Dmitri Mendeleiev

Dmitri Mendeleiev

Zientzialaria
Arloa	Kimika, fisika eta hurbileko arloak
Jaio	1834ko otsailaren 8a
	Verhnie Aremzyani (Errusiar Inperioa)
Hil	1907ko otsailaren 2a
	San Petersburgo (Errusiar Inperioa)

Dmitri Ivanovitx Mendeleiev (errusieraz: Дми́трий Ива́нович Менделе́ев, ahoskera (i · ?)) (1834ko otsailaren 8a - 1907ko otsailaren 2a), kimikari eta asmatzaile errusiarra izan zen. Taula periodikoaren lehen bertsioaren asmatzailea izan zen, eta taula hura erabiliz, aurkitzeke zeuden elementu kimikoen propietateak aurresan zituen.

Taula periodikoa

Mendeleieven taula periodikoaren bertsio bat, bere testuliburuaren errusierazko 5. edizioaren ingelesezko itzulpena (1891)

Irakasle bihurtu ondoren, Mendeleievek bere lanik garrantzitsuena idatzi zuen: Kimikako printzipioak (1868-1870). Elementu kimikoak haien propietateen arabera sailkatzen ari zela, hainbat patroi agertzen zirela ohartu zen, eta haiek ikertuz taula periodikoa eratu zuen. Sasoi berean, beste zenbait ikertzaile ere eremu berean ari ziren lanean. Haietako batek, John Newlands izenekoak, zortzikoteen legea ("Newlandsen zortzikote" izenarekin ere ezagutua) argitaratu zuen 1865ean. Hala ere, aurkitu gabeko elementuentzako tokirik ez zuen uzten eta kutxa batean bi elementu jarri zituen, eta horregatik ez zen onartua izan. Beste batek, Lothar Meyer, 28 elementu deskribatu zituen 1864an, baina ez zuen elementu berriak aurresateko taularik erabili.

Mendeleevek hurrengo taula sortu zuen:

Cl 35.5	K 39	Ca 40
Br 80	Rb 85	Sr 88
I 127	Cs 133	Ba 137

Patroi honi jarraituz elementu gehiago erantsi zizkion taulari, eta horrela sortu zuen taula periodikoa.

1869ko martxoaren 6an Mendeleevek bere lanaren aurkezpen formala egin zuen Errusiako Kimika Elkartean, Elementuen masa atomikoen propietateen arteko mendekotasuna izenburupean. Aurkezpenean elementuak deskribatu zituen masa atomikoaren eta balentziaren funtzioan, eta hurrengo ideiak esan zituen:

1. Elementu kimikoak, haien masa atomikoaren arabera antolatzen badira, propietateen periodikotasuna agertzen dute.
2. Antzeko propietate kimikoak dituzten elementuek antzeko balioa daukaten masa atomikoa dute (adib. Pt, Ir, Os) edo modu erregularrean handitzen dira (adib. K, Rb, Cs).
3. Elementuak taldeka antolatzen badira, beren masa atomikoa jarraituz, antolamendu hori balentzia deiturikoarekin bat dator, bai eta, neurri txikiagoan, elementuon propietate kimikoekin ere, Li, Be, B, C, N, O, eta F segidan nabari agertzen den moduan.
4. Arruntenak diren elementuak masa atomiko txikiagoa dutenak dira.
5. Masa atomikoaren magnitudeak elementuaren izaera baldintzatzen du, molekularen magnitudeak konposatu kimiko baten izaera baldintzatzen duen modu berean.
6. Oraindik ezagutzen ez diren elementuak aurkitzea espero dezakegu; esaterako, aluminioaren eta silizioaren parekoak diren bi elementu, 65 eta 75 masa atomikoa izango dutenak.
7. Elementu baten masa atomikoa alboko elementuen masen ezagutzatik ondoriozta daiteke. Esaterako, telurioaren masa atomikoa 123 eta 126 artean egongo da, eta ezin da 128 izan. Hemen Mendeleievek huts egin zuen, telurioaren masa atomikoa (127,6) iodoarena (126,9) baino altuagoa baita.
8. Elementuen zenbait propietate beren masa atomikoa jakinda aurresan daitezke.

Mendeleievek elementu ezagun guztiek barne hartzen zituen eta elementu berriak aurresaten zituen taula periodikoa argitaratu zuen. Hilabete batzuk geroago, Meyerrek berdina zen beste taula bat argitaratu zuen. Zenbaitek uste dute meyer eta Medeleiev taula periodikoaren kosortzaileak direla, baina ia mundu guztia ados dago Mendeleievek merezi duela onarpenik zabalena, aurreikuspen zehatzak egin baitzituen ekasilizio (germanio), ekaaluminio (galio) eta ekaboro (eskandio) deitu zituen elementuen propietateen inguruan.

Erreferentziak

Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.