Montenegroko Printzerria

Montenegroko Printzerria; Књажевина Црнa Горa; Knjaževina Crna Gora
	1852 – 1910
	Monarkia absolutua (1852-1879) ; Monarkia erdi-konstituzionala (1879-1905) ; Monarkia konstituzionala (1905-1910)
	Ereserkia; 'Ubavoj nam Crnoj Gori ; Ongi etorri Montenegrora';
	Montenegroko Printzerria 1890rean
Geografia
Hiriburua	Cetinje
Biztanleria	317 856 biz.
Azalera	1909an - 9.475 km²
Ordu eremua	UTC+1
Ekonomia
Dirua	Perper
Kultura
Hizkuntza(k)	montenegroera
Erlijioa	Kristautasun ortodoxoa
Historia
1852ko martxoaren 13	Sekularizazioa
1858ko maitzaren 11	Grahovaceko gudua
1860eko abuztuaren 13	Nikolas I.a printzea Montenegrokoaren, etorkizuneko erregea, boterera iristea
1876ko uztailaren 18	Vučji Doko gudua
1877-1878	Errusia-Turkiar Gerra
1878ko ekainaren 13 - uztailaren 13	Berlingo Kongresua (1878)
1879eko martxoaren 2	Montenegroko lehen ministroaren lehen kargu montenegroar modernoa sortzea
1905eko abenduaren 19 ; ; 1910eko abuztuaren 28	Konstituzioaren aldarrikapena ; ; Montenegroko Printzerriaren erreinurako igoera
	Montenegroko Printzerria-Gotzaindegia
Montenegroko Erresuma

Montenegroko Printzerria Montenegroko historiako garai bat da, 1852tik 1910era arte existitu zena. Haren aurretik, Montenegro apezpiku hereditarioa zen, eta horrela izan zen zen 1910ean erresuma izendatu zuten arte. Petrović-Njegoš dinastiako bi agintari izan zituen, Danilo printzea eta Nikola printzea.

Sortu zenetik 1878ko Berlingo Kongresura arte, izen osoa Montenegro eta Muinoak izan zen.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Danilo Petrović[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1851n Petri II.a Petrović Njegoš apezpikua hil ondoren, haren lekua Danilo Petrovićek hartu zuen. Danilo 1852an ezkondu eta bere titulu espiritualari uko egin zion, Nikolas I.a Errusiako enperadorearen adostasunarekin, eta printze titulua hartu eta bere herrialdea printzerri sekular bihurtu zuen. Montenegroko Printzerri laiko baten sorrerak turkiarren kontrako gerra ekarri zuen 1852-1853an, eta handik Montenegro ondorio larririk gabe atera zen, Austria eta Errusiaren esku-hartzeari esker.

Daniloren kodea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1855ean, Danilo Printzearen ekimenez, Danilo I.aren Kodea, Montenegroko eta Mendietako Jauna, geroago Daniloren Kodea bezala ezagutua, onartu zen, eta horrekin printzeak herrialdeko erreformak jarraitu zituen. Xedapen garrantzitsuenak gai konstituzionalei eta juridikoei dagozkienak dira —gizakiaren eta hiritarren posizioa, printzeak jaun goren gisa duen posizioa, gorteen eskubideak eta posizioa, hiritarren betebeharrak aberriaren defentsan...—. Kode honek 95 artikulu zituen.

Grahovac-eko gudua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Turkiak, Parisko Kongresuan, Montenegro bere lurraldearen osagaitzat hartzen zuelako adierazpena egin zuenean, gatazka berriak ekarri zituen. Danilo Printzeak ekintza diplomatiko bat egin zuen Montenegroko independentziaren aitorpena sortzeko, eta horrek nahi zuen emaitzarik ekarri ez zuenean, alboko eremuetan matxinada ekintza bat ere hasi zuen. 1857an, Luka Vukalovic-en altxamendua piztu zen. 1858ko apirilaren amaieran, Turkiako armada mugara joan zen Grahovac-eko hari arriskutsuak mozteko, legez kanpokoen sorleku eta leku eztabaidatu gisa. 1858ko maiatzaren 1ean borroka handia izan zen Grahovac-en, eta bertan turkiarrak garaituak gertatu ziren. Berehala Frantziaren eta beste potentzia handien bitartekaritza izan zen, Montenegro zedarritu eta, horrela, bere existentzia estatu gisa aitortuz.

1860ko abuztuaren 1ean Danilo printzea hil zuten Kotorren.

Nikola Petrović[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1860an Danilo printzearen hilketaren ondoren, bere lehengusua, Mirko dukearen semea, Nikola Petrović tronura iritsi zen 1860ko abuztuaren 14an. Bere osabak Herzegoviniar matxinatuekin izandako loturak jarraitu eta are gehiago garatu ziren italiar eta hungariarren laguntzarekin. 1861ean zehar eta 1862an, Nikolasek arrakastarik gabeko gerra egin zuen Turkiaren aurka, eta Montenegrok, zailtasun handiz, bere independentzia gorde zuen.

Nikola printzeak gerra askoz arrakastatsuagoa gidatu zuen 1875etik aurrera. Herzegoviniako altxamendu handi berrian, neurri batean bere laguntzarekin hasi zen, eta Montenegrok Turkiaren aurka gidatu zuen gerra, Serbiarekin aliantzan. 1876—1878. (Vučji Do, Fundina). Gerra horren amaieran, Berlingo Kongresuaren bidez, Montenegrok erabateko independentzia aitortzea lortu zuen, bere mugak ekialdean (Podgorica eskualde osoa), iparraldean (Nikšić eskualde osoa) eta ia itsasora iristen ziren. ( Taberna eta Ulcinj). Arrakasta horrek Montenegroren ospea goratu zuen. Serbia eta Montenegroren arteko harremanak ez ziren onak izan, haien dinastien arteko lehiagatik. Montenegroko Printzerriaren eta Serbiaren arteko aliantza 1866an amaitu zen eta Nikola printzea tronuari uko egiteko prest zegoen Mihailo printzearen, bere aitabitxiaren, alde. Horren ostean, harremana hoztu egin zen.

Errusiar-Japoniar Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Errusiaren aliatu gisa, Montenegrok gerra deklaratu zion Japoniari. Hala ere, distantzia geografiko handia zela eta, Montenegroren parte hartzea sinbolikoa baino ez zen izan, Errusiari eskerrak eman zizkion Turkiaren aurkako gerran emandako laguntzagatik. Montenegroko soldadu kopurua kopuru hutsala zen Errusiako armadako unitate militarretan.

Konstituzio aldia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Barne-politikan, Nikola printzea borondatetsuegia eta intoleranteegia zen eta bere kolaboratzaileen zati handi bat eta ia herri intelektual guztia urrundu zituen. 1905ean Konstituzioa emateak ez zuen askorik egin elkarrekiko mesfidantza hobetzeko.

Aurkari politikoen arteko konfrontazio zorrotzetan, normalean erregimenak ez zituen bitartekoak aukeratzen, baina oposizioak ere ez. Egoera horren gailurra Bomba eta Vasojević aferak irudikatzen du, eta horren ondorioak gerora Montenegroko bizitza politikoan sentitu ziren. 1907ko Bonba Aferak eta 1909ko Vasojević Aferak Cetinje eta Kolašin-eko auzitegietako epaiketetan izan zuten epilogoa, non erregimenaren aurkariak kartzela zigor luzeetara kondenatu zituzten. Kolašin-eko epaiketan, agintarien esku zeuden heriotza-zigorra zeudenak ere fusilatu zituzten. Bombaška eta Vasojević aferen artean kausa-ondorio zenbait lotura egon arren, kasualitaterik ez duten bi gertaera historiko bereizi dira, testuinguru politiko orokorrak lotuak.

Kanpo-politikan, anexio krisia (1908-1909) gertatu zen.

Mende berrian Montenegroko Erresuma aldarrikatu zen 1910ean urtean, Nikola printzearen erregealdiaren berrogeita hamargarren urteurrenean.

Montenegroko Printzerriaren zatiketa administratiboa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nahija guztiak tributan banatzen da, Rijeka nahija 4tan, Crmnička 7tan eta mota guztietako Brda 19tan. Tribus in Katun nahija: Njeguši, Cetinje, Ćekliće, Bjelice, Ozrinići, Cuce, Grahovo, Rudine, Zagarač, Pješivci, Župa eta Lukovo. Rijeka Nahijako tribuak: Ceklin, Ljubotin, Građani eta Dobrljani. Crnmnica nahija-ko tribuak: Boljevići, Gluhi-do, Sotonići, Brčele, Podgor, Seoca eta Dupiljani. In Leška nahija: goiko nahija eta beheko nahija. Brda Nahijako tribuak: Petrušinovići, Pavkovići, Vražegrmci, Martinići, Zavala, Stijena eta Crnci. Moračka nahija-ko tribuak: Rovca, Morača, Uskoci eta Drobnjaci. Vasojević nahija-ko tribuak: Bratonožići, Brskućani, Lijeva-rijeka, Konjuhi, Kraljani, Trepča, Zabrđe eta Buchi. 1866an, Trepča eta Buchi tribuak jada ez zeuden Vasojevićka nahijan.

1866an, Brdska nahija ohia banatu zen, bere lurraldea Bijelopavlićka eta Piperska nahijatan. Bjelopavlić nahija-ko tribuak: Petrušinovići, Pavkovići, Vražegrmci eta Martinići. Tribuak Piperska nahija: Zavala, Stijena eta Crnci.

15 nahijak:

Nahija Pivska Nahija Drobnjačka Nahija Moračka Nahia Piperska Nahija Belopavlićska	Nahija Katunska Nahija Lešanska Nakhia Rečka Nahija Crmnička Nahija taberna eta Ulcinj	Nahija Vasojevićska Nahija Kolasinska Nakhia Kuchi Nahija Plevinjska Nahija Skadar. lokatza

10 nahijak:

Katun Nahija Rijeka nahija Crmnica nahija Primorska nahija Lešanska nahija	Zeta nahija Mendi nahia Vasojević-en nahija Moračka Nahija Nikšić Nahija