa» Deia (Noiz kontsultatua: 2023-11-20).
  4. «SANTUTXU Merkatarien Elkartea» www.santutxubilbao.com (Noiz kontsultatua: 2019-01-14).
  5. www.samasiku.com
  6. «El desfile de la ballena incluirá este año ocho arponeros que pedirán ayuda a los niños para localizar al cetáceo» El Diario Norte 2016-8-17.
  7. Santutxuko gau eskolak 50 urte. (11:20 -18:40 debora-tartean). Bilbo Hiria rratia (Noiz kontsultatua: 2017-12-02).
  8. Astiz, Iñigo. (2014). «Batasunari putz egin ziotenak» Berria (berria.eus) (Noiz kontsultatua: 2017-12-27).
  9. Santutxuko kilometroetan 1965eko 'gau eskolako' irakasle eta ikasleak omenduko dituzte. (Noiz kontsultatua: 2017-12-27).
  10. Olea, Pedro. (1985). «Bihotzez (Pedro Olea, 1985)» filmoteka.eus: 14'21-15'15. (Noiz kontsultatua: 2023-01-02).
  11. Iñaki., Gaminde,. ([2004]). Bilbotarron euskararen zuzuan. Asapala Kultur Elkartea ISBN 8460916014..
  12. (Gaztelaniaz) «02 SOLOKOETXE-FIKA-ZABALBIDE» Santutxu Zaharra 2018-05-22 (Noiz kontsultatua: 2022-12-16).
  13. (Gaztelaniaz) «01 SANTUTXU CENTRO» Santutxu Zaharra 2018-05-22 (Noiz kontsultatua: 2022-12-16).
  14. (Gaztelaniaz) «04 BEGOÑA-MAZUSTEGI» Santutxu Zaharra 2018-05-22 (Noiz kontsultatua: 2022-12-16).
  15. (Gaztelaniaz) «03 OLLERÍAS-EL BOSQUE-ATXURI» Santutxu Zaharra 2018-05-22 (Noiz kontsultatua: 2022-12-16).
  16. a b c d e f g «Santutxuko liburu azoka - Uriola.eus» uriola.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-14).
  17. UEUko lantaldea: Nor da Nor? – UEU365. (Noiz kontsultatua: 2019-01-14).
  18. artikulua, Kulturklik webgunean.
  19. «@MemesSantutxu: 'Askotan umoregileoi iraingarriak izatea leporatzen digute, baina gero, haiek etxean botatzen dutena ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.'» uriola.eus (Noiz kontsultatua: 2019-04-14).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Bilbo

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]