Azala/Nabarmendutako artikuluen artxiboa

Wikipedia, Entziklopedia askea


2024ko maiatza


Birkargatu

2007[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erradiazio elektromagnetikoa edo Elektromagnetismoa espazioan zehar hedatzen den eta osagai elektriko eta magnetikoak dituen uhina dugu. Osagai elektriko eta magnetiko hauek elkarren perpendikularrak dira. Era berean, osagai hauek hedapen-norabidearekiko perpendikularra den planoan oszilatzen dute.

Erradiazio elektromagnetikoak, hedatzen den perturbazioa den neurrian, mateariarekin elkarrekintza izan dezaketen momentu eta energia garraiatzen ditu.

Uhin mekanikoak ez bezala, uhin elektromagnetikoak ingururen materialetan zein hutsean hedatu daitezke. Hau dela eta, XIX. mendean eter izeneko substantzia detektaezin bat existitzen zela jo zen, zeinetik uhin elektromagnetikoak hedatzen ziren.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Bigarren Mundu Gerra gizateriak ezagutu duen guda garrantzitsuena izan da, munduko biztanleriaren %2 hila gertatu zelarik (56 milioi pertsona) horietako gehienak zibilak. 1939ko irailaren 1ean hasi zen (nahiz eta Asian 1937tik Japonia eta Txina gerran zeuden) eta 1945eko irailaren 2an amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza:


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Sakana Nafarroako mendebaldean dagoen eskualdea da, Iruñeko merindadean. Gazteleraz Barranca, Burunda eta Ergoiena izenez ezagunak diren eskualdeak hartzen ditu bere baitan. Eskualdeak 305.5 km² ditu, eta bertan ia 20.000 biztanle bizi dira, %37 euskalduna izanda (2001).

Luzeran Ziordiatik Irurtzunera 35 kilometro ditu eta zabaleran ez ditu 5 baino gehiago leku gehienetan. Ziordia da mendebaldenen dagoen herria eta Gasteiztik 42 kilometrotara dago. Irurtzun da ekialdeenen dagoen herria eta Iruñeatik 20 kilometrotara dago. Altsasutik Donostiara 69 kilometro daude.

Sakana Euskal Herriko zentru geografikoan kokatzen da.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


E = mc2 fisikako ekuaziorik ezagunetarikoa da, energia (E), masa (m) eta argiaren abiaduraren arteko erlazioa hutsean zehar azaltzen duena. Ekuazio hau erlatibitate bereziaren barruan sartzen da, eta hau dela eta, egunero erabiltzen dugun masaren kontzeptua (masa inbariantea) baino, masa erlatiboa erabiltzen da.

Albert Einsteinek 1905an idatzi zuen (nahiz eta garaian idazkera ezberdina izan) bere Annus Mirabilis (urte bikaina) txostenetan. Bertan Einsteinek erakusten zuen nola denpora eta espazioko lau dimentsioko sistema bateratu bat erabiliz fenomeno behagarrien jokaera azaltzea posiblea den, Galileoren erlatibitate printzipio eta argiaren abiadura konstatearekin bat eginez. Einsteinen erlatibitatearen teoria bereziak Euclide eta Galileoren denbora eta distantzia absolutuen ideia baztertu zuen, masa eta energia forman bakarrik ezberdinak direla erakutsiz.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Hegazkina aireontzi hegaldun bat da, hegan egin dezakeena. Bere pisua airearena baino handiagoa da, eta hegan egiteko indar aerodinamikoan oinarritzen da, hegal batetik pasatzen den airearen presioak ezberdinak baitira behealdean eta goialdean. Honetarako hegalak forma berezi bat eduki behar du.

1903an Wright anaiek lehenengo hegaldi propultsatu eta kontrolatua egin zutenetik, asko aurreratu da hegazkingintzan. Garraio bide nagusienetarikoa da, egunean milioika pertsonek erabiltzen dutelarik, eta zamak eramateko bide lasterra ere bada. Aeronautika deritzan zientzia oso bat garatu da beraien inguruan.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Ura
Ura

Ura gai elkartua da, oxigeno atomo bat eta bi hidrogeno atomoz osatua (H2O). Giro-tenperaturan likidoa da, usaingabea, zaporegabea eta koloregabea. Nahitaezkoa uste da bizitzarako, ez baita ezagutzen uraren gabezia osoan bizi den izakirik. Lurrean nahiko ugaria den gai elkartua da, hainbat leku eta itxuratan ageri dena: ozeanoetan eta plaka polarretan nagusiki, baina baita hodei, ibai, aintzira eta bestelakoetan ere. Urak lurrazalaren % 75 estaltzen du. Ur horren % 97,2 gazia da, eta % 2,8 geza. Ur geza horren % 1 baino ez dago egoera likidoan, gainerakoa poloetan izoztuta baitago.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Real Sociedad edo Erreala (talde berak, Reala izena erabiltzen du), Donostiako futbol talde garrantzitsuena da.

1909an, "Club Ciclista de San Sebastián" izenarekin, Espainiako Txapelketa lortu zuen, Español de Madrid taldeari 3 eta 1 irabazita. Irailaren 7an jaio zen ofizialki, Adolfo Saenz presidente zela. 1910eko otsailaren 11n, Alfontso XIII.a Espainiako erregeak Errege titulua eman zion taldeari, "Real Sociedad" bihurtuz. 1913ko urriaren 5an Atotxa estadioa inauguratu zuten, 80 urtez Errealaren zelaia izango zena.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Rock and Rolla XX. mendeko bigarren erdian sortutako musika mota da. Ahots-melodia, gitarra elektrikoak, baxuak eta normalean erritmo markatuko bateria dira genero hau eratzeko jogailu arruntak. Teklatuak eta sintetizatzaileak ohikokak dira rock musikaren hainbat azpigenerotan, baita haize-instrumentuak rockaren lehen urteetan. Rock musika estiloa oso zabala da, eta muga lausoak ditu.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


2006[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Foraminifero bentikoak
Foraminifero bentikoak

Foraminiferoak protista zelulabakarrak dira. Ameba, erradiolario eta heziozoarioek bezala pseudopodoak dituzte. Bere tamaina dela eta, kosmopolitak direlako eta azkar eboluzionatzen dutelako mikropaleontologian oso erabiliak dira. Foraminifero planktonikoek segida bioestratigrafikoak izendatzeko balio dute eta bentonikoek berreraikuntza paleoanbientalerako.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Sherlock Holmes 1887an sortua izan zen Sir Arthur Conan Doylen eskutik. Historian egon den fikziozko detektiberik ezagunena da. Akatsik gabeko logika zientifikoaz eta zorroztasun psikologikoaz argitzen zituen agertzen zitzaizkion kasu guztiak. Gainera, fikziozko eta misteriozko 4 nobela eta 56 ipuinen protagonista nagusia da, "Canon Sherlockiano"an bilduta daudenak.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Julio Zesar
Julio Zesar

Julio Zesar latinez Gaius Iulius Caesar. K. a. 100. urteko uztailaren 12an edo 13an jaio eta K. a. 44.ko martxoaren 15ean hil zen Militar eta politikari erromatarra izan zen.

Galia menperatzean eta Britaina Handiko lehen inbasioarekin, Erroma Ozeano Atlantikoari begira jarri zuen eta garai guztietako militar handienetakotzat jotzen dute.


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Donostia
Donostia

Donostia Gipuzkoako hiriburua da. Atlantiar ozeanoaren ertzean dago, Bizkaiko golkoaren muturrean, eta Madril-Paris errepide nagusian. Kokapen ezin hobea du, Urumea ibaiaren itsasoratzean, Igeldo, Urgull eta Ulia mendien artean, hiru hondartza ezagunekin: Ondarreta, Kontxa eta Zurriola.

Artikulura jo »


Txantiloia ikusi - Aldatu - Historia


Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]