Idaho

Idaho
State of Idaho
Ereserkia: Here We Have Idaho (en)
Goiburua: Esto perpetua
Idahoko bandera
Map of USA ID.svg
Geografia
Hiriburua eta hiri handiena	Boise 43°36′49″N 116°14′16″W
Azalera	216.632 Ura %1,11
Punturik altuena	Borah Peak (en)
Punturik sakonena	Lewiston (Idaho)
Mugakideak	Columbia Britainiarra, Montana, Wyoming, Utah, Nevada, Oregon eta Washington
Administrazioa
Gobernadorea	Butch Otter
Idahoko Gobernadorea	Brad Little (en)
Legebiltzarra	Idahoko Parlamentua
Epai autoritatea	Idahoko Epaitegi Gorena
Demografia
Biztanleria	1.839.106 (2020) 184.176 (2015)
Dentsitatea	8,49 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles
Erabilitako hizkuntzak	ikusi Nez Perce (en) , Northern Paiute (en) , Coeur d'Alene (en) , Kutenai (en) eta Shoshoni (en)
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 18
Derrigorrezko eskolaratzea	-16
Ekonomia
BPG nominala	84.032.200.000 US$ (2020) 83.665.500.000 US$ (2019) (2019)
Historia
Sorrera data: 1890eko uztailaren 3a
Bestelako informazioa
Ordu eremua	ikusi UTC−07:00 : UTC−08:00 : America/Denver (en)
idaho.gov

Idaho (ingelesez ˈaɪdəhoʊ ahoskatua) Ameriketako Estatu Batuetako estatu bat da, Estatu Batuetako ipar-mendebaldean kokatua. Guztira 1,3 milioi biztanle ditu estatuak. Boise da estatuko hiriburua eta baita hiririk garrantzitsuena ere. Bertan euskal jatorriko jende ugari bizi da.

Geografia

Mendi Harritsuen iparraldean dago. Columbia ibaiaren eta Snake ibaia haren ibaiadarraren bazterrean bizi da jende gehiena. Mendialde nagusiak: Clearwater mendiak, Salmon River mendiak eta Lost River mendiak.

Ekonomia

Metalak dira Idahoko ekonomiaren euskarri nagusia: kobre, zink, merkurio, urre, berun, zilar, uranio, kobalto eta antimonioa. Ekonomia jarduera garrantzizkoak dira nekazaritza eta industria ere. Azken urteetan kimika eta janari industriek garapen handia izan dute.

Historia

1805ean Lewis eta Clark izan ziren Idahoko lehen esploratzaileak. Urrezko meatzeak aurkitu zirenean, 1860. urte inguruan, jende asko bertaratu zen, eta hortik etorri zen garapen nagusia. Estatu Batuetako berrogeita hirugarren estatua da 1890. urteaz geroztik. Asko dira XIX. mendearen erdialdeaz gero hara joandako euskaldunak. Boise hiriburuan, batez ere, nabarmena da euskaldunen pisua.

Hiri nagusiak

1. Boise: 202.832 biztanle**.
2. Nampa: 79.249 bz**.
3. Meridian: 64.642 bz**.
4. Idaho Falls: 57.133 bz***.
5. Pocatello: 53.932 bz*.

(*2006, **2007 eta ***2008an).

Banaketa administratiboa

Idaho konderritan banaturik dago. 1919z geroztik, estatuak 44 konderri ditu, 1.062 eta 22.020 kilometro kuadro arteko azalera dituenak.

Konderria	Herriburua	Sorrera urtea	Biztanleria (2008 est.)	Biztanleria %	Azalera (mi.2)	Azalera %
Ada	Boise	1864	380,920	25.00 %	1,060	1.21 %
Adams	Council	1911	3,499	00.23 %	1,370	1.57 %
Bannock	Pocatello	1893	80,812	05.30 %	1,147	1.31 %
Bear Lake	Paris	1893	5,798	00.38 %	1,049	1.20 %
Benewah	St. Maries	1915	9,352	00.61 %	784	0.90 %
Bingham	Blackfoot	1885	43,903	02.88 %	2,120	2.42 %
Blaine	Hailey	1895	21,731	01.43 %	2,661	3.04 %
Boise	Idaho City	1864	7,504	00.49 %	1,907	2.18 %
Bonner	Sandpoint	1907	41,168	02.70 %	1,920	2.19 %
Bonneville	Idaho Falls	1911	99,135	06.51 %	1,901	2.17 %
Boundary	Bonners Ferry	1915	10,962	00.72 %	1,278	1.46 %
Butte	Arco	1917	2,751	00.18 %	2,234	2.55 %
Camas	Fairfield	1917	1,126	00.07 %	1,079	1.23 %
Canyon	Caldwell	1891	183,939	12.07 %	604	0.69 %
Caribou	Soda Springs	1919	6,826	00.45 %	1,799	2.06 %
Cassia	Burley	1879	21,348	01.40 %	2,580	2.95 %
Clark	Dubois	1919	910	00.06 %	1,765	2.02 %
Clearwater	Orofino	1911	8,176	00.54 %	2,488	2.84 %
Custer	Challis	1881	4,254	00.28 %	4,937	5.64 %
Elmore	Mountain Home	1889	28,997	01.90 %	3,101	3.54 %
Franklin	Preston	1913	12,454	00.82 %	668	0.76 %
Fremont	St. Anthony	1893	12,551	00.82 %	1,896	2.17 %
Gem	Emmett	1915	16,513	01.08 %	566	0.65 %
Gooding	Gooding	1913	14,295	00.94 %	734	0.84 %
Idaho	Grangeville	1861/1864	15,448	01.01 %	8,502	9.71 %
Jefferson	Rigby	1913	23,860	01.57 %	1,106	1.26 %
Jerome	Jerome	1919	20,468	01.34 %	602	0.69 %
Kootenai	Coeur d'Alene	1864	137,475	09.02 %	1,316	1.50 %
Latah	Moscow	1888	35,906	02.36 %	1,077	1.23 %
Lemhi	Salmon	1869	7,808	00.51 %	4,570	5.22 %
Lewis	Nezperce	1911	3,594	00.24 %	480	0.55 %
Lincoln	Shoshone	1895	4,503	00.30 %	1,206	1.38 %
Madison	Rexburg	1914	37,456	02.46 %	473	0.54 %
Minidoka	Rupert	1913	18,645	01.22 %	763	0.87 %
Nez Perce	Lewiston	1861/1864	38,975	02.56 %	856	0.98 %
Oneida	Malad City	1864	4,130	00.27 %	1,202	1.37 %
Owyhee	Murphy	1863	10,877	00.71 %	7,697	8.79 %
Payette	Payette	1917	22,966	01.51 %	410	0.47 %
Power	American Falls	1913	7,683	00.50 %	1,443	1.65 %
Shoshone	Wallace	1861/1864	12,913	00.85 %	2,636	3.01 %
Teton	Driggs	1915	8,833	00.58 %	451	0.52 %
Twin Falls	Twin Falls	1907	74,284	04.87 %	1,928	2.20 %
Valley	Cascade	1917	8,862	00.58 %	3,734	4.27 %
Washington	Weiser	1879	10,206	00.67 %	1,474	1.68 %

Idahotar ezagunak

• Pete T. Cenarrusa (1917-), Estatu Idazkaria.
• David H. Bieter (1959-), hiriburuko alkatea.

Ikus, gainera

• Ameriketako Estatu Batuetako euskaldunak

Kanpo estekak

• (Ingelesez)Idaho estatuko webgune ofiziala
• (Ingelesez)Basque Museum & Cultural Center, Boise, ID
• (Ingelesez)Basque Associations of Boise, Idaho
• (Ingelesez)Boise Basque Center
• (Ingelesez)Txoko Ona Basque Club, Homedale, ID
• Oinkari Basque Dancers, Boise, ID

• Datuak: Q1221
• Multimedia: Idaho