Joseph Conrad
| Joseph Conrad | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Izen osoa | Józef Teodor Konrad Korzeniowski |
| Jaiotza |
Berdychiv  , 1857ko abenduaren 3a |
| Herrialdea |
 Errusiar Inperioa Britaina Handia eta Irlandako Erresuma Batua  Erresuma Batua |
| Talde etnikoa | Poloniarra |
| Heriotza |
Bishopsbourne , 1924ko abuztuaren 3a (66 urte) |
| Hobiratze lekua | Kent |
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua |
| Familia | |
| Aita | Apollo Korzeniowski |
| Familia | |
| Leinua |
Nałęcz coat-of-arms |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, eleberrigilea, saiakeragilea, gidoilaria eta zientzia-fikzio idazlea |
| Lan nabarmenak |
The Lagoon The Nigger of the 'Narcissus' Ilunbeen bihotzean Lord Jim Amy Foster Typhoon Nostromo The Secret Agent The Secret Sharer Under Western Eyes |
| Mugimendua |
Modernist literaturea |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | ateismoa |
| IMDb | nm0175676 |
 | |
Józef Teodor Konrad Korzeniowski (Berdyczów, Errusiar Inperioa, 1857ko abenduaren 3a – Bishopsbourne, Erresuma Batua, 1924ko abuztuaren 3a), Joseph Conrad ezizenez ezagunagoa, jaiotzez poloniarra eta nazionalitatez ingelesa zen eleberrigilea izan zen. Ingelesez idatzi zuen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Joseph Conrad Errusiak okupatutako Polonian hezi zen. Bere aita, Apollo Korzeniowski, aristokrata pobretu, idazle, itzultzaile (Shakespeareren lanak) eta ekintzaile abertzalea, errusiarrek atxilotu eta Siberian lan bortxatuetara zigortu zuten 1863an. Jarraian, bere ama, Evelia Bobrowska, 34 urte zituela, tuberkulosiak jota hil zen atzerrian. Lau urte geroago, bere aita hil egin zen. Azkenean, bere osabak, Tadeusz izenekoa, hezi zuen Ukrainako Lviv hirian 12 urte zituenetik.
17 urterekin marinel egin zen Marseillan, merkataritza-ontzi frantziar batean. Abenturazale moduan bizi izan zen lau urtez; garai hartan Antillak uhartedian ibili zen, armen kontrabandoan Frantziako legitimistentzat eta Espainiako karlistentzat.[1]. 21 urterekin, ingeles ontzi batean sartu zen. 1884an ingeles nazionalitatea lortu zuen.
1889an Kongon egon zen. Joseph Conradek Kongo ibaian zehar bizi izandako esperientziak ziur aski ez ziren bere liburuan deskribatutakoak bezain nekagarriak izan, baina “Roi de Belges” baporearen kapitaina izanik ikusitakoak gizatasunari eta gizakiak egin dezakeenari buruz asko erakutsi zion.
Bidaia honetan kolonoek afrikarren kontra egiten zituzten ankerkeriak ikusi zituen.[2] Gertaera honek inspiratu zuen Ilunpeen bihotzean eleberria idazteko.
Ez zuen hala ere itsasoa utzi, eta bidaiak egiten segitu zuen (Bonbai, Singapur, Borneo, Maurizio uhartea). Abentura eta irakurketa oso gustukoak zituen (Shakespeare, Marryat, Scott eta Flaubert zituen gogokoen) eta bere adiskideen laguntzari esker hasi zen idazten.[3]
Bere idazlan gehienak erromantikotzat hartu dira, nahiz eta Joseph Conradek nahastu erromantizismoa errealismoaren liskarrekin eta bizitza modernoaren anbiguotasun moralarekin. Hau dela eta, kritikari askok modernismoaren aitzindaritzat jotzen dute.
Bere liburuetan agertzen den argudio nagusia marinelen bizitza da.
Obrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erritmoaren eta hitzen erabilera berezia zela eta, Conrad maisu bihurtu zen ingelesez idatzi zituen lanei esker, berez, ama hizkuntza ez bazuen ere. Haren eleberriek bezala, kontakizun laburrek ere arrakasta handia izan zuten Europan. Conraden lan gehienek itsasoa dute oinarri[4].
Conraden idazkeran badira ezaugarri konstante batzuk: hitzen erabilera berezi eta anbiguoa, propio egina, erritmo-gorabeherak, elementu naturalen eta abstraktuen pertsonifikazioa… Horiekin guztiekin, Conrad beste idazle asko iristen ez diren leku horietara iristen da, hau da, gauza esanezinak esateko gaitasuna erakusten du[5].
Iñaki Ibañezek euskaratutako Ilunpeen bihotzean (1899) izeneko narrazio horretan aukera baliatzen du kolonizazioa salatzeko Joseph Conradek.
Baina, kontakizunez harago, gogoeta egiten du, gizakiaren bakardadeaz mintzo dena eta naturaren aurka jardun beharraz. Gogoeta kontakizunaren itzalean egon arren, ez da ezkutukoa: “Nola imajinatuko duzue lehen aldietako zein eskualde zehatzetara eraman dezaketen gizon bat bere hanka libreek, bakardadearen eraginez…”[6].
Bihar eleberri laburrean Conraden idazlan nagusietako elementu, eredu literario eta jarrera guztiak azaltzen dira. Xabier Galarretak itzuli zuen 1990ean[6].
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Almayer's Folly 1895
- An Outcast of the Islands 1896
- The Nigger of the 'Narcissus' 1897
- Heart of darkness 1899
- Lord Jim 1900
- The Inheritors (Ford Madox Fordekin) 1901
- Typhoon 1902
- Romance (Ford Madox Fordekin) 1903
- Nostromo 1904
- The Secret Sharer 1907
- The Secret Agent 1907
- Under Western Eyes 1911
- Freya of the Seven Isles 1912
- Chance 1913
- Victory 1915
- The Shadow Line 1917
- The Arrow of Gold 1919
- The Rescue 1920
- The Nature of a Crime (Ford Madox Fordekin) 1923
- The Rover 1923
- Suspense (hilondokoa) 1925
Euskaraz[7][aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Ilunpeen bihotzean (Heart of Darkness), Ibaizabal, (1990). (Itzultzailea: Iñaki Ibañez)
- Bihar, haur idiotak, aurrekuntzaren aurrelaria, Txertoa, (1990).
- Salataria, Erein, (1996). (Itzultzailea: Juan Mari Mendizabal)
- Bihar, Hiria, (2004). (Itzultzailea: Xabier Galarreta)
- Inozoak, Hiria, (2006). (Itzultzailea: Xabier Galarreta)
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Cardona, F.L.k aipatua J.Conraden "El corazón de las tinieblas" liburuaren hitzaurrean, Edicomunicación argitaletxea, Bartzelona, 1994.
- ↑ (Ingelesez) Opinion | With Conrad on the Congo River https://www.nytimes.com/2017/08/18/opinion/joseph-conrad-congo-river.html. Noiz kontsultatua: 2018-11-08.
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ Euskarari ekarriak: Joseph Conrad, https://ekarriak.armiarma.eus/?i=196. Noiz kontsultatua: 2018-11-09.
- ↑ Garmendia, Mikel (2005-02-24), «Semearen itzulera», Zabalik, https://kritikak.armiarma.eus/?p=1357.
- ↑ a b Zaldua, Iker (2015-04-11), «Itsas gogoetak», Gara.
- ↑ «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus http://nordanor.eus/bilatu?n=l&e_or=&e_xt=&e_st=&e_eg=joseph+conrad&e_it=&e_ar=&e_ge=&e_sh=&e_xh=&e_sd1=&e_sd2=&e_xd1=&e_xd2=. Noiz kontsultatua: 2018-11-13.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joseph Conrad |
- Ingelesezko literatura.
- Euskaratutako obrak. Armiarma https://ekarriak.armiarma.eus/?i=196
