Dmitri Mendeleiev

Dmitri Mendeleiev
senior professor 1855 - 1856 Privatdozent 1857ko urtarrilak 9 - 1865
Bizitza
Izen osoa	Дмитрий Иванович Менделеев
Jaiotza	Tobolsk, 1834ko urtarrilaren 27a
Herrialdea	Errusiar Inperioa
Heriotza	San Petersburgo, 1907ko urtarrilaren 20a (72 urte)
Hobiratze lekua	Literatorskie mostki
Familia
Ezkontidea(k)	Anna Ivanova Popova  (1882 -
Seme-alabak	ikusi Vladimir Mendeleev Lioubov Blok Vasily Mendeleev
Hezkuntza
Heziketa	Main Pedagogical Institute (unknown value - 1855)
Hezkuntza-maila	irakaslea irakaslea
Tesi zuzendaria	Alexander Abramowitsch Woskressenski
Hizkuntzak	errusiera
Ikaslea(k)	Dmitri Konovalov Gemilian, Valery Alexandrovich Alexander Baykov Alexey Lavrentievich Potylitsyn Sergei Prokudin-Gorskii
Lanbidea
Lanbidea	kimikaria, fisikaria, unibertsitateko irakaslea eta ekonomialaria
Enplegatzailea(k)	Richelieu Lyceum  (1855 -  1856) San Petersburgoko Estatu-Unibertsitatea  (1857 -  1890) Saint Petersburg State Institute of Technology  (1863 -  1872)
Jasotako sariak	ikusi Knight of the Order of St. Alexander Nevsky Copley Domina  (1905) Faraday Lectureship Prize  (1889) Demidov Prize  (1862) Order of Saint Anna, 1st class Order of Saint Anna, 2nd class Order of the White Eagle Order of Saint Stanislaus, 1st class Order of St. Vladimir, 2nd class Order of St. Vladimir, 1st class Ohorezko Legioaren Zalduna Order of St. Alexander Nevsky Order of St. Vladimir, 1st class Order of St. Vladimir Order of St. Anna Order of Saint Stanislaus Ohorezko Legioa Davy Medal  (1882)
Nominazioak	ikusi Kimikako Nobel Saria (1905) Kimikako Nobel Saria (1906) Kimikako Nobel Saria (1907)
Kidetza	Royal Society Prusiako Zientzien Akademia Serbian Academy of Sciences and Arts Suediako Zientzien Erret Akademia Göttingengo Zientzien Akademia San Petersburgoko Zientzien Akademia Hungariako Zientzien Akademia Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Amerikako Sozietate Filosofikoa
Sinesmenak
Erlijioa	zabia

Dmitri Ivanovitx Mendeleiev (errusieraz: Дми́трий Ива́нович Менделе́ев, ahoskera (i · ?)) (1834ko otsailaren 8a^greg./urtarrilaren 27a^jul. - 1907ko otsailaren 2a^greg./urtarrilaren 20a^jul.), kimikari eta asmatzaile errusiarra izan zen. Taula periodikoaren lehen bertsioaren asmatzailea izan zen, eta taula hura erabiliz, aurkitzeke zeuden elementu kimikoen propietateak aurresan zituen.

Taula periodikoa

Mendeleieven taula periodikoaren bertsio bat, bere testuliburuaren errusierazko 5. edizioaren ingelesezko itzulpena (1891)

Irakasle bihurtu ondoren, Mendeleievek bere lanik garrantzitsuena idatzi zuen: Kimikako printzipioak (1868-1870). Elementu kimikoak haien propietateen arabera sailkatzen ari zela, hainbat patroi agertzen zirela ohartu zen, eta haiek ikertuz taula periodikoa eratu zuen. Sasoi berean, beste zenbait ikertzaile ere eremu berean ari ziren lanean. Haietako batek, John Newlands izenekoak, zortzikoteen legea ("Newlandsen zortzikote" izenarekin ere ezagutua) argitaratu zuen 1865ean. Hala ere, aurkitu gabeko elementuentzako tokirik ez zuen uzten eta kutxa batean bi elementu jarri zituen, eta horregatik ez zen onartua izan. Beste batek, Lothar Meyer, 28 elementu deskribatu zituen 1864an, baina ez zuen elementu berriak aurresateko taularik erabili.

Mendeleevek hurrengo taula sortu zuen:

Cl 35.5	K 39	Ca 40
Br 80	Rb 85	Sr 88
I 127	Cs 133	Ba 137

Patroi honi jarraituz elementu gehiago erantsi zizkion taulari, eta horrela sortu zuen taula periodikoa.

1869ko martxoaren 6an Mendeleevek bere lanaren aurkezpen formala egin zuen Errusiako Kimika Elkartean, Elementuen masa atomikoen propietateen arteko mendekotasuna izenburupean. Aurkezpenean elementuak deskribatu zituen masa atomikoaren eta balentziaren funtzioan, eta hurrengo ideiak esan zituen:

1. Elementu kimikoak, haien masa atomikoaren arabera antolatzen badira, propietateen periodikotasuna agertzen dute.
2. Antzeko propietate kimikoak dituzten elementuek antzeko balioa daukaten masa atomikoa dute (adib. Pt, Ir, Os) edo modu erregularrean handitzen dira (adib. K, Rb, Cs).
3. Elementuak taldeka antolatzen badira, beren masa atomikoa jarraituz, antolamendu hori balentzia deiturikoarekin bat dator, bai eta, neurri txikiagoan, elementuon propietate kimikoekin ere, Li, Be, B, C, N, O, eta F segidan nabari agertzen den moduan.
4. Arruntenak diren elementuak masa atomiko txikiagoa dutenak dira.
5. Masa atomikoaren magnitudeak elementuaren izaera baldintzatzen du, molekularen magnitudeak konposatu kimiko baten izaera baldintzatzen duen modu berean.
6. Oraindik ezagutzen ez diren elementuak aurkitzea espero dezakegu; esaterako, aluminioaren eta silizioaren parekoak diren bi elementu, 65 eta 75 masa atomikoa izango dutenak.
7. Elementu baten masa atomikoa alboko elementuen masen ezagutzatik ondoriozta daiteke. Esaterako, telurioaren masa atomikoa 123 eta 126 artean egongo da, eta ezin da 128 izan. Hemen Mendeleievek huts egin zuen, telurioaren masa atomikoa (127,6) iodoarena (126,9) baino altuagoa baita.
8. Elementuen zenbait propietate beren masa atomikoa jakinda aurresan daitezke.

Mendeleievek elementu ezagun guztiek barne hartzen zituen eta elementu berriak aurresaten zituen taula periodikoa argitaratu zuen. Hilabete batzuk geroago, Meyerrek berdina zen beste taula bat argitaratu zuen. Zenbaitek uste dute meyer eta Medeleiev taula periodikoaren kosortzaileak direla, baina ia mundu guztia ados dago Mendeleievek merezi duela onarpenik zabalena, aurreikuspen zehatzak egin baitzituen ekasilizio (germanio), ekaaluminio (galio) eta ekaboro (eskandio) deitu zituen elementuen propietateen inguruan.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Dmitri Mendeleev

Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.