Norvegiera

Norvegiera norsk
Lurralde eremua:	Norvegia
Hiztunak:	4,7 milioi
Rankina:	107
Hizkuntza familia:	Indo-Europarra  Germaniarra   Iparraldeko Germaniarra    Ekialdeko eta mendebaldeko eskandinaviarra     Norvegiera
Estatus ofiziala
Hizkuntza ofizialtzat duten lurraldeak:	Norvegia
Erakunde araugilea:	Språkrådet (Norvegieraren Kontseilua)
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1:	no — Norvegiera nb — Bokmål nn — Nynorsk
ISO 639-2:	nor — Norvegiera nob — Bokmål nno — Nynorsk
ISO 639-3:	—

Norvegiera (norsk) germaniar hizkuntza da, mendebaleko eskandinaviarren azpitaldekoa. Norvegiako hizkuntza ofiziala da, suedieraren eta danieraren oso antzekoa.

Bi idaztarau ditu: bokmål («liburu hizkuntza») eta nynorsk («norvegiera berria»). Norvegiarrek bi idaztarauak ikasten dituzte, baina praktikan % 85-90 inguruk erabiltzen du lehenengoa, batez ere hiriko inguruetan. Testuen % 92 bokmålez argitaratu ziren 2000n.

Dialektoak

Bost multzo nagusi daude: Iparraldeko norvegiera (nordnorsk), Trøndelageko norvegiera (trøndersk), erdialdeko norvegiera (innlandsmål), mendebaleko norvegiera (vestnorsk) eta ekialdeko norvegiera (østnorsk).

Historia

Antzinako eskandinavieratik datoz gaur egun Iparraldeko herrialde haietan egiten dituzten hizkuntzak. Bikingoek Europan zehar zabaldu zuten antzinako hizkuntza hura Errusiaraino.

Danimarka eta Norvegiako Erresumako (1536-1814) garaian daniera zen hizkuntza ofiziala. Hiri inguruetan eta klase altuetako jendearen artean, ohikoa zen danieraz hitz egitea, norvegierazko doinuaz eta bertako aldaerak erabiliz, bien arteko nahasketa eginik, alegia. Bi herrialdeak banatu zirenean, daniera-norvegiera eredu hori mintzaira ofizial moduan geratu zen eta apurka-apurka bilakatuz joan zen, bertako osagaiak hartuz. Hizkuntza eredu hartaz baliatuz, XIX. mendeko bigarren erdialdean argitaratu zituen bere lanik ezagunenak Henrik Ibsen-ek, Norvegiako idazlerik emankorrenak eta ospetsuenak.

XX. mendearen hasieran, idatzizko eredu propioa egiteko lan handia izan zen. Hastapenetan, daniera-norvegieraren ondorengoa riksmål izan zen, baina 1929tik aurrera eredu estandar ofiziala bokmål da. Garai hartan bertan, norvegierazko hiru idazlek Nobel Saria eskuratu zuten: Bjørnstjerne Bjørnsonek (1903), Knut Hamsunek (1920) eta Sigrid Undsetek (1928). 1933an, "Norsk rikskringkasting" (NRK) sortu zuten, irrati eta telebista konpainia publikoa.

1951an, Thor Heyerdahlen "Kon-Tiki"k hizkuntza horretan egindako film batek lehen aldiz irabazi zuen Oscar saria, dokumental onenaren kategorian.

Azkenik, Norvegieraren Kontseilua (Norsk språkråd) lanean jardun zen 1974tik 2005era. Urte hartan, Norvegiako Hizkuntzaren Kontseiluak ordezkatu zuen (Språkrådet).

Ikus, gainera

• Norvegierazko literatura

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Norvegiera

• Norsk språkråd (Norvegierazko Kontseilua) (Norvegieraz [bokmål]), (Ingelesez), (Alemanez), (Errusieraz), (Gaztelaniaz), (Portugesez), (Frantsesez), (Nederlanderaz)
• Norvegiera-ingelesa hiztegia online

Hizkuntza honek bere Wikipedia du. Bisita ezazu.

Hizkuntza honek bere Wikipedia du. Bisita ezazu.