Joseph Conrad

Joseph Conrad
Bizitza
Izen osoa	Józef Teodor Konrad Korzeniowski
Jaiotza	Berdychiv (en) , 1857ko abenduaren 3a
Herrialdea	Errusiar Inperioa Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua Erresuma Batua
Talde etnikoa	Poloniarra
Heriotza	Bishopsbourne (en) , 1924ko abuztuaren 3a (66 urte)
Hobiratze lekua	Canterbury
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Apollo Korzeniowski
Ama	Ewa Korzeniewska
Familia	ikusi Stefan Bobrowski (amaldeko osaba) Aniela Zagórska (lehengusina propio) Tadeusz Bobrowski (en) (amaldeko osaba)
Leinua	Nałęcz coat-of-arms (en) Q63532412
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa poloniera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea, eleberrigilea, saiakeragilea, gidoilaria, zientzia-fikzio idazlea eta autobiografialaria
Lan nabarmenak	The Lagoon (en) The Nigger of the 'Narcissus' (en) Ilunpeen bihotzean Lord Jim Amy Foster (en) Typhoon (en) Nostromo (en) The Secret Agent (en) The Secret Sharer (en) Under Western Eyes (en)
Mugimendua	Modernist literature (en)
Genero artistikoa	eleberri laburra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
IMDb	nm0175676

Józef Teodor Konrad Korzeniowski (Berdyczów, Errusiar Inperioa, 1857ko abenduaren 3a – Bishopsbourne, Erresuma Batua, 1924ko abuztuaren 3a), Joseph Conrad ezizenez ezagunagoa, eleberrigilea izan zen. Jaiotzez poloniarra eta nazionalitatez britainiarra, ingelesez idatzi zuen.

Bizitza

Joseph Conrad Errusiak okupatutako Polonian hezi zen. Bere aita, Apollo Korzeniowski, aristokrata pobretu, idazle, itzultzaile (Shakespeareren lanak) eta ekintzaile abertzalea, errusiarrek atxilotu eta Siberian lan bortxatuetara zigortu zuten 1863an. Jarraian, bere ama, Evelia Bobrowska, 34 urte zituela, tuberkulosiak jota hil zen atzerrian. Lau urte geroago, bere aita hil egin zen. Azkenean, bere osabak, Tadeusz izenekoa, hezi zuen Ukrainako Lviv hirian 12 urte zituenetik.

17 urterekin marinel egin zen Marseillan, merkataritza-ontzi frantziar batean. Abenturazale moduan bizi izan zen lau urtez; garai hartan Antillak uhartedian ibili zen, armen kontrabandoan Frantziako legitimistentzat eta Espainiako karlistentzat.. 21 urterekin, ingeles ontzi batean sartu zen. 1884an ingeles nazionalitatea lortu zuen.

1889an Kongon egon zen. Joseph Conradek Kongo ibaian zehar bizi izandako esperientziak ziur aski ez ziren bere liburuan deskribatutakoak bezain nekagarriak izan, baina “Roi de Belges” baporearen kapitaina izanik ikusitakoak gizatasunari eta gizakiak egin dezakeenari buruz asko erakutsi zion.

Roi des Belges

Bidaia honetan kolonoek afrikarren kontra egiten zituzten ankerkeriak ikusi zituen. Gertaera honek inspiratu zuen Ilunpeen bihotzean eleberria idazteko.

Ez zuen hala ere itsasoa utzi, eta bidaiak egiten segitu zuen (Bonbai, Singapur, Borneo, Maurizio uhartea). Abentura eta irakurketa oso gustukoak zituen (Shakespeare, Marryat, Scott eta Flaubert zituen gogokoen) eta bere adiskideen laguntzari esker hasi zen idazten.

Bere idazlan gehienak erromantikotzat hartu dira, nahiz eta Joseph Conradek nahastu erromantizismoa errealismoaren liskarrekin eta bizitza modernoaren anbiguotasun moralarekin. Hau dela eta, kritikari askok modernismoaren aitzindaritzat jotzen dute.

Bere liburuetan agertzen den argudio nagusia marinelen bizitza da.

Idazle estiloa

Erritmoaren eta hitzen erabilera berezia zela eta, Conrad maisu bihurtu zen ingelesez idatzi zituen lanei esker, berez, ama hizkuntza ez bazuen ere. Haren eleberriek bezala, kontakizun laburrek ere arrakasta handia izan zuten Europan. Conraden lan gehienek itsasoa dute oinarri.

Conraden idazkeran badira ezaugarri konstante batzuk: hitzen erabilera berezi eta anbiguoa, propio egina, erritmo-gorabeherak, elementu naturalen eta abstraktuen pertsonifikazioa… Horiekin guztiekin, Conrad beste idazle asko iristen ez diren leku horietara iristen da, hau da, gauza esanezinak esateko gaitasuna erakusten du.

Iñaki Ibañezek euskaratutako Ilunpeen bihotzean (1899) izeneko narrazio horretan aukera baliatzen du kolonizazioa salatzeko Joseph Conradek.

Baina, kontakizunez harago, gogoeta egiten du, gizakiaren bakardadeaz mintzo dena eta naturaren aurka jardun beharraz. Gogoeta kontakizunaren itzalean egon arren, ez da ezkutukoa: “Nola imajinatuko duzue lehen aldietako zein eskualde zehatzetara eraman dezaketen gizon bat bere hanka libreek, bakardadearen eraginez…”.

Bihar eleberri laburrean Conraden idazlan nagusietako elementu, eredu literario eta jarrera guztiak azaltzen dira. Xabier Galarretak itzuli zuen 1990ean.

Lanak

Bere lan garrantzitsuen artean:

Eleberriak

• Almayer's Folly (1895)
• An Outcast of the Islands (1896)
• The Nigger of the 'Narcissus' (1897)
• Ilunpeen bihotzean (Heart of Darkness, 1899)
• Lord Jim (1900)
• The Inheritors (Ford Madox Fordekin, 1901)
• Typhoon (1902)
• Romance (Ford Madox Fordekin, 1903)
• Nostromo (1904)
• The Secret Agent (1907)
• Under Western Eyes (1911)
• Chance (1913)
• Victory (1915)
• The Shadow Line (1917)
• The Arrow of Gold (1919)
• The Rescue (1920)
• The Nature of a Crime (Ford Madox Fordekin, 1923)
• The Rover (hilondokoa, 1923)
• Suspense: A Napoleonic Novel (amaitugabea, hilondokoa, 1925)

Istorioak

• The Idiots (1896)
• The Lagoon (1896)
• Youth (1898)
• Amy Foster (1901)
• The Secret Sharer (1909)

Saiakera

• A Personal Record (1912)
• Last Essays (1926)

Euskaratuak

Ilunpeen bihotzean (Conrad)
260px
Iñaki Ibañez itzultzailea, Conraden "Ilunpeen bihotzean" obrako pasartea irakurtzen.
Datuak
Argitaratze-data	2014
Generoa	eleberri labur
Orrialdeak	140
ISBN	978-84-9027-301-2
Itzultzailea	Iñaki Ibañez San Roman
Bilduma	Urrezko biblioteka

• Ilunpeen bihotzean (Heart of Darkness), Ibaizabal, (1990). Itzultzailea: Iñaki Ibañez
• Bihar, haur idiotak, aurrekuntzaren aurrelaria, Txertoa, (1990).
• Salataria, Erein, (1996). Itzultzailea: Juan Mari Mendizabal
• Bihar, Hiria, (2004). Itzultzailea: Xabier Galarreta
• Inozoak, Hiria, (2006). Itzultzailea: Xabier Galarreta

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joseph Conrad

• Ingelesezko literatura.
• Euskaratutako obrak. Armiarma https://ekarriak.armiarma.eus/?i=196

• Datuak: Q82925
• Multimedia: Joseph Conrad