Carme Serrallonga

Wikipedia, Entziklopedia askea
Carme Serrallonga
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakCarme Serrallonga i Calafell
JaiotzaBartzelona, 1909ko apirilaren 3a
Herrialdea Katalunia
BizilekuaBartzelona
Heriotza1997ko azaroaren 30a (88 urte)
Hezkuntza
HeziketaBartzelonako Unibertsitatea
Hizkuntzakkatalana
gaztelania
alemana
italiera
frantsesa
ingelesa
latina
greziera
hebreera
arabiera
errusiera
Jarduerak
Jarduerakitzultzailea eta pedagogoa
Jasotako sariak

Carme Serrallonga Calafell (Bartzelona, Katalunia, 1909ko apirilaren 3a - Ibídem, 1997ko azaroaren 30a) kataluniar pedagogo eta itzultzailea izan zen. 1984an, Kataluniako Generalitateko San Jordi Gurutzea eman zioten, eta 1993an, Arte Eszenikoen Sari Nazionala.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sant Martí de Provçals auzoan jaio zen (Bartzelona).[1] Haurtzaro osoa ikasi zuen eskola frantsesean —han ikasi zuen frantsesa bikain—, batxilergoa hasi arte, hamalau urterekin.[1] 1931n, Filologiako lizentziatura batean graduatu zen Bartzelonako Unibertsitateko Filosofia eta Letren Fakultatean, eta latina, grekoa, hebreera eta arabiera ikasi zituen.[2] 1932an Kataluniako Generalitateko Institut Escola de la Generalidad erakundearen fundazioan parte hartu zuen. Institutu Eskola akademia hori Irakaskuntza Libreak sortu zuen.[1]

Handik gutxira, ikerkuntzak erakarrita, eskola utzi eta Madrilera joan zen urtebetez, Filologia doktoretza egiteko. Madrilen Neskatillen Egoitzan bizi izan zen (Ikasleen Egoitza mitikoaren adar femeninoa), eta Américo Castroren (1885-1972), Jorge Guillénen (1893-1984), Ramón Menéndez Pidal (1869-1968), Pedro Salinas (1891-1951) eta Claudio Sánchez Albornoz (1893-1984) hitzaldi magistraletan parte hartu zuen.[1]

Lan ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irakasle[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bartzelonara itzuli zenean, Eskola Institutuan hasi zen lanean, une horretan bi egoitza zituena. 1936an gerra zibila hasi zen. 1939ko urtarrilaren 28an, mehatxu faxista zela eta, itxi egin behar izan zuen Eskola Institutuak. Atzerriratzeko aukera hausnartzen egon zen —bere belaunaldiko hainbeste lankide gisa—, baina, egoera txarra izan arren, Bartzelonan geratzea eta erresistentzia katalanista aktiboko jarrera aukeratzea erabaki zuen.[3]

Isabel Villena eskola katalana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bi egun geroago, 1939ko urtarrilaren 30ean, lagun talde batekin, Institutuko irakasle izandakoekin —ikasle ohien gurasoek diruz lagunduta—, Isabel Villenako eskola sortu zuten etxe partikular batean, Espainiako Bigarren Errepublikan hasitako lan pedagogikoaren jarraipena.[1]

Carme Serrallonga katalanezko irakaskuntza utzi ez zuen pertsona bakarretakoa izan zen.[3] Handik gutxira, zuzendaritza hartu zuen, eta kargu hori ia berrogei urtez mantendu zuen.[3] Frankismoaren urte beltzak gorabehera, erakunde horren ezaugarri izan ziren katalanezko irakaskuntza —nahiz eta gobernu-agintariek jazarpena egin (Francok debekatu egin baitzituen Espainiako hizkuntza guztiak, gaztelania izan ezik)—, ikasleen sormena garatzea musikaren, antzerkiaren eta arte plastikoen bidez, hezkidetza eta inkulpazio ideologiko eta erlijiosorik gabe.[1]

Ortofonia irakasle Arte dramatiko eskolan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1960an, Ricard Salvat-ek eta Maria Aurèlia Capmanyk EADAG (Adrià Gual Arte Dramatikoaren Eskola) sortu zuten, eta, sortu eta hurrengo egunean, Carme Serrallonga ortofonia klaseak ematen hasi zen —1975 arte—, etorkizuneko aktoreak katalanezko lanak interpretatzen eta ahoskatzen trebatzeko.[4][1]

Serrallonga eta alemaniera

Gaztaroan alemana ikasi zuen Bartzelonako Institut Alemany-n, hizkuntza horrek prestigioa ematen baitzuen Espainian. Erabat utzi zuen, arrazoi ideologikoengatik, Gerra Zibilean —naziek Francoren alderdi faxista babestu zutenean—.[5]

Gero, denborak aurrera egin ahala, prentsak ikusi zuenean autore alemanak ez zeudela ados une historiko hartako izugarrikeriarekin, egun batean berriro jarri zen alemanez irakurtzen: Thomas Mannen Buddenbrook-ak. Izan ere, hirurogeiko hamarkadaren hasieran, Capmany lagunak bere izena iradoki zuenean, Ediciones 62k lehen itzulpena eskatu zion: Hans Peter Richterren (1925-1993) Mi amigo Friedrich (1965). Geroago, Heinrich Böll-en El pan de los jóvenes (1965) lana agindu zioten, eta haren Casa sin amo (1970) lana ere itzuli zuen, eta György Lukácsen Goethe y su tiempo (1967). Azken itzulpen hori zela eta, «eguneroko borroka» bat zela esan zuen, jatorrizko hizkuntzan ere zituen zailtasunarengatik.[5]

Itzultzaile[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idazle lanean, egile alemaniarren hainbat lan katalanera itzulitzegatik nabarmendu zen: Heinrich Böll, Bertolt Brecht, Alfred Döblin, Friedrich Dürrenmatt, Peter Handke, Wolfgang Goethe, György Lukács eta Wolfgang Amadeus Mozart.[6]

Antzerki itzulpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzerki- interesa zuenez eta hizkuntza menderatzen zuenez, hainbat hizkuntzatatik (alemana, ingelesa, frantsesa eta italiera) katalanera itzultzen hasi zen. Genet, Brecht edo Dürrenmatt bezalako izen handiko autoreen antzerki unibertsaleko hogei bat lan itzuli zituen. Ondoren, eleberriak (Goethe, Döblin, Böll, Edward Morgan Forster eta Luigi Pirandello, besteak beste) eta gazte eta haurrentzako liburuak ere itzuli zituen, besteak beste, Michael Enderen Jim Botoi eta Lucas makinista.[1]

  • Heinrich Böllen El pa dels anys joves (Das Brot der Früh Jahre: ‘Urte gazteen ogia’). Bartzelona: Edicions 62, 1965.
  • Berlin Alexanderplatz (Alfred Döblin). Bartzelona: 1984ko edizioak, 1987.
  • Michael Enderen Jim Botó i en Lluc en makinista (Jim Knopf und Lukas der Lokomotivführer: ‘Jim botoia eta Lucas makinista’). Bartzelona: La Galera, 1983
  • La bona persona de Sezuan (Gute Mensch von Sezu: ‘Sezuango pertsona ona’), Bertolt Brechtena. Bartzelona: Aymá, 1967.
  • Arthur Schnitzlerren La Ronda. Bartzelona: Institut del Teatre de la Diputació de Barcelona / Edicions del Mall, 1987.
  • Mark Twainen El príncipe i el captaire (The prince and the pauper: ‘Printzipea eta eskalea’). Bartzelona: La Galera, 1983.
  • Edward Morgan Forster-en Una habitació amb bona vista (“Bista oneko gela”). Bartzelona: Proa (En todo viento, 251. zk.), 1986.
  • Jane Bowles-en A la glorieta (In the summer house: ‘Glorietan’), 1993.
  • Brian Clarkeren El dret d’escollir, 1987.
  • Giorgio Bassaniren El jardí dels Finzi-Continii (italieratik), 1967.[6]
  • Luigi Pirandelloren El difunt Mattia Pascal (italieratik)1986.[6]
  • Ettore Scolaren Una jornada particular/Lanaldi berezia (italieratik), 1984.[6]
  • Paul Sartreren Kean: Alexandre Dumasen (frantsesetik) lanaren egokitzapen.[6]
  • Jean Geneten lan bat.
  • Nathalie Sarrauteren Per un sí o per no, 1986.[5]
  • Copiren Una visita inoportuna (Bisita desegokia), 1989.[5]
  • Salvador Espriuren La pell de brau eta Primera història d’Esther (gaztelaniazko itzulpena, Santos Hernándezekin eta María Aurelia Capmanyrekin elkarlanean).[5]

Haur literatura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pedagogoa izan arren, 1983an La Galera argitaletxeak Jim Botón y Lucas el Maquinista itzulpena eskatu zion arte, Serrallongak ez zuen inoiz haur-literatura itzuli. Une horretatik aurrera, genero horretako hamabost autore baino gehiagoren lanak (Michael Ende, Lois Lowry eta Christine Nöstlinger, besteak beste) gazte katalanentzat eskuragarri jartzeko lanean kontzentratu zen. 84 urte zituela, berrogei lan baino gehiago itzuli ondoren, Carme Serrallonga errusiera ikasten hasi zen, Anton Chéjov bere jatorrizko hizkuntzan irakurtzeko plazeragatik. Hil aurreko azken hilabeteetan —1997an—, Anna Ajmátova poeta errusiarraren poema liburu bat itzultzen ari zen.[6]

Itzultzea irakurtzeko modu bat da. Carme Serrallonga eta Calafell[7]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 1984: Kataluniako Generalitateko San Jordi gurutzea.[2]
  • 1992: Bartzelonako itzulpen-saria, Jane Bowlesen A la glorieta eleberriaren katalanezko bertsioagatik.[2]
  • 1993: Arte Eszenikoen Sari Nazionala.[2]
  • 1994an Bartzelonako Unibertsitateko Filologia Fakultateak –itzultzaile katalanaren arima– Carme Serrallonga Saria ematen dio hizkuntza-kalitateari.[4]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g h «Carme Serrallonga», biografía en catalán en el sitio web de la AELC (Associació d'Escriptors en Llengua Catalana: Asociación de Escritores en Lengua Catalana). Consultado el 24 de junio de 2013.
  2. ↑ a b c d «Carme Serrallonga», biografía en español escrita por Nausica Solà en el sitio web de la AELC (Associació d'Escriptors en Llengua Catalana: Asociación de Escritores en Lengua Catalana). Consultado el 24 de junio de 2013.
  3. ↑ a b c «Jornades del Centenari Carme Serrallonga, món i educació», artículo en catalán del 1 de abril de 2010 en el sitio web Entreacte. Consultado el 24 de junio de 2013.
  4. ↑ a b «Nueva convocatoria del Premio Carme Serrallonga a la calidad lingüística», artículo del 28 de febrero de 2012 en el sitio web de la Universidad de Barcelona. Consultado el 24 de junio de 2013.
  5. ↑ a b c d e «Carme Serralonga, el plaer de traduir», monografía de Pilar Godayol en catalán, en el sitio web de la Universidad de Vich. Consultado el 24 de junio de 2013.
  6. ↑ a b c d e f «Carme Serrallonga, pedagoga i traductora (un petit homenatge)», artículo en catalán en el sitio web Addenda et Corrigenda. Consultado el 24 de junio de 2013.
  7. ↑ (Ingelesez) cisalt. Bloc de Carme Serrallonga. (Noiz kontsultatua: 2023-10-05).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Carme_Serrallonga&oldid=9412215"(e)tik eskuratuta