Bikingo

Itsasontzi bikingo bat.

Bikingo da Eskandinavia eta Danimarka aldeko gudari, merkatari, pirata eta esploratzaileei VIII-XI. mende bitartean eman izan zaien izena. Garai hartan, argi ez dauden arrazoiengatik, hego-mendebalderantz eta hego-ekialderantz abiatu ziren gerra eta merkataritza-bidaia luzeetan. Gehienetan, branka eta popa garai eta estuko ontzi luze eta meheetan bidaiatzen zuten. Ontzigintzan eta nabigazioan erdietsitako trebeziari esker, adituek diotenez, Kolon baino lehen iritsi ziren Ameriketara, baita Mediterraneora ere.

Testuinguruaren eta autorearen interpretazioaren arabera, izena jatorri horretako edo jatorrizko herrialdeetako erasotzaileei erreferentzia egiteko erabil daiteke. Metonimia dela eta, gaur egun, oraindik ere, Eskandinaviako herrialdeei buruz hitz egiteko erabiltzen da. Hizkuntza antzinako eskandinaviera zuten.

Hego-mendebalderantz joandakoei, normandiar ere deritze. Normandiako erresuma sortu zuten. Hego-ekialderantz joandakoei, aldiz, barego esaten zaie. Azken horiek Errusiar Estatuaren oinarria jarri bide zuten. Haien itsas bidaia luzeetan, Ternuaraino iritsi omen ziren, eta, beste aldera, ibaietan gora eta behera, Kaspio Itsasoraino. Mediterraneoan ere ibilitakoak dira.

Gerra-espedizio handienetan, ehunka ontzik hartzen zuten esku Bikingo garaiaren bukaeran. Belaontzien ikuste hutsak izua zabaltzen zuen Europako mendebaldean.

Bikingoen erlijioa erlijio nordiko deritzona zen, indoeuropar jatorrikoa. Odin eta Thor zituzten jainko nagusi.

Gudarien balentriak sagetan kantatu eta harri errunikoetan idazten zituzten, eta ornamentazio arte berezia garatu zuten.

Iturri erromatarretan, Baltikoko eta Eskandinaviako herri germaniarren erreferentzia lausoak badaude ere,​ Britainia Handiko iparraldeko Lindisfarneko monasterioa (793) arpilatu zutenean, haien eraso eta agerpenek garrantzia hartu zuten Europako eszena politikoan, eta laster izan ziren erasoak gainerako irletan eta kontinentean. Hurrengo bi mendeetako urte-liburuak eta kronikak kontakizun beldurgarriz beteta daude. Iberiar penintsulan, Lisboa, Cadiz, Algeciras eta Sevilla arpilatu zituzten, eta, oro har, Galizia, Andaluzia, Murtzia eta Balearrak.​ Haien ekintza bortitzak izutu egin zituen antzinako komunitateak; gerrara ohituta bazeuden ere, ezin zuten aurreikusi noiz sartuko ziren, eta, Erdi Aroaren hasieran, ez zuten botere indartsurik. Eraso horiek, hungariar eta abaroen erasoekin batera gehi Ekialdeko Europan herri eslaviarren presioa eta arabiarrena hegoaldean, feudalismoaren deszentralizazio politikoari mesede egin zion ezegonkortasun-aldi baten baldintza eta ondorio izan ziren.

Hurrengo mendeetan, bikingoek eta haien ondorengoek eragin handia izan zuten Europako historian. Britainiar irletan, urte askoan egon ziren agintean, azkenean normandiarrek (Normandian (Frantzia) lurrak jaso zituzten bikingoen ondorengoak) garaitu zituzten arte. Italian, Siziliako Erresuma normandiarra sortu zuten, eta Kordobako Kalifa-herrian eta Bizantziar Inperioan ere eragina izan zuten. Iparraldeko ibaietan bitartez, behin baino gehiagotan esku hartu zuten Itsaso Baltikoan eta Errusian, eta haien lehen estatuak (Kieveko Rusa) abenturazale bikingoei lotuak ageri dira.

Bikingoen garaia Harald Gupidagabea erregea erori zenean datatzen da bikingoen amaiera, 1066an, Stamford Bridgeko guduan, Ingalaterrako lurraldeaz jabetzen saiatzen ari zela hil zena;​ hala ere, Danimarkako historialariek 1085era arte zabaltzen duten, Danimarkako Kanuto IV.aren erregealdiaren amaierarekin.​ Eskandinaviarren eragina garrantzitsua izaten jarraitu bazuen ere, normandoen akulturazioa Frantzian, Ingalaterran eta Italian; hainbat estaturen garaipen militarrek itsasertza segurtatzea lortu zutenak, hala nola Frantziak, eta Eskandinaviaren kristautzearekin haien eraso gutxitzeak, pixkanaka, bere jardueraren amaiera ekarri zuen, ohi zen moduan behintzat.

Izenak eta etimologia

Lehorreratze bikingo baten birsortze historiko modernoa.

Hitzaren jatorria eztabaidatua da. Testu errunikoetan, fara í víking forma erabiltzen da espediziora joan gisa, Hala ere, geroagoko testuetan, Islandiako sagen kasuan adibidez, harrapaketak edo pirateria esan nahi du, eta ez du merkataritza-espediziorik sartzen. Vikingr aipamenak, eskaldoen artean, itsas haraindiko espedizioetan parte hartzen zuten marinel eta gerlari esan nahi du. Suediako erruna batzuetan, pertsona izentzat ere erabiltzen da. Terminoak konnotazio negatiboak zituenaren seinale gutxi daude bikingoen garaia amaitu aurretik.

Haien jatorriari buruz, badaude teoria gehiago ere, batzuk nahiko gertagaitzak. Aditu batzuek iradoki dute hitza wic saxoi hitzetik datorrela (kanpamendu militar bat). Beste batzuen arabera, vik in esalditik dator, badia barruan esan nahi duena, hala haien lehorreratzea aipatuz; edo antzinako eskandinavieraz vik hitzetik erator daiteke (badia txikia, kala edo sarrera), beraz, badia, kaleta edo fiordo batera doana dela esan daiteke. Beste batzuek uste dute Vigetik datorrela (bataila bat, baina ez da probablea arrazoi fonologikoengatik), edo vijkatik, mugitu edo desbideratu esan nahi duena eta bikingoa itzulinguru bat egin edo desbideratzen dena bihurtuz. Mende honetako adituen artean gero eta jarraitzaile gehiago lortu dituzten teorien artean dago antzinako eskandinavierako vika (itsas milia) hitzetik datorrena, hau da, arraunlariak nekatu eta erreleboa hartu aurretik ontzi batek egiten duen distantzia.​

Indarra galtzen joan den teoria batek bikingo hitza lotu du Viken eskualde geografikoaren aldaera gisa, Vikeneko pertsona esanahiarekin. Argudioaren arabera, bikingo hitzak Vikenetik datorren pertsona bat deskribatzen du soilki, besterik gabe, eta, oro har, azken mendeetan baino ez zuela hitzak Erdi Aroko eskandinaviarrak identifikatzen.​ Bestalde, garai hartako dokumentuetan, Vikeneko pertsonei víkverir zeritzen, eta bikingoak, berriz, Eskandinaviako beste eskualde batzuetatik zetozenak dira, hala nola Tóki Visking-eko harri errunikoetan (Sm 10),​ Gårdstånga (DR 330)​ eta Västra Strö 1.

Antzinako ingelesez, wicing hitza IX. mendeko Widsith poeman agertzen da, baita Adam Bremengoaren historian ere, 1070 inguruan. Praktikan, pirataren sinonimo gisa erabiltzen zen. Hitza galdu egin zen, eta ez da ondorengo testuetan erabiltzen, Erromantizismoko bikingoen piztueran, zeinak idealizatu zituen, berriro sartu zen bikingo hitza, eta, besteak beste, «erlijio bikingo» eta «kultura bikingo» esaerak hedatzeari bide eman zion.

Izenak aktibitateari egiten zion erreferentzia, ez jatorri etnikoari, eta terminoa eskandinaviar herrira zabaltzea metonimia modernoa da. Eskandinaviako testuetan, gaur egun ere, terminoa espedizionarioak izendatzeko erabiltzen da normalean.​ Kultura bat ote ziren ala ez auzia hainbat eztabaidaren helburu izan da. Olaf Ragnussonek, gaian adituak, hori defendatzen du Vikings: The Greatest Civilization liburuan, nekazalgo gizartean oinarrituta eta beren gobernuarekin. Adibidez, hitza germaniar kulturetarako erabiltzen da, jatorriz eskandinaviar diren samiak alde batera utzita.

Izen hori, hala ere, gutxi erabilia izan zen Eskandinaviatik kanpo. Ohikoak dira jatorri frankoko barego (barego edo Baltiko itsasokoak) eta nordmanni (normandiarrak, literalki iparraldeko gizonak) formak. Bien bitartean, alemaniar kronistek ascomanni (lizarraren gizonak) izenez deskribatzen dituzte. Deskribapen hori bi teoria hauetako baten ondorio izan daiteke: bikingoen zuhaitz sakratua, Yggdrasil, lizarra dela edo, baita ere, eskandinaviar mitologiaren arabera, lehen gizona, Ask, Odinek eta bere anaiek, Vili-k eta Ve-k sortu zutela aurkitutako lizar-enbor batetik abiatuta. Lehen emakumea, Embla, zumar enbor batetik sortua izan zen.

Hispaniako iturri musulmanek mayus izenez aipatzen dituzte (literalki, magoak, apaiz mazdeistei emandako izena eta, hedaduraz, paganoei buruz hitz egiteko erabiltzen zena); iturri eslaviarrek, Rus izenez (ziur aski, Ruotsi izen finlandiarretik, Suedia izendatzeko erabiltzen zutena), eta bizantziarrek, Rhos izenez (gorri grezierazko adjektibotik, bere ile gorrixkarengatik) edo Varangoi (ziurrenik Var norvegiera zaharretik –boto edo zin–, zeinak elkarri leialtasuna zin egin dioten gizon-taldea deskribatzen duen).

Izen horiek berdin erabiltzen ziren Eskandinaviako nazio guztientzat, izan norvegiarrak, suediarrak edo daniarrak. Adibidez, Adam Bremengoak, 1075 inguruan idatzitako dokumentu batean aipatzen ditu: «daniarrak eta suediarrak eta Danimarkatik haragoko beste jende batzuk (norvegiarrak), eskandinaviar deituak». Beraz, kronikek behin eta berriz Dene edo Dani aipatzen dutenean, ez luke bere egin behar delako bikingoak Danimarkatik zetozela nahitaez. Irlandarrek Lochlannach (iparraldeko jendea) edo Gaill (kanpotar edo atzerritar) Dubgaill eta Finngaill deitzen zieten, eta, bereizteko, daniarrei Finn-gaill (atzerritar zuriak) eta norvegiarrei Dubh-gaill (atzerritar beltzak) deitzen zieten.

Historia

Bikingoen lurralde eta bidaiak.

Dokumentatutako bikingoen lehen erasoa Ingalaterrako Portlanden aurka egin zuten 787an, Dorseten. Hurrengoa 793an gertatu zen, Ingalaterra ekialdeko Lindisfarne monasterioa arpilatu zutenean. Hurrengo bi mendeetan, bikingoenganako beldurra Europa osora zabaldu zen, haien eraso bortitz eta suntsitzaileak zirela eta.

Suediar, norvegiar eta daniarrak, Europan barrena txikizioan eta harrapakerian eta Bizantziorekin merkataritza harremanetan ibili ondoren, estatuak sortu zituzten, eta bultzada handia eman zioten Europako ekonomiari. Bikingoen espedizioek harrapakina bilatzea zuten helburu: leku askorik hartzen ez zuten balio handiko gauzakiak, batez ere, eta esklaboak. Urtero, udaberrian, gizonak itsasoratu egiten ziren, eta neguaren hasieran itzultzen ziren harrapakinez beterik. Itzuli ondoren, sakrifizioak eskaintzen zizkieten oparotasunaren jainkoei, eta bazkari handiak egiten zituzten jainkoei uzta onak eta espedizio onak eskatzeko. Neguan, itsasontziak eta armak konpontzen zituzten, eta animaliak ehizatzen zituzten haien larruak eskuratzeko.

Lehenengo erasoaldiekin batera, bikingoak konturatu ziren aski zutela egun gutxiko bidaldia babesik gabeko ondasun asko eskura izateko. Beraz, talde txiki mugikorretan antolatu ziren erasoa bat-batean jo eta berehala ihes egiteko. Kristauek, eta batez ere lekaideek, jainkoaren zigortzat zeuzkaten bikingoak, gizonen bekatuak garbitzeko bidaliak. Erresistentzia handirik izaten ez zutela ikusirik, bikingoak negupasa egoten ziren harrapaketan ibiltzen ziren lekuetatik hurbil (840. urteaz geroztik egin zituzten lehenengo neguteak etxetik kanpo). Egoera hark abantaila handiak ekarri zizkien: harrapakina eta esklaboak ondo gordeta edukitzen zituzten, gertu; gotorlekuetan zeudenez, neguan atseden hartzen zuten, eta, beraz, lehenago hasten ziren udaberriko sarraldiak eta erasoak egiten. Europako sartaldeko itsasbazterreko hiriei eta monasterioei eraso ondoren, ibaietan gora joaten ziren, eta, talde etsaiei bidea itxiz eta ibaietako joan-etorria mendean hartuz, berehala iristen ziren barrualdeko hirietara.

Ordura arte, inoiz ez zuten harrapaketa hain kopuru handian eta modu antolatuan egin. Erasoak gehitu ahala, harrapaketaren etekinak gutxiagotu egin ziren, eta, haien ordez, zergak ordaintzera behartu zituzten mendean hartutako herriak; horretarako itunak egiten zituzten, bai itun horiek erraz hautsi ere. Ordaindu beharreko kopuruetan, aldaketa handiak izaten ziren.

Herrialdeka

Britainia Handia

Kronika anglosaxoien arabera, 793an Lindisfarneko erasoaren ondoren, bikingoek Ingalaterrako itsasertza noizbehinka bisitatzen jarraitu zuten. Urte berean, bikingoek San Cuthberten erlikiak zaintzen zituen monasterioa arpilatu zuten. Arpilatze, eraso eta suntsipen aldi bortitz baten hasiera izan zen, denborarekin bortitzagoak eta antolatuagoak bilakatu zirenak. Hala, norvegiarrek 840 eta 841 arteko neguan egin zuten eraso, udan ohi zuten bezala eraso beharrean eta Irlanda aurreko uharte batean lehorreratuz. 850ean, negua Ingalaterrako lurretan igarotzera iritsi ziren.

Garai hartan ohikoa zen Northumbriako edozein elizatan honako otoitz hau egitea:

«

A furore normannorum libera nos, Domine (Libra gaitzazu, Jauna, normandiarren haserretik.)

»

Gilem I.a XVIII. edo XIX. mendeko artista bate ikuspegitik.

865ean, Danimarkako armada handi bat, ustez, Ivar Hezurrik gabekoak, Halfdan Ragnarssonek, Ubbe Ragnarssonek eta, geroago, Guthrum erregeak gidatua, Estangliara iritsi zen. Ingalaterra Northumbriarantz zeharkatu zuten; York menderatu, eta bertan kokatu ziren Jorvik erresuma bikingoa sortuz. Erresuma anglosaxoi gehienak arazo handirik gabe konkistatuak izan ziren arren, Alfredo Handiak Wessexeko mugan geldiaraztea lortu zuen. Bikingoak nagusi izan ziren Ingalaterran urte askoan, zerga bat ordainaraziz lurralde okupatuan, danegelda (edo daniarren urrea), eta lurraldeari Danelaw deitu zioten. (Danimarkako legearen mende). Alfredok 880. urte inguruan, Guthrumen Bakea sinatu zuen Danimarkako erregearekin, eta lurraldeak banatuko zituen muga bat adostu zuten. Guthrumek lurralde horien iparraldean eta mendebaldean erreinatuko zuen; Alfredok, berriz, hegoaldekoak eta ekialdekoak hartuko zituen (une horretatik aurrera, Anglolandez, Alfredok bere lurraldeei eman zien izenaz, hitz egiten has gaitezke). Hala ere, Alfredok eta bere ondorengoek gerra jarraitu zuten, eta, azkenean, bikingoak kanporatu, eta York hartu zuten.

Bikingoen beste bolada bat 947an iritsi zen, Erik I.a Norvegiakoak (Erik Aizkora Odoldua) York konkistatu zuenean. Bikingoen presentzia Kanuto Handiaren erregealdira arte luzatu zen (1016-1035); hil ondoren, zenbait oinordetza-gerrek ahuldu egin zuten errege familia. Borroka horien amaiera Harald III.aren porrotarekin iritsiko zen, Stamford Bridgeko guduan. Ironikoki, dinastia berria Gilen I.a Konkistatzaileak fundatu zuen, Frantzian finkaturiko normandiar edo bikingoen ondorengo bat.

Osagaiak

Bikingoei buruzko lehen mailako iturri nagusiak Eskandinaviako eta haiek kokatu ziren eskualdeetako hondarrak dira. Latindar alfabetoaren bidezko idazkera Eskandinavian kristautasunaren adopzio garaikoa da, eta, beraz, ez dago XI. mendea eta XII. mendearen hasiera aurreko jatorrizko iturririk. Bikingoek erruna inskripzioak erabiltzen zituzten, sarritan laburrak eta ulertzen zailak. Historia modernoak bikingoei buruz duen ezagutza gehiago oinarritzen da komunitate kristau eta musulmanen testuetan, sarritan joera negatibo batekin bikingoen jarduera jasan izanagatik. Dokumentuak, elkarren artean, desberdinak dira beren partzialtasunari eta fidagarritasunari dagokienez, baina ez Goi Erdi Aroko testu arruntena baino gehiago, eta, beraz, garrantzitsuak izaten jarraitzen dute. XX. mendearen erdialdetik, arkeologia-iturriek irudi osoagoa eta neutralagoa eraikitzen lagundu dute.​ Erregistro arkeologikoa bereziki aberatsa eta askotarikoa da, eta landa- eta hiri-kokalekuak, industria eta jarduera ekonomikoa eta nabigazioa eta gerra-jarduerak ematen ditu, jarduera erlijioso kristaua eta paganoa alde batera utzi gabe. Iturri hori are garrantzitsuagoa da garai bikingoaren aurreko garairako.

Bikingoen garai horren ondorengo erregistroak ere baliagarriak dira bikingoak ulertzeko, nahiz eta arreta handiz tratatu behar diren. Europako iparraldean Eliza sendotu ondoren, iturri natiboak loratzen hasi ziren, bai latinez, bai antzinako eskandinavieraz. Bereziki garrantzitsua izan zen Islandiako bikingoen kolonia, XII. eta XIV. mendeen artean herri-literatura aberatsa garatu baitzuen, erro bikingo sendoak eta Islandiako sagen garaiko tradizioak zituena. Narratiba horien fidagarritasuna ez da erabatekoa, baina balio handia du, besteak beste, X. eta XI. mendeetako poeten jatorrizko poesia eskaldoaren arrastoak biltzen dituelako. Toponimoetan dagoen ebidentzia linguistikoak ere balio du herri honen hedapena trazatzeko.

Aurrekariak

Eskandinaviako eta Europa iparraldeko mapa.

Etnia aldetik herri germaniarren familiakoak ziren, eta haien hizkuntza eta kultura germaniarrak ziren, erlijio animistetatik eratorriak, Eskandinaviako herri guztien antzera. Germaniako lehen monje kristauek Noeren bilobarekin eta Jafeten seme zaharrenarekin, Gomer izenekoarekin, (eta bere herria, zimeriarrak) lotu zuten herri hori. Eskandinaviako eremu osoko hizkuntza- eta kultura-komunitatea kontuan hartu behar da herri horien espiritua hobeto ezagutzeko.

Herri horiek, greziarrak bezala, oso geografia zatikatuan bizi ziren, eta, klimarekin eta animalia haragijaleekin batera, oso zaila zen lehorreko komunikazioa, eta, ondorioz, nabigatzera behartuak izan ziren. Itsasoa bere komunikabide nagusi bihurtuko zen.

Eskandinaviako herrialdeen eta Europako gainerako herrialdeen arteko harremanak aspalditik zetozen. Heruloak, adibidez, geroko bikingoen aitzindari argiak izan ziren, horiek ere Eskandinaviatik baitzetozen, eta Europako kostalde atlantikoan harrapaketa-espedizio batzuk egin zituzten ontzietan. Aurkikuntza arkeologikoek erakusten dutenez, merkataritza eta eragina Kristo aurreko hainbat milurtekokoak dira. Hala ere, Eskandinaviako herrialdeak garrantzi politiko eta ekonomiko gutxiko bazterrak ziren Europako gainerako herrialdeentzat.

Norvegiar bikingoak

Bikingoen drakkar itsasontzi bat Osloko itsasontzi bikingoen museoan ikusgai.

Norvegiarrak harrapaketa bila eta lurralde berrien bila abiatzen ziren kolono gisa etxaldetan non kokatu aurkitzeko. Islandiara iritsi ziren (870 urteaz geroztik hasi omen ziren han kolonoak kokatzen). 981. urtean Groenlandia aurkitu zuten, eta Erik Gorriak kolonizatu zuen. 1000. urtearen inguruan, haren seme Leif Erikssonek Kanadako itsasertza aurkitu zuen, eta Vinland deitu zuen (Ardoaren lurraldea).

Shetlandak eta Orkadak ere kolonizatu zituzten (VIII. mendea), eta Eskoziako iparraldean lehorreratzen saiatu ziren. Hebridak uharteetara eta Man uhartera iritsi ziren.

Irlandara, IX. mendean heldu ziren; kolonia berriak sortu zituzten han, eta bertako biztanleekin nahastu ziren. 1014. urtean, gorabehera askoren ondoren, Brian Boru irlandar buruzagiak Clontarfeko guduan garaitu zituen, Bikingoek Irlandan zuten nagusitasuna irlandarren kontra galdu zuten, baina ez zuten handik alde egin. Hiri-estatuak sortu zituzten, uharte horretako gaur egungo hirien oinarri izan zirenak. Irlanda zeltaren eta norvegiarren arteko bat egite hark emaitza aipagarriak izan zituen: lehenengo txanponak, lehenengo hiriak, eta Irlandako ontziolen sorrera.

Danimarkar bikingoak

Sakontzeko, irakurri: «Normandiako dukerria»

Daniarren egintza batzuk gogoangarriak izan ziren Europako Goi Erdi Aroaren historian. daniarrek haien auzoek baino antolamendu hobea zuten, espedizio handiak prestatzen baitzituzten harrapakin eta lur bila. Haien konkistek hiru aldi izaten zituzten beti. Lehenengoa, zuzeneko harrapaketa eta hondamena, oso laburra izaten zen. Bigarren aldian, estatu antolatuekin harremanetan zeudenean, zergak ordaintzera behartzen zituzten hango biztanleak; indarkeria erabiltzen zuten herritarrak beldurtzeko eta ordaintzera behartzeko. Aldi horrek eragin handia izan zuen Europako ekonomian, printzeek eta monasterioek gordeta zituzten metal preziatuak hara hona ibili baitziren. Hirugarren aldia lurraldea zuzenean ustiatzea zen: gudarosteek herrialde jakin bat beretzen zuten, eta estatu bat sortzen zuten hango erregearekin edo agintariekin bat etorri ondoren. Estatu horiek sortu ondoren, kristautu egiten ziren, eta Europako Erdi Aroko gainontzeko aristokratekin parekatzen ziren horrela.

Hiru aldi horiek IX. mendearen hasieraren eta X. mendearen hasieraren artean izan ziren, eta bitarte horretan daniarrek estatuak sortu zituzten Alemanian, Frantzian eta Ingalaterran. Ingalaterra daniarren helburu izan zen. IX. mendearen bigarren erdialdean, daniarrek gero eta eraso gehiago jo zituzten Ingalaterran. 865. urtearen inguruan, Gudaroste Pagano Handiaren erasoaldia eta gero, Ingalaterra osoa, (Wessex izan ezik), bikingoen esku zegoen.

1066. urtean, tronua eskuratu nahi zuten erregegaien arteko borrokek zatitua eta hondatua zutelarik Ingalaterra, Gilen Konkistazailea normandiar erregeak, jatorriz eskandinaviarra, Normandiatik Mantxako kanala zeharkatu, eta Harold II.a Ingalaterrakoari Hastingseko guduan garaitu ostean Ingalaterra beretu zuen.

Karolingiar Inperioak daniarren eta norvegiarren erasoak jasan zituen. 799tik 840ra aldi bateko erasoak izan ziren, baina 840tik aurrera han ibili ziren etengabe ehun urtez. 911n, Rollon buruzagi bikingoak feudo bat hartu zuen Frantziako erregearengandik, kristau bihurtzeko eta leial izateko zinaren truke. Rollonek bere gizonen artean banatu zuen lur hura, eta Normandiako dukerriak aurrera egin zuen.

XI. mendean, bikingoak kristautzen hasi ziren. Europar estatuak indartsuagoak ziren, eta bikingoak gizarte antolaketa ezberdina zuten. Ingalaterraren konkistarekin, 1066an, bukatzen da bikingoen garaia.

Suediar bikingoak: Baregoak

Sakontzeko, irakurri: «Barego»

Baregoen Volgako Ibilbidea (gorriz) eta Bizantziorako Ibilbidea (morez) adierazten dituen mapa.

Suediarrek edo baregoek eragin handia izan zuten Errusian, bultzada handia eman zioten Errusiako erdialdeko ekonomiari, eta estatu batzuk sortu zituzten; horietan garrantzitsuena, Kieveko Printzerria izan zen.

Baregoak ere harrapaketan ibili ziren, baina batez ere merkataritza trukeak egin zituzten Errusiako ibai bideetan barrena, eta, 860. urtean, Bosforora iritsi ziren. Merkataritza zubi sendo bat egin zuten Ekialdeko Europaren eta Bizantzioren artean.

Bikingoak Euskal Herrian

Sakontzeko, irakurri: «Bikingoak Iberiar penintsulan»

816an, Iruñean, nafarren alde esku hartu zuten mairuen aurkako gudaldian. 823an eta 825ean, Mundakan, Urdaibai kresal-ibaian geratu ziren. 840an, daniarrek Inperio Frankoari eraso egin zioten Atturri ibaitik. Akitaniaren nolabaiteko kontrola lortu zuten 15 urtetan. Karlos Burusoila enperadoreak Garona ibaiaz hegoaldera galdu zuen agindua.

859an, Björn Järnsidak eta Hasteinek zuzendutako 69 itsasontziko bikingoen espedizio batean atxilotu zuten Iruñeko Erresuma zeharkatu zuten Mediterraneorantz, bidenabar Gartzia I.a Eneko Nafarroakoa bahitu eta erreskatea ordaindu zutenean askatu zutelarik.

Bikingoen aginteak 982 arte iraun zuen Gaskonian, non Nafarroak gailendu zituen.

Bikingoak telebistan, komikietan eta zineman

Vicky bikingoa izan da telebistan egin den bikingoei buruzko telesaila ospetsuenetako bat, kasu honetan, marrazki bizidunetako telesaila. Beste alde batetik, Asterixen komiki bildumetako abenturetako batek, Asterix eta normandoak izenburua du, non, gaur egun, Norvegia eta Danimarkakoak izango liratekeen bikingoak agertzen diren.

Zinema filma ugari bikingoak hartu izan dituzte gaitzat: The Vikings (1958), Alfred the Great (1969), The Island at the Top of the World (1974), Hrafninn flýgur (1984), Pathfinder (1987ko filma) (1987), Erik the Viking (1989), The 13th Warrior (1999), Beowulf (1999ko filma) (1999), Beowulf & Grendel (2005), Pathfinder (2007ko filma) (2007), Beowulf (2007ko filma) (2007), Outlander (2008), Vicky the Viking (2009), Vikings telesaila (2013-2014)...

Bibliografia

• San José Beltrán, L. (2015). Quiénes fueron realmente los vikingos. Un estudio sobre la historia y cultura del pueblo escandinavo entre los siglos VIII y XI. Barcelona: Quarentena Ediciones. ISBN 978-84-16229-16-1
• García Corrales, E. (2010). «Los vikingos invaden Sevilla». Historia 16, 235, 25-32, 1995. ISSN 0210-6353.
• Hollander, L. M. (1955) The Saga of the Jómsvíkings. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-77623-4 (inglés)
• L'Orsa, V. (2009). Blodige oppgjør. Vikingene på den iberiske halvøy. Oslo: Kolofon Forlag. ISBN 978-82-300-0585-9
• Sturluson, S.. (1992). Heimskringla: History of the Kings of Norway. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-73061-6 (inglés)
• VV. AA. (2004). Los Vikingos en la Península Ibérica. Madrid: Fundación Reina Isabel de Dinamarca. ISSN 87-7667-000-7.

Kanpo estekak

• Joseba Aurkenerena: Bikingoen erasoak eta kokalekuak Euskal Herrian - 1 [1]
• Joseba Aurkenerena: Bikingoen erasoak eta kokalekuak Euskal Herrian - 2 [2]

• Datuak: Q12567
• Multimedia: Vikings / Q12567