Le Corbusier

Le Corbusier
Bizitza
Izen osoa	Charles-Edouard Jeanneret-Gris
Jaiotza	La Chaux-de-Fonds, 1887ko urriaren 6a
Herrialdea	Suitza  (1887 -  1930) Frantzia  (1930 -
Heriotza	Roquebrune-Cap-Martin, 1965eko abuztuaren 27a (77 urte)
Heriotza modua	istripua
Familia
Aita	Georges-Édouard Jeanneret
Ezkontidea(k)	Yvonne Le Corbusier
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	arkitektoa, margolaria, idazlea eta hirigilea
Lan nabarmenak	Notre-Dame-du-Haut kapera Villa Savoye Unité d'Habitation Building Style Radiant City
Jasotako sariak	ikusi AIA Gold Medal Royal Gold Medal  (1953) Frank P. Brown Medal  (1961) Grand Officer of the Legion of Honour Sikkens Prize  (1963)
Kidetza	Artists Rights Society Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Q30907154 CIAM
Mugimendua	modern architecturea brutalisma purisma
IMDb	nm0179285

Le Corbusier, berezko izenez Charles Edouard Jeanneret, (1887ko urriaren 6a – 1965eko abuztuaren 27a) arkitekto, hirigile, arkitektura-teoriko eta margolari suitzar-frantziarra zen. Ezaguna egin zen Nazioarteko Estiloa edo Mugimendu Modernoaren sortzaileetako bat izan zelako, Ludwig Mies van der Rohe, Walter Gropius eta Theo van Doesburg arkitektoekin batera. Askoren ustez, XX. mendeko arkitektorik garrantzitsuena izan zen.

Biografia

Gurutzeta etxea, La Plata, Argentina, 1949-1955.

La Chaux-de-Fonds herrian jaio zen, Suitza frankofonoan. Aitak erloju kutxak lakatzen zituen jaioterrian eta amak musika- eta piano-eskolak ematen zituen. 1900ean Le Corbusierrek irarlan-ikasketak hasi zituen La Chaux-de-Fonds-eko arte-eskolan. Bertako irakasle batek margolaritza eta, gero, arkitektura ikas zezan bultzatu zuen. 1905ean bere lehen eraikina proiektatu zuen, arte-eskolako kide batentzako etxe familiabakarra. Hurrengo hamar urteetan hainbat eraikin egin zituen, baina gero garatuko zuen ideologia berekoak ez zirenez, ez zituen bere lanen artean kokatu.

29 urterekin Parisera joan zen "Le Corbusier" ezizena hartuz (amaren abizena zena). Han 15 hilabetez lan egin zuen Auguste Perret arkitektoaren agentzian, hormigoi armatuaren lehen bultzatzailea zena. Alemaniara egin zuen bidaian arkitektura-ikasketak sakontzeko, Ludwig Mies van der Rohe eta Walter Gropius arkitektoak ezagutu zituen. 1911 urte osoan bidaia luzeak egin zituen, Viena, Errumania eta batez ere Mediterraneo inguruko herrialdeak, Turkia, Grezia eta Italia, hango herri-arkitektura zuriak biziki markatu zutelarik.

1919an L'Esprit nouveau aldizkaria sortu zuen, Ozenfant margolariarekin eta Paul Dermée poetarekin batera. 28 zenbaki argitaratu zituen 1920 eta 1925 urteen bitartean.

1922an Parisko Sèvres kaleko 35. zenbakian ireki zuen arkitektura-bulegoa, bere lehengusu Pierre Jeanneretekin batera, zeinetan heriotzera arte egingo baitzuen lan. 20ko hamarkada horretan hainbat jardueratan arituko zen Le Corbusier, hala nola margolaritzan, saiakeren idazlanean eta, jakina, arkitekturan. Garai hartan eraiki zituen arkitektura arrazionalistaren ikono bihurtuko ziren familiabakarreko hainbat etxebizitza: Roche-Jeanneret etxeak (Paris, 1924), Stein etxea (Garches, 1927), Weissenhof Siedlungeko etxebizitzak (Stuttgart, 1927) eta Savoye etxea (Poissy, 1929-1931).

1928an CIAM biltzarren sorrera sustatu zuen, zeinetan hirigintzaren doktrina modernoa ezarriko baitzen.

Arkitekturaren bost oinarriak

1926an azaldu bezala, Le Corbusierrentzat arkitektura modernoa hurrengo bost puntutan oinarritu behar zen:

1. Pilotien erabilera. Hormigoizko eta altzairuzko zutabeen agerpenaren ondorioz, karga-hormen erabilerak ez zuen jada zentzurik, eta eraikinak lurretik jasota eraiki behar ziren, ahalik eta lurzoru-espazio gutxiago okupatzeko. Horrela, lurzorua libre geldituko zen, zirkulazioa eta landaredia jasotzeko.
2. Lorategi-estalkiaren erabilera edo terraza-estalkiaren erabilera. Estalkiak laua izan behar zuen. Eraikinak zoruan okupatzen zuen berdegunea estalkian berreskuratu behar zen.
3. Oinplano librearen erabilera. Zutabeek antzinako karga-hormak ordezkatu zituztenez, eraikinen oinplanoak malgutasunez eta askatasun osoz diseinatu zitezkeen. Barneko tabikeak funtzioaren ondorioz baino ez ziren antolatu behar.
4. Luzekako leihoaren erabilera. Fatxadaren eta egituraren banaketaren ondorioz itxitura askatasunez diseinatu zitekeen, eta horren ondoriozko leihorik logikoena luzekakoa zen (leiho horizontala), argitasunik uniformeena ematen zuelako.
5. Fatxada librearen erabilera. Aurreko puntuen ondorio zen. Fatxada eta egitura banatuta zeudenez, hura askatasunez diseinatu zitekeen, ia-ia margolan baten moduan.

Lan garrantzitsuenak

Berlingo Unité d'Habitation bizitegi-eraikina.

• 1912 : Jeanneret-Perret etxea, La Chaux-de-Fonds, Suitza [1]
• 1922 : Ozenfant lantegi-etxea, Paris
• 1924 : La Roche-Jeanneret etxeak, Paris
• 1929 - 1931 : Savoye etxea, Poissy, Yvelines (Paris inguruan)
• 1934 : Armée du Salut eraikina, Paris
• 1946 - 1952 : Marseillako Unité d'Habitation eraikina, Marseilla, Frantzia
• 1948 - 1951 : Claude & Duval fabrika, Saint-Dié-des-Vosges, Vosges , Frantzia (industria-eraikin bakarra)
• 1949-1955 : Gurutzeta etxea (Casa Curutchet), La Plata, Argentina
• 1950 : Notre Dame du Haut kapera, Ronchamp, Saône Garaia, Frantzia
• 1953 - 1955 : Rezéko unité d'habitation eraikina, Rezé, Loira Atlantikoa, Frantzia (argazkiak)
• 1952-1959 : Hirigintza-plana eta eraikinak Chandigarhen, India
  • 1952 : Epaitegiak
  • 1952 : Arte Galeria eta Museoa
  • 1953 : Idazkaritza
  • 1953 : Klub Nautikoa
  • 1955 : Legebiltzarra
  • 1959 : Arte Eskola
• 1959 : La Tourette komentua, Éveux, Rodano, Frantzia (web gunea)
• 1960 : Unité d'Habitation, Briey, Meurthe-eta-Mosela, Frantzia
• 1964 : Unité d'Habitation, Firminy-Vert, Frantzia
• 1966 : Estadioa, Firminy-Vert
• 1965 : Kultura Etxea, Firminy-Vert (oraingo izen ofiziala : Espace Le Corbusier)
• 1969 : Saint-Pierre eliza, Firminy-Vert (2009an amaitua)

Beste lan batzuk

Chandigarheko Kapitolioko Legebiltzarren jauregia, 1955ekoa.

• Planeix etxea, Paris
• Frugès auzo modernoa, Pessac, Bordele, Frantzia
• Cook etxea, Boulogne (Paris inguruan)
• Nestlé pabilioia, 1927ko Parisko Feria
• Errazuriz etxea (eraiki gabe)
• Beistegi apartamentuak, Paris
• Suitzako pabilioia, Cité Universitaire, Paris
• Clarté eraikina, Geneva, Suitza
• Hezkuntza Nazionaleko ministerioa, Rio de Janeiro, Brasil (Oscar Niemeyer eta Lucio Costa arkitektoekin batera)
• Hainbat eraikin (villak bate zere), Ahmedabad, India
• Brasilgo Etxea, Cité Universitaire, Paris (Lucio Costa arkitektoarekin batera)
• Carpenter Ikusmen Arte Zentroa, Harvard, AEB
• Gizakiaren Etxea (Le Corbusier zentroa), Zurich, Suitza

Idazlan garrantzitsuenak

• 1923 Vers une architecture (Arkitektura baterantz)
• 1924 Urbanisme (Hirigintza)
• 1935 La ville radieuse
• 1937 Quand les cathédrales étaient blanches (Katedralak zuriak zirenean)
• 1934 La Charte d'Athènes (Atenasko Karta, argitaratzeko egokitua)
• 1945 Les trois établissements humains (Hiru giza ezarpenak)
• 1950 Le modulor
• 1955 Le Modulor II La parole est aux usagers (Hitza erabiltzaileena da)
• 1956 Les plans de Paris : 1956 - 1922 (Parisko planak, Voisin plana barne)

Bibliografia

• VON MOOS, STANISLAUS. Le Corbusier. 1. argitalpena. Bartzelona: Lumen, 1977. (Arquitectura. Palabra en el Tiempo; 126). ISBN 84-264-1126-6

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Le Corbusier

Wikiesanetan artikulu bat dago honi buruz: Le Corbusier

• (Frantsesez) Le Corbusier Fundazioa: gune ofiziala
• (Frantsesez) Le Corbusier eta Chandigarh
• (Frantsesez) Le Corbusier ARCHIGUIDE gunean