Henrike VIII.a Ingalaterrakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Dexbot (eztabaida | ekarpenak)
4.354 edits
t Removing Link FA template (handled by wikidata)
t Robota: Birzuzenketak konpontzen
6. lerroa: 6. lerroa:
| armarria = Coat_of_Arms_of_England_(1509-1554).svg
| armarria = Coat_of_Arms_of_England_(1509-1554).svg
| kargua = [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako]] eta [[Irlandako Erresuma|Irlandako]] erregea.
| kargua = [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako]] eta [[Irlandako Erresuma|Irlandako]] erregea.
| hasiera = [[1509]]ko [[apirilak 21]]
| hasiera = [[1509]]ko [[apirilaren 21|apirilak 21]]
| bukaera = [[1547]]ko [[urtarrilak 28]]
| bukaera = [[1547]]ko [[urtarrilaren 28|urtarrilak 28]]
| aurrekoa = [[Henrike VII.a Ingalaterrakoa|Henrike VII.a]]
| aurrekoa = [[Henrike VII.a Ingalaterrakoa|Henrike VII.a]]
| ondorengoa = [[Eduardo VI.a Ingalaterrakoa|Eduardo VI.a]]
| ondorengoa = [[Eduardo VI.a Ingalaterrakoa|Eduardo VI.a]]
24. lerroa: 24. lerroa:
'''Henrike VIII.a Ingalaterrakoa''' (Greenwich jauregia, [[Greenwich]], [[1491]]ko [[ekainaren 28]]a - Whitehall jauregia, [[Londres]], [[1547]]ko [[urtarrilaren 28]]a) [[1509]]-1547 bitarteko urteetan [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako erregea]] izan zen; horrezaz gain, 1509–[[1541]] bitartean [[Irlanda]]ko jauna, eta 1541–1547 bitartean [[Irlandako Erresuma|Irlandako erregea]] ere izan zen.
'''Henrike VIII.a Ingalaterrakoa''' (Greenwich jauregia, [[Greenwich]], [[1491]]ko [[ekainaren 28]]a - Whitehall jauregia, [[Londres]], [[1547]]ko [[urtarrilaren 28]]a) [[1509]]-1547 bitarteko urteetan [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako erregea]] izan zen; horrezaz gain, 1509–[[1541]] bitartean [[Irlanda]]ko jauna, eta 1541–1547 bitartean [[Irlandako Erresuma|Irlandako erregea]] ere izan zen.


[[Errenazimentu]]aren garaiko errege nagusietako bat izan zen. Kanpoko politikan, [[Frantzisko I.a Frantziakoa]] eta [[Karlos V.a|Karlos V.a Espainia eta Germaniakoarekiko]] orekari eusten jakin zuen, hitzarmen politika azkar bati esker. Hala ere, sei aldiz ezkondu zelako eta [[Ingalaterrako Eliza]] [[Erromatar Eliza Katoliko]]tik bereizi zuelako da, batez ere, ezaguna.
[[Pizkundea|Errenazimentuaren]] garaiko errege nagusietako bat izan zen. Kanpoko politikan, [[Frantzisko I.a Frantziakoa]] eta [[Karlos Habsburgokoa|Karlos V.a Espainia eta Germaniakoarekiko]] orekari eusten jakin zuen, hitzarmen politika azkar bati esker. Hala ere, sei aldiz ezkondu zelako eta [[Anglikanismo|Ingalaterrako Eliza]] [[Erromatar Eliza Katolikoa|Erromatar Eliza Katolikotik]] bereizi zuelako da, batez ere, ezaguna.


== Bizitza ==
== Bizitza ==
[[Londres]] inguruko [[Greenwich]] herrian jaio zen, [[1491]]ko [[ekainaren 28]]an. [[Henrike VII.a Ingalaterrakoa|Henrike VII.a]] eta Elisabet Yorkekoaren bigarren semea izan zen. [[1502]]an, Arturo, anaia zaharrena hil ostean, Ingalaterrako erregegai bilakatu zen. [[1509]]an Henrike VII.a hil zen, eta Henrikek Ingalaterrako tronua jarauntsi zuen<ref>[http://www.biografiasyvidas.com/biografia/e/enrique_viii.htm Enrique VIII de Inglaterra] Biografiasyvidas.com</ref>.
[[Londres]] inguruko [[Greenwich]] herrian jaio zen, [[1491]]ko [[ekainaren 28]]an. [[Henrike VII.a Ingalaterrakoa|Henrike VII.a]] eta Elisabet Yorkekoaren bigarren semea izan zen. [[1502]]an, Arturo, anaia zaharrena hil ostean, Ingalaterrako erregegai bilakatu zen. [[1509]]an Henrike VII.a hil zen, eta Henrikek Ingalaterrako tronua jarauntsi zuen<ref>[http://www.biografiasyvidas.com/biografia/e/enrique_viii.htm Enrique VIII de Inglaterra] Biografiasyvidas.com</ref>.


[[1509]]ko [[ekainaren 11]]n, koroatu baino aste batzuk lehenago, Arturoren alarguna [[Katalina Aragoikoa]]rekin ezkondu zen. Sei seme-alaba izan zituzten, baina [[Maria I.a Ingalaterrakoa|Maria Tudor]] ez beste guztiak haurtzaroan hil ziren. Katalina Espainiako [[Errege-erregina Katoliko]]en alaba zen, [[Karlos V.a]] enperadorearen izeba, eta ezkontza hark indartu egin zuen Ingalaterrako erregeak Frantziaren aurka egiten ari zen politika<ref name="irazusta">Nagore IRAZUSTABARRENA: [http://www.argia.eus/argia-astekaria/2204/dibortzioa-ala-zisma/osoa?ids=argia-astekaria/2204/dibortzioa-ala-zisma/osoa ''Dibortzioa ala zisma''] Argia.eus. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentziarekin argitaratua</ref>. 1513an, [[Guinegatteko gudua]]n, frantsesak mendean hartu zituen.
[[1509]]ko [[ekainaren 11]]n, koroatu baino aste batzuk lehenago, Arturoren alarguna [[Katalina Aragoikoa]]rekin ezkondu zen. Sei seme-alaba izan zituzten, baina [[Maria I.a Ingalaterrakoa|Maria Tudor]] ez beste guztiak haurtzaroan hil ziren. Katalina Espainiako [[Errege-erregina Katolikoak|Errege-erregina Katolikoen]] alaba zen, [[Karlos Habsburgokoa|Karlos V.a]] enperadorearen izeba, eta ezkontza hark indartu egin zuen Ingalaterrako erregeak Frantziaren aurka egiten ari zen politika<ref name="irazusta">Nagore IRAZUSTABARRENA: [http://www.argia.eus/argia-astekaria/2204/dibortzioa-ala-zisma/osoa?ids=argia-astekaria/2204/dibortzioa-ala-zisma/osoa ''Dibortzioa ala zisma''] Argia.eus. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentziarekin argitaratua</ref>. 1513an, [[Guinegatteko gudua]]n, frantsesak mendean hartu zituen.


[[Fitxategi:Anneboleyn2.jpg|thumb|left|200px|<small>[[Ana Bolena]], Henrike VIII.aren bigarren emaztea.</small>]]
[[Fitxategi:Anneboleyn2.jpg|thumb|left|200px|<small>[[Ana Bolena]], Henrike VIII.aren bigarren emaztea.</small>]]
Baina [[1525]]ean frantziarrek porrot gogorra jaso zuten [[Paviako gudua]]n. Ondorioz, Karlos V.aren botereak hazten jarraitu zuen eta mehatxu bihurtu zen Ingalaterrako erregearentzat. Henrike VIII.a Frantziarekin aliatu zen orduan. Arrazoi politikoak eta pertsonalak, bietakoak nahasi ziren erregearengan, garai hartan guztiz maitemindurik baitzegoen [[Ana Bolena]] izeneko gorteko damaz. Katalina Aragoikoak alaba bakarra eman zionez gero, Henrikek dibortzioa eskatu zion Klemente VII.a aita santuari. Espainiako koroarekin nahiz enperadorearekin zeukan lotura etengo zuen horrela eta, bide batez, Ana Bolenarekin ezkonduko zen. [[1530]]eko uztailaren 15ean gutuna bidali zuten erregea banantzeko baimena eskatuz, 85 pare britainiarrek sinatuta. Baina [[Klemente VII.a]] aita santuak uko egin zion Henrike eta Katalinaren arteko ezkontza baliogabetzeari<ref name="irazusta"></ref>. [[1532]]an, [[Thomas Cranmer]] eta [[Thomas Wolsey]] artzapezpikuen adostasunez, ezkontza hautsi eta Erromarekiko banakuntza aldarrikatu zuen Henrike VIII.ak. [[Eliza Anglikanoa]] sortu zuen eta haren buru bihurtu zen ([[1534]]).
Baina [[1525]]ean frantziarrek porrot gogorra jaso zuten [[Paviako gudua]]n. Ondorioz, Karlos V.aren botereak hazten jarraitu zuen eta mehatxu bihurtu zen Ingalaterrako erregearentzat. Henrike VIII.a Frantziarekin aliatu zen orduan. Arrazoi politikoak eta pertsonalak, bietakoak nahasi ziren erregearengan, garai hartan guztiz maitemindurik baitzegoen [[Ana Bolena]] izeneko gorteko damaz. Katalina Aragoikoak alaba bakarra eman zionez gero, Henrikek dibortzioa eskatu zion Klemente VII.a aita santuari. Espainiako koroarekin nahiz enperadorearekin zeukan lotura etengo zuen horrela eta, bide batez, Ana Bolenarekin ezkonduko zen. [[1530]]eko uztailaren 15ean gutuna bidali zuten erregea banantzeko baimena eskatuz, 85 pare britainiarrek sinatuta. Baina [[Klemente VII.a]] aita santuak uko egin zion Henrike eta Katalinaren arteko ezkontza baliogabetzeari<ref name="irazusta"></ref>. [[1532]]an, [[Thomas Cranmer]] eta [[Thomas Wolsey]] artzapezpikuen adostasunez, ezkontza hautsi eta Erromarekiko banakuntza aldarrikatu zuen Henrike VIII.ak. [[Anglikanismo|Eliza Anglikanoa]] sortu zuen eta haren buru bihurtu zen ([[1534]]).


Eliza berri hark, ordea, [[Erreforma protestantea]] kondenatu eta dogma katolikoaren barnean iraun zuen (''Sei artikuluen estatutua'', [[1539]]). Aita santuaren aldekoek, hala ere, jazarpen bortitza jasan behar izan zuten: erlijio ordenak sakabanatu egin ziren, katolikoak preso hartu eta hil egin zituzten ([[Thomas More]] [[1535]]. urtean hil zuten) eta gupida gabe zapaldu ziren neurri haien aurka bideratu ziren ekintza guztiak (''Graziazko Erromesaldia'', [[1536]]).
Eliza berri hark, ordea, [[Erreforma protestantea]] kondenatu eta dogma katolikoaren barnean iraun zuen (''Sei artikuluen estatutua'', [[1539]]). Aita santuaren aldekoek, hala ere, jazarpen bortitza jasan behar izan zuten: erlijio ordenak sakabanatu egin ziren, katolikoak preso hartu eta hil egin zituzten ([[Thomas More]] [[1535]]. urtean hil zuten) eta gupida gabe zapaldu ziren neurri haien aurka bideratu ziren ekintza guztiak (''Graziazko Erromesaldia'', [[1536]]).

15:33, 4 apirila 2015ko berrikusketa

Txantiloi:Agintari infotaula Henrike VIII.a Ingalaterrakoa (Greenwich jauregia, Greenwich, 1491ko ekainaren 28a - Whitehall jauregia, Londres, 1547ko urtarrilaren 28a) 1509-1547 bitarteko urteetan Ingalaterrako erregea izan zen; horrezaz gain, 1509–1541 bitartean Irlandako jauna, eta 1541–1547 bitartean Irlandako erregea ere izan zen.

Errenazimentuaren garaiko errege nagusietako bat izan zen. Kanpoko politikan, Frantzisko I.a Frantziakoa eta Karlos V.a Espainia eta Germaniakoarekiko orekari eusten jakin zuen, hitzarmen politika azkar bati esker. Hala ere, sei aldiz ezkondu zelako eta Ingalaterrako Eliza Erromatar Eliza Katolikotik bereizi zuelako da, batez ere, ezaguna.

Bizitza

Londres inguruko Greenwich herrian jaio zen, 1491ko ekainaren 28an. Henrike VII.a eta Elisabet Yorkekoaren bigarren semea izan zen. 1502an, Arturo, anaia zaharrena hil ostean, Ingalaterrako erregegai bilakatu zen. 1509an Henrike VII.a hil zen, eta Henrikek Ingalaterrako tronua jarauntsi zuen[1].

1509ko ekainaren 11n, koroatu baino aste batzuk lehenago, Arturoren alarguna Katalina Aragoikoarekin ezkondu zen. Sei seme-alaba izan zituzten, baina Maria Tudor ez beste guztiak haurtzaroan hil ziren. Katalina Espainiako Errege-erregina Katolikoen alaba zen, Karlos V.a enperadorearen izeba, eta ezkontza hark indartu egin zuen Ingalaterrako erregeak Frantziaren aurka egiten ari zen politika[2]. 1513an, Guinegatteko guduan, frantsesak mendean hartu zituen.

Ana Bolena, Henrike VIII.aren bigarren emaztea.

Baina 1525ean frantziarrek porrot gogorra jaso zuten Paviako guduan. Ondorioz, Karlos V.aren botereak hazten jarraitu zuen eta mehatxu bihurtu zen Ingalaterrako erregearentzat. Henrike VIII.a Frantziarekin aliatu zen orduan. Arrazoi politikoak eta pertsonalak, bietakoak nahasi ziren erregearengan, garai hartan guztiz maitemindurik baitzegoen Ana Bolena izeneko gorteko damaz. Katalina Aragoikoak alaba bakarra eman zionez gero, Henrikek dibortzioa eskatu zion Klemente VII.a aita santuari. Espainiako koroarekin nahiz enperadorearekin zeukan lotura etengo zuen horrela eta, bide batez, Ana Bolenarekin ezkonduko zen. 1530eko uztailaren 15ean gutuna bidali zuten erregea banantzeko baimena eskatuz, 85 pare britainiarrek sinatuta. Baina Klemente VII.a aita santuak uko egin zion Henrike eta Katalinaren arteko ezkontza baliogabetzeari[2]. 1532an, Thomas Cranmer eta Thomas Wolsey artzapezpikuen adostasunez, ezkontza hautsi eta Erromarekiko banakuntza aldarrikatu zuen Henrike VIII.ak. Eliza Anglikanoa sortu zuen eta haren buru bihurtu zen (1534).

Eliza berri hark, ordea, Erreforma protestantea kondenatu eta dogma katolikoaren barnean iraun zuen (Sei artikuluen estatutua, 1539). Aita santuaren aldekoek, hala ere, jazarpen bortitza jasan behar izan zuten: erlijio ordenak sakabanatu egin ziren, katolikoak preso hartu eta hil egin zituzten (Thomas More 1535. urtean hil zuten) eta gupida gabe zapaldu ziren neurri haien aurka bideratu ziren ekintza guztiak (Graziazko Erromesaldia, 1536).

Ana Bolena hiltzera eraman ondoren, beste lau emazte izan zituen: erditzen ari zela hil zen Joana Seymour; Ana Cleveskoa, zapuztu zuena; Katalina Howard, hiltzera kondenatua; eta Katalina Parr.

Kanpoko politika orekatsua egin zuen, itsas armada sortu zuen eta Ingalaterra itsas potentzia bihurtu zen. 1535. urtean Galesko herria beretu zuen, baina ezin izan zuen Eskoziako Erresumaz jabetu. 1541ean Irlandako errege izendatu zuen bere burua.

Westminsterren hil zen, 1547ko urtarrilaren 28an.

Erreferentziak

  1. ↑ Enrique VIII de Inglaterra Biografiasyvidas.com
  2. ↑ a b Nagore IRAZUSTABARRENA: Dibortzioa ala zisma Argia.eus. Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentziarekin argitaratua
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Henrike VIII.a Ingalaterrakoa Aldatu lotura Wikidatan


Aurrekoa
Henrike VII.a Ingalaterrakoa 		Ingalaterrako eta Irlandako erregea.
1509ko apirilaren 21a – 1547ko urtarrilaren 28a 		Ondorengoa
Eduardo VI.a Ingalaterrakoa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Henrike_VIII.a_Ingalaterrakoa&oldid=4800475"(e)tik eskuratuta