Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz
	; Irudi gehiago
katedradun	;
katedradun
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Adam Bernard Mickiewicz
Jaiotza	Zavosse (en) , 1798ko abenduaren 24a
Herrialdea	Errusiar Inperioa ; Polonia
Bizilekua	Navahrudak; Vilnius; Kaunas; San Petersburgo; Odesa; Mosku; Krimea; Dresden; Paris; Lausana; Konstantinopla
Talde etnikoa	Poloniarra
Heriotza	Istanbul, 1855eko azaroaren 26a (56 urte)
Hobiratze lekua	National Bards crypt of the Wawel (en) ; Champeaux cemetery of Montmorency (en) ; Wawelgo katedrala
Heriotza modua	berezko heriotza: kolera
Familia
Aita	Mikołaj Mickiewicz
Ama	Barbara Mickiewicz, née Majewska
Ezkontidea(k)	Celina Szymanowska
Bikotekidea(k)	ikusi Maryla Wereszczakówna (en) ; Ksawera Deybel (en) ;
Seme-alabak	ikusi Władysław Mickiewicz (mul) ; Maria Gorecka (en) ;
Haurrideak	ikusi Aleksander Mickiewicz (en) ; Franciszek Mickiewicz (en) ;
Leinua	House of Mickiewicz (en)
Hezkuntza
Heziketa	Vilnius University (en) ; (1815 -
Hizkuntzak	poloniera
Irakaslea(k)	Marcin Odlanicki Poczobutt (en)
Jarduerak
Jarduerak	poeta, katedraduna, iritzi-kazetaria, antzerkigilea, saiakeragilea, itzultzailea, idazlea, public figure (en) , unibertsitateko irakaslea, libretista eta liburuzaina
Lantokia(k)	Paris
Enplegatzailea(k)	Collège de France (1838 - 1852)
Lan nabarmenak	ikusi Pan Tadeusz (en) ; Dziady (en) ; Q9391196 ; Ode to Youth (en) ; Q11816939 ; Ballads and Romances (en) ; Q9322473 ; Q11736605 ; Sonnets from the Crimea (en) ; The Books of the Polish People and of the Polish Pilgrimage (en) ; Konrad Wallenrod (en) ;
Influentziak	Andrzej Towiański (en) , Ignacy Krasicki, Lord Byron, Henryk Rzewuski eta Jakub Wujek (mul)
Kidetza	Philomath Society (en) ; Société historique et littéraire polonaise (en) ; Framazoneria; Circle of God's Cause (en) ; Towarzystwo Naukowe Krakowskie (en)
Mugimendua	erromantizismoa
Genero artistikoa	saiakera; narraziozko poesia; opinion journalism (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Adam Bernard Mickiewicz ([mic'kjewič] ahoskatua; Zaosie, 1798ko abenduaren 24a - Istanbul, 1855eko azaroaren 26a) poloniar olerkaria izan zen.^[1] Poloniako erromantizismoaren lekuko nagusi eta poloniar abertzaletasunaren aldekoa izan zen.^[2] Dziady olerki dramatikoa eta Pan Tadeusz epopeia nazionala haren lan ezagunenak dira.

Juliusz Słowacki (1809–1849) eta Zygmunt Krasiński (1812–1859) olerkariekin batera, hiru bardo izeneko taldea osatu zuen. Erromantizismoaren antzerkigile handienetariko bat izan zen, Byron eta Goetheren parean.

Poetaren nazionalitateari buruzko eztabaida handia dago. Poloniako batzuek Adam Mickiewicz aldarrikatzen dute poloniar autore gisa, hizkuntza horretan idatzi baitzuen, Krakovian lurperatuta egoteaz gain. Beste batzuek lituaniar dela esaten dute, Pan Tadeusz epopeiaren hasieran "Oh, Lituania" esaldiarekin hasten baita. Mickiewicz-ek erabilitako “Lituania” terminoa eskualde geografiko bati dagokio, herrialde bati baino gehiago. Mickiewicz elkarketa polonia-lituaniaren kulturan hazi zen, gaur egun Polonia, Lituania, Bielorrusia eta Ukraina herrialde independenteetako gehienak okupatu zituen kultura anitzeko estatu batean; bielorrusiarrek, berriz, Bielorrusian jaio zen leku fisikoan oinarrituta eskatzen dute.

Biografia

Adam Mickiewicz 1798ko abenduaren 24an jaio zen, Zaosien, Navahrudak-etik gertu, osabaren etxean, Errusiako Inperioaren zati zen hartan, eta orain Bielorrusia da. Lituaniako periferian zegoen eskualdea, eta Lituaniako Dukerri Handiaren parte zen Poloniako hirugarren zatiketa (1795). Olerkariaren aita, Mikoaj Mickiewicz, abokatu bat, poloniarra zen eta Poloniako nobleziako kidea (szlachta). Adamen ama Barbara Mickiewicz zen, eta haurtzaroan eskolak ematen aritu zen Navahrudak-en.

1815eko irailean, Mickiewicz Vilnako Unibertsitate Inperialean (polonieraz, Wilno) matrikulatu zen, irakasle izateko ikasten. Graduatu ondoren, Kaunasko bigarren hezkuntzako eskola batean irakasle izan zen 1823ra arte. 1818an, bere lehen poema argitaratu zuen: "Zima miejska" ("Neguko Hiria"). Bere lehen lan garrantzitsua "Grażyna" izan zen, hamabost hizkuntza baino gehiagotara itzulia.^[3]

Bere bizitzan zehar, Poloniaren independentziaren alde borrokatu zuen Errusiarekiko, eta handik erbesteratu zen 1824tik, ikasle-garaian izandako jarduera iraultzaileengatik. Europan zehar ibili zen, Frantzian Collège de France eskolan literaturako irakasle gisa finkatu zen arte. Aldez aurretik Zygeit Krasiρski (Hiru Bardoetako bat) ezagutu zuen Genovan, Antoni Edward Odyniec lagunarekin Italia osoan zehar egindako bidaia batean. Berlinen, Dresden eta Leipzigen ere egon zen (Goetherekin elkarrizketa hasi ere egin zuen).

Krimeako gerran, Konstantinoplara (gaur egun Istanbul) joan zen bizitzera, Otomandar Inperioan, Frantziako Gobernuaren ordezkari gisa. Michael Czajkowskirekin batera, Poloniako armadak gerran parte hartzeko prestatu zuen, Errusiaren kontra bando otomanoari lagunduz. Mickiewicz gaixo itzuli zen, eta azaroaren 26an hil zen. Ez dakigu zergatik hil zen, baina badirudi etsai politikoek pozoitu zutela.

Adam Mickiewiczen gorpuzkiak Poloniara itzuli ziren 1861eko uztailaren 4an, aurretik Montmorencyn (Frantzia) lurperatu eta Waweleko katedralean lurperatu ondoren, Krakovian, politikari eta artista poloniar entzutetsu gehienen atseden-lekuan.

Bere obraren ezaugarriak

Haren poemek gai nazionalista poloniarrak jorratzen dituzte, eta irudi heroikoa, melodramatikoa baina, giza arimarena, eta askatasunaren eta heroismoaren ikuspegi byroniarra. Bere lanak Europako hizkuntza gehienetara itzuli dira.

1830eko hamarkadan L'histoire d'avenir (Una Historia del Futuro) zientzia-fikziozko lan batean aritu zen lanean, eta irratiaren eta telebistaren antzeko asmakizunak iragarri zituen. Frantsesez idatzia, inoiz ez zen osatu eta egileak partzialki suntsitu zuen.

Haurrentzako zenbait poema ere idatzi zituen, hala nola Powrott Taty (Aitaren itzulera), Pani Twardowska (Twardowska andrea) eta fabulak bertsoan.

Lan nabarmenak

Oda do młodości, 1820
Ballady i romanse, 1822
Grażyna, 1823
Sonety krymskie, 1826
Konrad Wallenrod, 1828
Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, 1832
Pan Tadeusz, 1834
Lausanne Lyrics, 1839-1840
Dziady, 1823-1855
L'histoire d'avenir, argitaratu gabea

Irudi galeria

Adam Mickiewiczen etxea (Navahrudak)
Walenty Wańkowicz. Adam Mickiewicz Aiu-Dagen (1828)
David d'Angers. Adam Mickiewicz (1835)
Mickiewiczen behin-behineko hilobia (Istanbul)

Erreferentziak

↑ Drabble, Margaret. (1985). The Oxford Companion to English Literature. Oxford University Press, 646 or. ISBN 0f-19-866130-4..
↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Mickiewicz, Adam. .
↑ April 1, a name-day for Grażyna, #53 in Poland among the most popular names (Polonieraz)

Kanpo estekak

Datuak: Q79822
Multimedia: Adam Mickiewicz / Q79822

[1] Drabble, Margaret. (1985). The Oxford Companion to English Literature. Oxford University Press, 646 or. ISBN 0f-19-866130-4..

[2] Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Mickiewicz, Adam. .

[calend-3] April 1, a name-day for Grażyna, #53 in Poland among the most popular names (Polonieraz)

[1]

[2]

[3]