Pasai San Pedro

Pasai San Pedro
	Euskal Herria
	Pasai San Pedroko ikuspegia Pasai Donibanetik.
Kokapena
Herrialdea	Gipuzkoa
Udalerria	Pasaia
Administrazioa
Posta kodea
Geografia
Koordenatuak	43°19′24″N 1°55′49″W / 43.32333°N 1.93028°W
Demografia

Pasai San Pedro Pasaiako (Gipuzkoa) udalerriaren barruti bat da. 2.809 biztanle zituen 2007an. Pasaiako portuaren mendebaldean kokaturik dago. Mendebaldean Trintxerpe auzoarekin muga egiten du, eta ekialdean berriz, Pasai Donibane aurrez aurre du.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Denbora laburrez (1887 eta 1897ko errolden artean) Pasaia bi udalerritan banatu zen, Pasai San Pedro eta Pasai Donibane izenak izan zituztenak. XIX. mendean Pasaiako badiara begira dagoen kalea eraiki aurretik, Pasai San Pedro herriguneko kale nagusia gaur egungo Pasai Donibaneko herriguneko kalearen antzekoa zen.

Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanalaren bestaldean San Pedroko ontziralekua dago. Torreatzeko iturria ikustekoa da eta han datorren ura sendagarria omen da, agian horregatik herritarrek loreontziz eta landarez apaintzen dute.

San Pedroko kaleetan antzinako zenbait etxe daude, armarri eta guzti: esate baterako Etxeberria, eta Blas Lezokoa Olabarrieta (1689‑1741) almirantearen jaiotetxea. Blas Lezokoak Indietako Kartagenaren (Kolonbia) defentsan jardun zuen eta ingelesen ontzidiaren erasoari aurre egiteko borrokan heroia izan zen.

San Pedro eliza barrokoa da, XV-XVIII. mendekoa, Martin Karrera arkitekto beasaindarrak eraikia. Handik gertu, arrantza‑ditxoaren ondoan, Trintxerpe dago. Auzo jendetsu horrek Karmengo eliza modernoa du, Karmengo Ama Birjinari eskainia, bertako erretaula Arantzazuko lehengo santutegitik ekarri zuten.

San Pedron Itsas Arrantzako Ikastetxe Politeknikoa dago.

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pasai San Pedroko Reme Gaztelumendiren^[1] testigantza, Pasaiak Francoren ondorioz jasandako erdalduntzearen ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak^[2]^[3] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Gipuzkeraren barne dagoen Bidasoako hizkera^[1] da Pasaian^[2] kokatzen dena. Bidasoako hizkerak erdialdeko euskararen, euskara nafarraren eta nafar-lapurtarraren tarteko hizkeratzat har daitezke. Hala ere, azkenaldian erdialdeko ezaugarriak tarte handiagoa hartzen ari direla eta gehiago zabaltzen ari direla ematen du. Pasaiaz gain, Errenteria, Lezo, Oiartzun, Hondarribia eta Irun ere kokatzen dira hizkera honetan.

Ondarea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Museoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Albaola Itsas Kultur Faktoria: Bertan Albaola Elkarteak XVI. mendeko San Juan baleontziaren erreplika zientifikoa eraikitzen ari da jendaurrean, garaiko teknikak eta materialak erabiliz.^[4]^[5]^[6] Hori dela eta 2015. urtean baleontziaren eraikuntza prozesuak UNESCOren babesa lortu zuen.^[7] Ondartxo kalan dago, antzinako Askorreta ontziola zegoen lekuan.

Monumentuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pasai San Pedroko hilerriko portada erromaniko eta gotikoak: XII. eta XV. mendekoak hurrenez-hurren. Hura izan zen Pasai San Pedroko eliza 1774ra arte, portu mailan eliza berria eraiki zuten arte. Herriko hilerria da gaur egun. Portada erromaniko hori udalerriko ondare arkitektoniko zaharrena da.

Eraikinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Almirantearen gotorlekua:Ulia mendian, Pasai Donibaneren parean kokatzen den gotorleku militarra da. Karlistealdiaren garaikoa da.
Blas Lezoren jaiotetxea: Blas Lezo pasaitar itsasgizon eta militar ospetsuaren jaiotetxea.
Ferrertarren etxea: Ferrer pasaitar familiaren oinetxea da. XIX. mendeko eraikina.
San Pedro eliza: 1774an eraiki zen. herrigunetik hurbilago dagoen eliza berria eraikitzeari ekin zitzaion.

Leku interesgarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Senekozuluako itsasargia
Platako itsasargia eta itsaslabarrak

Proisako graffitiak. Frontoiko plazan dauden graffitiak.
Omenaldia Pasaiari Pasai Sanpedrotik Pasai Donibanera txalupaz pasatzeko tokian. "Itsasoan hildako seme-alaben oroimenezko hiru Pasaien arteko omenaldia" izenarekin bataiatu zuten eta 1972az geroztik sorkuntza hori. Hamabost metroko altuera du Pasai San Pedroren ertzean, eta badirudi ongietorria ematen diela portura iristen diren ontziei. Bere egileak alegoria artistiko gisa definitu zuen.^[8]

San Pedro eliza.
Pasai San Pedro Arrokaundietatik ikusita.
Muguruza ardotegia.
Portua.
Albaola Itsas Kultur Faktoria.
Senekozuluako itsasargia.
Platako itsasargia eta itsaslabarrak.
Portada erromanikoa herriko ondare arkitektoniko zaharrena
Nestor Basterretxearen Omenaldia Pasaiari eskultura (1972)

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Biztanleriaren eboluzioa
2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007
2.730	2.750	2.775	2.801	2.814	2.832	2.835	2.809

Iturria: Udalaren webgunea.

Arraunketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sanpedrotarrak Arraun Elkarteak historikoki Euskal Herrikoen artean palmaresik hoberenetarikoa du, eta Libia trainerua eta more kolorea dira euren ikurrak.

Garraiobidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pasaiako txalupa: Pasai San Pedro eta Pasai Donibane elkarlotzen ditu.

Museoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Albaola Itsas Kultur Erakundea

Jaiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekainaren 29a, Kepa Deuna

Sanpedrotar ospetsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Blas Lezo (1689-1741), itsasgizon eta militarra.
Joaquín María Ferrer (1777-1861), politikaria eta militarra.
Manuel Arrillaga "Aita Manuel" (1879-1961), arraunlaria eta patroia.
Rikardo Ugarte Zubiarrain (1942 ), eskultorea eta margolaria.
Juan Jose Uria (1956 ), eskubaloi jokalaria.
Juan Carlos Fontan (1960 ), traineruetako patroia.
Joserra Fachado (1960) aktorea eta pailazoa.
Lierni Fresnedo (1961), aktorea.
Joseba Larrañaga (1968 ), kazetaria.
Mikel Astarloza (1979 ), txirrindularia.
Itziar Gonzalez Dios (1989) Ixa taldeko ikertzailea

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Euskal Herri Enblematikoa entziklopediako Itsasoko Historia. Euskal Kostaldeko Gida. liburutik txertatu zen 2014-12-18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, liburu hori eta entziklopedia horretako beste zenbait Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b «Bidasoakoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ ^a ^b «Pasaia - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).
↑ «Francoren debekuekin, Pasaia erdaldundu - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).
↑ «Sakana, haritzen lurraldea – Sakana» sakana.eus (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).
↑ «Albaola haritzak - Donostiako museoa - euskal itsas ondarea» Albaola (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).
↑ (Gaztelaniaz) «Xabier Agote, “Txalupak & carretas”» El blog de Roge 2017-01-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).
↑ (Gaztelaniaz) Gómez, Mirari. (). «La UNESCO patrocina el proyecto de la nao San Juan» Cadena SER (Noiz kontsultatua: 2018-08-09).
↑ Kultur & Art. (2021). ART BASTERRETXEA /Omenaldia Pasaiari 1972/ Nestor Basterretxea/ Pasaia-Gipuzkoa. (Noiz kontsultatua: 2022-04-20).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa

Pasai San Pedroko hirigune historikoaz

Datuak: Q12265567
Multimedia: Pasai San Pedro

[#1-1] «Bidasoakoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).^{[Betiko hautsitako esteka]}

[#2-2] «Pasaia - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).

[3] «Francoren debekuekin, Pasaia erdaldundu - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-19).

[4] «Sakana, haritzen lurraldea – Sakana» sakana.eus (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).

[5] «Albaola haritzak - Donostiako museoa - euskal itsas ondarea» Albaola (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).

[6] (Gaztelaniaz) «Xabier Agote, “Txalupak & carretas”» El blog de Roge 2017-01-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-16).

[7] (Gaztelaniaz) Gómez, Mirari. (). «La UNESCO patrocina el proyecto de la nao San Juan» Cadena SER (Noiz kontsultatua: 2018-08-09).

[8] Kultur & Art. (2021). ART BASTERRETXEA /Omenaldia Pasaiari 1972/ Nestor Basterretxea/ Pasaia-Gipuzkoa. (Noiz kontsultatua: 2022-04-20).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]