Kirmen Uribe: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
3.328 edits
MerZab (eztabaida | ekarpenak)
3.328 edits
13. lerroa: 13. lerroa:


=== Olerkia eta multimediak ===
=== Olerkia eta multimediak ===
Musika taldeentzako letrak eta [[komiki]] gidoiak idazten hasi zen. [[1996|1996an]] ''Lizardi eta erotismoa'' estudioa argitaratu zuen, [[Xabier Lizardi|Lizardiren]] poetikari buruzkoa, Jon Elordirekin elkarlanean egina. Ondoren, bere lehen [[Olerkigintza|poema]] bilduma argitaratu zuen, 'Plaquette' gisa, ''Ekografia'' izenekoa. [[2000|2000tik]] aurrera, [[Sautrela (saioa)|''Sautrela'']] literaturari buruzko [[Telebista-saio|telebistako]] saioaren gidoilari gisa lan egin du<ref name=":0" />.
Musika taldeentzako letrak eta [[komiki]] gidoiak idazten hasi zen. [[1996|1996an]] ''Lizardi eta erotismoa'' estudioa argitaratu zuen, [[Xabier Lizardi|Lizardiren]] poetikari buruzkoa, Jon Elordirekin elkarlanean egina. Ondoren, bere lehen [[Olerkigintza|poema]] bilduma argitaratu zuen, 'plaquette' gisa, ''Ekografia'' izenekoa. [[2000|2000tik]] aurrera, [[Sautrela (saioa)|''Sautrela'']] literaturari buruzko [[Telebista-saio|telebistako]] saioako gidoilari gisa lan egin du<ref name=":0" />.


[[Jon Kortazar]] kritikariaren aburuz,<ref>Kortazar, Jon: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011. 32-80. orld.</ref> Kirmen Uriberen ''[[Bitartean heldu eskutik]]'' (2001) poema-liburuaren agerpena ''iraultza lasaia'' izan zen euskal literaturaren munduan. Kritika Saria lortu zuen eta lehenengo edizioa hilabete batean agortu zen. Liburua gaztelaniara (2003), frantsesera (2006), inglesera (2007), katalanera (2007) eta errusiarera (2007) itzuli zen. [[Elizabeth Macklin]] idazle estatubatuarrak euskaratik zuzenean egin zuen ingeleserako itzulpena. Lehen aldia zen euskaratik zuzenean itzulitako testu bat Amerikako Estatu Batuetako argitaletxe komertzial batean agertzen zena. Liburua finalista geratu zen 2007an Estatu Batuetan argitaratutako poesia itzulpen onenaren sarian ([[PEN]] Award for Poetry in Translation).
[[Jon Kortazar]] kritikariaren aburuz,<ref>Kortazar, Jon: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011. 32-80. orld.</ref> Kirmen Uriberen ''[[Bitartean heldu eskutik]]'' ([[2001]]) poema-liburuaren agerpena "iraultza lasaia" izan zen euskal literaturaren munduan. [[Kritika Saria]] lortu zuen eta lehenengo edizioa hilabete batean agortu zen. Liburua [[Gaztelania|gaztelaniara]] ([[2003]]), [[Frantses|frantsesera]] ([[2006]]), ingelesera ([[2007]]), [[Katalan|katalanera]] (2007) eta [[errusiera]] (2007) itzuli zen. [[Elizabeth Macklin]] idazle estatubatuarrak euskaratik zuzenean egin zuen ingeleserako itzulpena. Lehen aldia zen euskaratik zuzenean itzulitako testu bat [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetako]] argitaletxe komertzial batean agertzen zena. Liburua finalista geratu zen 2007an Estatu Batuetan argitaratutako poesia itzulpen onenaren sarian ([[PEN]] Award for Poetry in Translation).


Uribek literatura bestelako arteekin uztartzen dituzten hainbat ikuskizunetan hartu du parte. 2000 urtean ''Bar Puerto'' jarri zuen abian [[Mikel Urdangarin]] eta Josu Eizagirrerekin batera. Taula gainean poesia, musika, bideoa eta ahozko historia biltzen ziren, errepide bat egiteko bota zuten auzo zahar bateko biztanleen bizipenak kontatzeko. 2003an ''Zaharregia, txikiegia agian'' (Gaztelupeko hotsak) CD-liburua argitaratu zuen Mikel Urdangarin, Bingen Mendizabal eta [[Rafa Rueda]] musikariak eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin batera. Urte berean New Yorken eman zituzten errezital batzuen ondorioz sortu zen lana, eta izenburuak euskarari buruz egiten du galdera, ea gure hizkuntza ez ote den zaharregia eta txikiegia globalizazioaren garaietarako. [[Arkaitz Basterra]] zinegileak ''Agian'' izeneko dokumentala grabatu zuen taldearen ibilbidean oinarrituz. ''Agian'' 2006ko Donostiako Zinemaldian estreinatu zen. ''Bitartean heldu eskutik'' liburuaren frantseserako itzulpena zela eta, ''Entre-temps donne moi la main'' izeneko ikuskizuna sortu zuen 2006an [[Francois Mouget]] Bordeleko dramaturgoarekin batera.
Uribek literatura bestelako [[Arte|arteekin]] uztartzen dituzten hainbat ikuskizunetan hartu du parte. 2000 urtean ''[[Bar Puerto]]'' jarri zuen abian [[Mikel Urdangarin]] eta Josu Eizagirrerekin batera. Taula gainean [[Olerkigintza|poesia]], [[musika]], [[Bideo|bideoa]] eta ahozko historia biltzen ziren, errepide bat egiteko bota zuten auzo zahar bateko biztanleen bizipenak kontatzeko. [[2003|2003an]] ''Zaharregia, txikiegia agian'' ([[Gaztelupeko Hotsak|Gaztelupeko hotsak]]) CD-liburua argitaratu zuen Mikel Urdangarin, [[Bingen Mendizabal]] eta [[Rafa Rueda]] musikariak eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin batera. Urte berean [[New York|New Yorken]] eman zituzten errezital batzuen ondorioz sortu zen lana, eta izenburuak euskarari buruz egiten du galdera, ea gure hizkuntza ez ote den zaharregia eta txikiegia [[Globalizazio|globalizazioaren]] garaietarako. [[Arkaitz Basterra]] zinegileak ''Agian'' izeneko [[Dokumental|dokumentala]] grabatu zuen taldearen ibilbidean oinarrituz. ''Agian'' [[2006|2006ko]] [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] estreinatu zen. ''Bitartean heldu eskutik'' liburuaren frantseserako itzulpena zela eta, ''Entre-temps donne moi la main'' izeneko ikuskizuna sortu zuen 2006an [[Francois Mouget]] [[Bordele|Bordeleko]] dramaturgoarekin batera.


=== Bilbao-New York-Bilbao ===
===''Bilbao-New York-Bilbao''===
[[Fitxategi:Kirmen Uribe (Bilbao-New York-Bilbao).ogg|thumb||263px|Kirmen Uribe, ''Bilbao-New York-Bilbao'' liburuaren pasarte bat irakurtzen.]]
[[Fitxategi:Kirmen Uribe (Bilbao-New York-Bilbao).ogg|thumb||263px|Kirmen Uribe, ''Bilbao-New York-Bilbao'' liburuaren pasarte bat irakurtzen.]]
{{sakontzeko|Bilbao-New York-Bilbao}}
{{sakontzeko|Bilbao-New York-Bilbao}}
2008an argitaratu zuen azkenik bere lehenengo nobela, [[Bilbao-New York-Bilbao]]. Jakinmin handia piztu zuen liburuak. Kritika Saria eta Espainiako Literatura Saria (Narratiba alorrean) jaso zituen. 2010ean garai berean argitaratu ziren gaztelaniazko, galizierazko eta katalanerako itzulpenak. Nobelak egileak berak Bilboko Loiu aireportutik New Yorkeko JFKra egiten duen alegiazko bidaia du ardatz. Hegaldi horretan idazkizun duen nobelari buruz egingo du gogoeta idazleak. Balizko nobela hori itsasoari lotutako familia bateko hiru belaunaldiri buruzkoa da. Bilbao-New York-Bilbao nobelak ez du ohiko tramarik. Sare itxurako egitura du, eta sare horretan hiru belaunaldietako pertsonen bizipenak tartekatzen dira hainbat hausnarketa, analogia eta zeharkako istorioekin.<ref>{{erreferentzia|izena=Carmen|abizena=López Palacios|izenburua=Bilbao-New York-Bilbao: Kirmen Uribe|hizkuntza=es|url=http://www.hispanocubana.org/archivos_pdfs/20120606_183554_revistas_id7_revista_hc_37.pdf|aldizkaria=Revista hispano cubana, ISSN 1139-0883, Nº. 37, 2010, págs. 207-208|sartze-data=2017-09-30}}</ref>
[[2008|2008an]] argitaratu zuen azkenik bere lehenengo [[Eleberri|nobela]], [[Bilbao-New York-Bilbao]]. Jakinmin handia piztu zuen liburuak. [[Kritika Saria euskarazko narratibari|Kritika Saria]] eta Espainiako Literatura Saria (Narratiba alorrean) jaso zituen. [[2010|2010ean]] garai berean argitaratu ziren [[Gaztelania|gaztelaniazko]], [[Galiziera|galizierazko]] eta [[Katalan|katalanerako]] itzulpenak. Nobelak egileak berak [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilbo-Loiu aireportua|Loiuko aireportutik]] New Yorkeko [[John F. Kennedy nazioarteko aireportua|JFKra]] egiten duen alegiazko bidaia du ardatz. Hegaldi horretan idazkizun duen nobelari buruz egingo du gogoeta idazleak. Balizko nobela hori [[Itsaso|itsasoari]] lotutako familia bateko hiru belaunaldiri buruzkoa da. ''Bilbao-New York-Bilbao'' nobelak ez du ohiko tramarik. Sare itxurako egitura du, eta sare horretan hiru belaunaldietako pertsonen bizipenak tartekatzen dira hainbat hausnarketa, analogia eta zeharkako istorioekin.<ref>{{erreferentzia|izena=Carmen|abizena=López Palacios|izenburua=Bilbao-New York-Bilbao: Kirmen Uribe|hizkuntza=es|url=http://www.hispanocubana.org/archivos_pdfs/20120606_183554_revistas_id7_revista_hc_37.pdf|aldizkaria=Revista hispano cubana, ISSN 1139-0883, Nº. 37, 2010, págs. 207-208|sartze-data=2017-09-30}}</ref>


=== Haur eta gazte literatura<ref>{{erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Etxaniz Erle|izenburua=La literatura infantil de Kirmen Uribe|hizkuntza=es|aldizkaria= Anuario de investigación en literatura infantil y juvenil, ISSN 1578-6072, 9. zk. , 2011, 55-60 orld.|sartze-data=2017-09-30}} </ref> ===
=== Haur eta gazte literatura<ref>{{erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Etxaniz Erle|izenburua=La literatura infantil de Kirmen Uribe|hizkuntza=es|aldizkaria= Anuario de investigación en literatura infantil y juvenil, ISSN 1578-6072, 9. zk. , 2011, 55-60 orld.|sartze-data=2017-09-30}} </ref> ===
Era berean, haur eta gazteentzako hainbat liburu eman ditu argitara. Ezagunenak dira XIX. mendean Amerikara artzain gisa lan egitera joan eta pistolari bihurtzen den Garmendiaren abentura barregarriak. Hiru nobelatxo ditu orain arte Garmendia bildumak: ''Garmendia eta Zaldun beltza'' (2003), ''Garmendia errege'' (2004) eta ''Garmendia eta Fanyren sekretua'' (2006). Garmendia errege izenekoak Liburu Berria Saria lortu zuen bigarren hezkuntzako gaztetxoen bozkei esker.
Era berean, haur eta gazteentzako hainbat liburu eman ditu argitara. Ezagunenak dira [[XIX. mendea|XIX. mendean]] Amerikara [[Artzaintza|artzain]] gisa lan egitera joan eta pistolari bihurtzen den Garmendiaren abentura barregarriak. Hiru nobelatxo ditu orain arte Garmendia bildumak: ''Garmendia eta Zaldun beltza'' ([[2003]]), ''Garmendia errege'' ([[2004]]) eta ''Garmendia eta Fanyren sekretua'' ([[2006]]). ''Garmendia erreg''e izenekoak Liburu Berria Saria lortu zuen bigarren hezkuntzako gaztetxoen bozkei esker.


''Txikiagoentzat Guti'' (2005) itsasontzirik gabe geratzen den txakur arrantzalearen istorioa eta ''Ez naiz ilehoria, eta zer?'' (2004) idatzi ditu. Azken horrek Amira izeneko neskato marokoar baten kezkak jasotzen ditu, zailtasunak dituelako Gasteizen lagunak egiteko. [[Kukubiltxo]] antzerki taldearen 20. urteurrena zela medio Mikel Zarateren Ekidazu ipuina moldatu zuen antzerkirako, eta Kukubiltxok eta Oskorrik eraman zuten taula gainera 2002an.
Txikiagoentzat ''Guti'' ([[2005]]) [[Itsasontzi|itsasontzirik]] gabe geratzen den [[txakur]] arrantzalearen istorioa eta ''Ez naiz ilehoria, eta zer?'' ([[2004]]) idatzi ditu. Azken horrek Amira izeneko neskato [[marokoar]] baten kezkak jasotzen ditu, zailtasunak dituelako [[Gasteiz|Gasteizen]] lagunak egiteko. [[Kukubiltxo]] antzerki taldearen 20. urteurrena zela medio [[Mikel Zarate|Mikel Zarateren]] ''Ekidazu'' ipuina moldatu zuen antzerkirako, eta Kukubiltxok eta [[Oskorri|Oskorrik]] eraman zuten taula gainera [[2002|2002an]].


=== Multimedia egitasmoak ===
=== Multimedia egitasmoak ===
Musika, literatura eta irudiaren loturan oinarritutako hainbat egitasmotan parte hartu du.
[[Musika]], [[literatura]] eta irudiaren loturan oinarritutako hainbat egitasmotan parte hartu du.
* ''[[Zaharregia, txikiegia agian]]'', [[Mikel Urdangarin]], [[Rafa Rueda]], [[Bingen Mendizabal]] musikariekin eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin elkarlanean.
* ''[[Zaharregia, txikiegia agian]]'', [[Mikel Urdangarin]], [[Rafa Rueda]], [[Bingen Mendizabal]] musikariekin eta [[Mikel Valverde]] ilustratzailearekin elkarlanean.
* ''[[Bar Puerto]]'' izeneko audio grabaketa , Bilboko X. Poesiaren Astean grabatua, [[Mikel Urdangarin]]ekin eta [[Josu Eizagirre]]kin batera.
* ''[[Bar Puerto]]'' izeneko audio grabaketa , Bilboko X. Poesiaren Astean grabatua, [[Mikel Urdangarin]]ekin eta [[Josu Eizagirre]]kin batera.


=== Nazioarteko ibilbidea ===
=== Nazioarteko ibilbidea ===
Kirmen Uribek nazioarteko hainbat literatura jaialditan parte hartu du eta munduko hainbat unibertsitatetan eman ditu hitzaldiak. Halaber, bere olerkiak entzute handiko aldizkarietan eta nazioarteko antologiatan agertu dira. "Uriberen literaturak Euskal Herrian ditu erroak baina zeharo unibertsala da" esan du berari buruz Harvard unibertsitateko [[The Harvard Book Review]] aldizkariak.
Kirmen Uribek nazioarteko hainbat literatura jaialditan parte hartu du eta munduko hainbat [[Unibertsitate|unibertsitatetan]] eman ditu [[Hitzaldi|hitzaldiak]]. Halaber, bere olerkiak entzute handiko [[Aldizkari|aldizkarietan]] eta nazioarteko antologiatan agertu dira. "Uriberen literaturak Euskal Herrian ditu erroak baina zeharo unibertsala da" esan du berari buruz [[Harvard Unibertsitatea|Harvard unibertsitateko]] [[The Harvard Book Review]] aldizkariak.
* 2017— ''Iowako Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatua.<ref>{{erreferentzia|url=
*[[2017]]— [[Iowa|Iowako]] Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatua''.<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/kirmen-uribe-iowako-unibertsitateko-international-writing-program-en-egonaldia-egiteko-hautatu-dute?_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d «Euskalkultura.com Albisteak.(2017/08/01: Kirmen Uribe Iowako Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatu dute.»(2017))] }}</ref>
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/kirmen-uribe-iowako-unibertsitateko-international-writing-program-en-egonaldia-egiteko-hautatu-dute?_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_72be69d0-7c57-11e7-94b3-90b11c40440d «Euskalkultura.com Albisteak.(2017/08/01: Kirmen Uribe Iowako Unibertsitateko International Writing Program-en egonaldia egiteko hautatu dute.»(2017))] }}</ref>''
* 2017— '' Guadalajarako Nazioarteko Liburu Azokan (FIL),(Mexiko), gonbidatua, (2017 ko azaroaren 26tik abenduaren 3ra arte).<ref>{{erreferentzia|url=
* 2017— [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajarako]] Nazioarteko Liburu Azokan (FIL),([[Mexiko]]), gonbidatua, ([[2017|2017ko]] [[Azaroaren 26|azaroaren 26tik]] [[Abenduaren 3|abenduaren 3ra]] arte)''.<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.europapress.es/euskera/noticia-kirmen-uribek-euskal-literatura-eramango-du-guadalajaralo-liburu-azokara-mexiko-20171124113613.html?_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d «Europa Press.com Albisteak.(2017/11/24: Kirmen Uribek euskal literatura eramango du Guadalajarako Liburu Azokara (Mexiko).(2017)»]}}</ref>
[http://www.europapress.es/euskera/noticia-kirmen-uribek-euskal-literatura-eramango-du-guadalajaralo-liburu-azokara-mexiko-20171124113613.html?_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_8e202620-d524-11e7-d00c-90b11c40440d «Europa Press.com Albisteak.(2017/11/24: Kirmen Uribek euskal literatura eramango du Guadalajarako Liburu Azokara (Mexiko).(2017)»]}}</ref>''
* 2018—2019 '' New Yorkeko Liburutegi Publikoaren Cullman Center sortutako sormen beka irabazirik, New Yorken igaroko du Kirmen Uribek 2018-2019 ikasturtea.<ref>{{erreferentzia|url=
*[[2018]]—[[2019]] [[New Yorkeko Liburutegi Publikoa|New Yorkeko Liburutegi Publikoaren]] Cullman Center sortutako sormen [[beka]] irabazirik, [[New York|New Yorken]] igaroko du Kirmen Uribek 2018-2019 ikasturtea.''<ref>{{erreferentzia|url=
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/cullman-center-sormen-beka-irabazirik-new-yorken-igaroko-du-kirmen-uribek-2018-2018-ikasturtea?_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e#_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e «http://www.euskalkultura.com Albisteak.(2018/07/30: Cullman Center sormen beka irabazirik, New Yorken igaroko du Kirmen Uribek 2018-2018 ikasturtea]»}}</ref><ref>{{erreferentzia|url=https://www.nypl.org/node/476134 Cullman Center Current Fellows 2018-2019»]}}</ref>
[http://www.euskalkultura.com/euskara/albisteak/cullman-center-sormen-beka-irabazirik-new-yorken-igaroko-du-kirmen-uribek-2018-2018-ikasturtea?_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e#_scpsug=crawled,3168167,bb7a8ccb68708e2d778babd31b617073475b91f238eebbe97441a2d0c775231e «http://www.euskalkultura.com Albisteak.(2018/07/30: Cullman Center sormen beka irabazirik, New Yorken igaroko du Kirmen Uribek 2018-2018 ikasturtea]»}}</ref><ref>{{erreferentzia|url=https://www.nypl.org/node/476134 Cullman Center Current Fellows 2018-2019»]}}</ref>''


== Sariak ==
== Sariak ==


* 2009— Premio Nacional de Narrativa Saria, 2009, Bilbao- New York- Bilbao lanagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier Rodiguez|abizena=Marcos|izenburua=Premio Nacional de Narrativa busca editor|hizkuntza=es|data=2009-10-14|url=https://elpais.com/cultura/2009/10/14/actualidad/1255471203_850215.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2017-08-24}}</ref>
*[[2009]]— Premio Nacional de Narrativa Saria, 2009, ''Bilbao- New York- Bilbao'' lanagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier Rodiguez|abizena=Marcos|izenburua=Premio Nacional de Narrativa busca editor|hizkuntza=es|data=2009-10-14|url=https://elpais.com/cultura/2009/10/14/actualidad/1255471203_850215.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2017-08-24}}</ref>


== Lana ==
== Lana ==
=== Bilduma ===
=== Bilduma ===
* "[[Portukoplak]]" ([[2006]], ''Elkar'')
*''[[Portukoplak]]'' ([[2006]], ''Elkar'')
=== Poesia ===
=== Poesia ===
* "[[Bitartean heldu eskutik]]" [[2001]], [[Susa]].
*[[Bitartean heldu eskutik|''Bitartean heldu eskutik'']] [[2001]], [[Susa]].
* "[[17 segundo]]" [[2019]], [[Susa]].
*[[17 segundo|''17 segundo'']] [[2019]], [[Susa]].


=== Haur eta gazte-literatura ===
=== Haur eta gazte-literatura ===
* "[[Garmendia eta zaldun beltza]]". [[2003]], [[Elkar]].
*[[Garmendia eta zaldun beltza|''Garmendia eta zaldun beltza'']]. [[2003]], [[Elkar]].
* "[[Ekidazu, lehoiek ez dakite biolina jotzen]]". 2003, Elkar.
*[[Ekidazu, lehoiek ez dakite biolina jotzen|''Ekidazu, lehoiek ez dakite biolina jotzen'']]. 2003, Elkar.
* "[[Ez naiz ilehoria, eta zer?]]". 2003, Elkar.
*[[Ez naiz ilehoria, eta zer?|''Ez naiz ilehoria, eta zer?'']]. 2003, Elkar.
* "[[Garmendia errege]]". [[2004]], Elkar.
*[[Garmendia errege|''Garmendia errege'']]. [[2004]], Elkar.
* "[[Guti (liburua)|Guti]]". [[2005]], Elkar.
*[[Guti (liburua)|''Guti'']]. [[2005]], Elkar.
* "[[Garmendia eta Fannyren sekretua]]". [[2006]], Elkar.
*[[Garmendia eta Fannyren sekretua|''Garmendia eta Fannyren sekretua'']]. [[2006]], Elkar.
=== Saiakera ===
=== Saiakera ===
* "[[Lizardi eta erotismoa]]". [[1996]], [[Alberdania]].
*[[Lizardi eta erotismoa|''Lizardi eta erotismoa'']]. [[1996]], [[Alberdania]].
=== Eleberria ===
=== Eleberria ===
* "[[Bilbao-New York-Bilbao]]". [[2008]], [[Elkar]].
*[[Bilbao-New York-Bilbao|''Bilbao-New York-Bilbao'']]. [[2008]], [[Elkar]].
* "[[Mussche]]". [[2012]], [[Susa]].
*''[[Mussche]]''. [[2012]], [[Susa]].
* "[[Elkarrekin esnatzeko ordua]]". [[2016]], [[Susa]].
*[[Elkarrekin esnatzeko ordua|''Elkarrekin esnatzeko ordua'']]. [[2016]], [[Susa]].


=== Musika-literatura ===
=== Musika-literatura ===
* "[[Bar Puerto]]". 2001, [[Gaztelupeko Hotsak]].
*[[Bar Puerto|''Bar Puerto'']]. 2001, [[Gaztelupeko Hotsak]].
* "[[Zaharregia, txikiegia agian]]". 2003, Gaztelupeko Hotsak.
*[[Zaharregia, txikiegia agian|''Zaharregia, txikiegia agian'']]. 2003, Gaztelupeko Hotsak.


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==

16:47, 29 apirila 2020ko berrikusketa

Kirmen Uribe

Kirmen Uribe New Yorkeko Ledig House egoitzan (2015) (2015)
Ahotsa
Bizitza
JaiotzaOndarroa, 1970eko urriaren 5a (53 urte)
Herrialdea Bizkaia, Euskal Herria
Hezkuntza
HeziketaEuskal Herriko Unibertsitatea
Hizkuntzakeuskara
gaztelania
Jarduerak
Jarduerakpoeta, saiakeragilea eta idazlea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
Genero artistikoaolerkigintza
saiakera
eleberria
Haur eta gazte literatura
Inguma: kirmen-uribe-urbieta Literaturaren Zubitegia: 159 Musikasten: kirmen-uribe

Kirmen Uribe Urbieta (Ondarroa, Bizkaia, 1970eko urriaren 5a) euskal idazlea da.

2008an, Espainiako Kritika Saria Euskarazko nobelaren alorrean jaso zuen Bilbao-New York-Bilbao nobelarengatik eta 2009ko urrian, Espainiako Literatur Saria liburu beragatik.

Biografia

Arrantzale familia batean jaio zen. Euskal Filologia ikasi zuen Gasteizen eta Literatura Konparatuko graduondoko ikasketak egin zituen Trenton (Italia). Intsumiso agertzeagatik kartzelan zegoela jaso zuen 1995 urtean lehenengo literatur sari handia: Becerro de Bengoa Saria, Jon Elordirekin batera moldatu zuen Lizardi eta erotismoa lanagatik[1].

Egun, Gasteizen bizi da[2].

Literatur ibilbidea

Olerkia eta multimediak

Musika taldeentzako letrak eta komiki gidoiak idazten hasi zen. 1996an Lizardi eta erotismoa estudioa argitaratu zuen, Lizardiren poetikari buruzkoa, Jon Elordirekin elkarlanean egina. Ondoren, bere lehen poema bilduma argitaratu zuen, 'plaquette' gisa, Ekografia izenekoa. 2000tik aurrera, Sautrela literaturari buruzko telebistako saioako gidoilari gisa lan egin du[2].

Jon Kortazar kritikariaren aburuz,[3] Kirmen Uriberen Bitartean heldu eskutik (2001) poema-liburuaren agerpena "iraultza lasaia" izan zen euskal literaturaren munduan. Kritika Saria lortu zuen eta lehenengo edizioa hilabete batean agortu zen. Liburua gaztelaniara (2003), frantsesera (2006), ingelesera (2007), katalanera (2007) eta errusiera (2007) itzuli zen. Elizabeth Macklin idazle estatubatuarrak euskaratik zuzenean egin zuen ingeleserako itzulpena. Lehen aldia zen euskaratik zuzenean itzulitako testu bat Amerikako Estatu Batuetako argitaletxe komertzial batean agertzen zena. Liburua finalista geratu zen 2007an Estatu Batuetan argitaratutako poesia itzulpen onenaren sarian (PEN Award for Poetry in Translation).

Uribek literatura bestelako arteekin uztartzen dituzten hainbat ikuskizunetan hartu du parte. 2000 urtean Bar Puerto jarri zuen abian Mikel Urdangarin eta Josu Eizagirrerekin batera. Taula gainean poesia, musika, bideoa eta ahozko historia biltzen ziren, errepide bat egiteko bota zuten auzo zahar bateko biztanleen bizipenak kontatzeko. 2003an Zaharregia, txikiegia agian (Gaztelupeko hotsak) CD-liburua argitaratu zuen Mikel Urdangarin, Bingen Mendizabal eta Rafa Rueda musikariak eta Mikel Valverde ilustratzailearekin batera. Urte berean New Yorken eman zituzten errezital batzuen ondorioz sortu zen lana, eta izenburuak euskarari buruz egiten du galdera, ea gure hizkuntza ez ote den zaharregia eta txikiegia globalizazioaren garaietarako. Arkaitz Basterra zinegileak Agian izeneko dokumentala grabatu zuen taldearen ibilbidean oinarrituz. Agian 2006ko Donostiako Zinemaldian estreinatu zen. Bitartean heldu eskutik liburuaren frantseserako itzulpena zela eta, Entre-temps donne moi la main izeneko ikuskizuna sortu zuen 2006an Francois Mouget Bordeleko dramaturgoarekin batera.

Bilbao-New York-Bilbao

Kirmen Uribe, Bilbao-New York-Bilbao liburuaren pasarte bat irakurtzen.
Sakontzeko, irakurri: «Bilbao-New York-Bilbao»

2008an argitaratu zuen azkenik bere lehenengo nobela, Bilbao-New York-Bilbao. Jakinmin handia piztu zuen liburuak. Kritika Saria eta Espainiako Literatura Saria (Narratiba alorrean) jaso zituen. 2010ean garai berean argitaratu ziren gaztelaniazko, galizierazko eta katalanerako itzulpenak. Nobelak egileak berak Bilboko Loiuko aireportutik New Yorkeko JFKra egiten duen alegiazko bidaia du ardatz. Hegaldi horretan idazkizun duen nobelari buruz egingo du gogoeta idazleak. Balizko nobela hori itsasoari lotutako familia bateko hiru belaunaldiri buruzkoa da. Bilbao-New York-Bilbao nobelak ez du ohiko tramarik. Sare itxurako egitura du, eta sare horretan hiru belaunaldietako pertsonen bizipenak tartekatzen dira hainbat hausnarketa, analogia eta zeharkako istorioekin.[4]

Haur eta gazte literatura[5]

Era berean, haur eta gazteentzako hainbat liburu eman ditu argitara. Ezagunenak dira XIX. mendean Amerikara artzain gisa lan egitera joan eta pistolari bihurtzen den Garmendiaren abentura barregarriak. Hiru nobelatxo ditu orain arte Garmendia bildumak: Garmendia eta Zaldun beltza (2003), Garmendia errege (2004) eta Garmendia eta Fanyren sekretua (2006). Garmendia errege izenekoak Liburu Berria Saria lortu zuen bigarren hezkuntzako gaztetxoen bozkei esker.

Txikiagoentzat Guti (2005) itsasontzirik gabe geratzen den txakur arrantzalearen istorioa eta Ez naiz ilehoria, eta zer? (2004) idatzi ditu. Azken horrek Amira izeneko neskato marokoar baten kezkak jasotzen ditu, zailtasunak dituelako Gasteizen lagunak egiteko. Kukubiltxo antzerki taldearen 20. urteurrena zela medio Mikel Zarateren Ekidazu ipuina moldatu zuen antzerkirako, eta Kukubiltxok eta Oskorrik eraman zuten taula gainera 2002an.

Multimedia egitasmoak

Musika, literatura eta irudiaren loturan oinarritutako hainbat egitasmotan parte hartu du.

Nazioarteko ibilbidea

Kirmen Uribek nazioarteko hainbat literatura jaialditan parte hartu du eta munduko hainbat unibertsitatetan eman ditu hitzaldiak. Halaber, bere olerkiak entzute handiko aldizkarietan eta nazioarteko antologiatan agertu dira. "Uriberen literaturak Euskal Herrian ditu erroak baina zeharo unibertsala da" esan du berari buruz Harvard unibertsitateko The Harvard Book Review aldizkariak.

Sariak

  • 2009— Premio Nacional de Narrativa Saria, 2009, Bilbao- New York- Bilbao lanagatik.[10]

Lana

Bilduma

Poesia

Haur eta gazte-literatura

Saiakera

Eleberria

Musika-literatura

Bibliografia

  • (Gaztelaniaz) Iratxe Martín Esparza, "Historias, baladas y canciones en la poética y narratica de Kirmen Uribe", Ínsula: revista de Letras y Ciencias Humanas, ISSN 0020-4536 nº 768, diciembre 2010, 19-21 orld.
  • (Gaztelaniaz) Santiago Pérez Isasi, "Kirmen Uribe: Bilbao-New York-Bilbao", Ínsula: revista de Letras y Ciencias Humanas,ISSN 0020-4536 nº 768, diciembre 2010, 21-22 orld.
  • (Gaztelaniaz) Paulo Kortazar, "Entre la asimilación y la diferencia", Ínsula: revista de Letras y Ciencias Humanas, ISSN 0020-4536 nº 768, diciembre 2010, 23-28 orld.
  • (Gaztelaniaz) Xabier Etxaniz Erle, "La literatura infantil de Kirmen Uribe", Anuario de investigación en literatura infantil y juvenil, ISSN 1578-6072, nº 9 , 2011, 55-60 orld.
  • Jon Kortazar: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011
  • (Gaztelaniaz) Paulo Kortazar, "Bilbao-New York-Bilbao de Kirmen Uribe: postmodernidad, nuevas tecnologías de la comunicación y modernismo tras la postmodernidad", Oihenart: Cuadernos de Lengua y Literatura ISSN 1137-4454 , 27, 2012

Erreferentziak

  1. ↑ Kortazar, Jon: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011. 9. orld.
  2. ↑ a b «Uribe Urbieta, Kirmen - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-28).
  3. ↑ Kortazar, Jon: "Bitartean New York: Kirmen Uriberen literaturgintza". Utriusque Vasconiae, 2011. 32-80. orld.
  4. ↑ (Gaztelaniaz) López Palacios, Carmen. «Bilbao-New York-Bilbao: Kirmen Uribe» Revista hispano cubana, ISSN 1139-0883, Nº. 37, 2010, págs. 207-208 (Noiz kontsultatua: 2017-09-30).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Etxaniz Erle, Xabier. «La literatura infantil de Kirmen Uribe» Anuario de investigación en literatura infantil y juvenil, ISSN 1578-6072, 9. zk. , 2011, 55-60 orld. (Noiz kontsultatua: 2017-09-30).
  6. ↑ .
  7. ↑ .
  8. ↑ .
  9. ↑ .
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Marcos, Javier Rodiguez. (2009-10-14). «Premio Nacional de Narrativa busca editor» El País (Noiz kontsultatua: 2017-08-24).

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Kirmen Uribe Aldatu lotura Wikidatan


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirmen_Uribe&oldid=7855192"(e)tik eskuratuta