Lankide:Noramf13/Proba orria
EUROPAR BATASUNAREN KIDEEN HISTORIA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
_2020_EN.jpg)
Europar Batasuna[1]ren sorreraren historiak erakunde horretako estatu kideen atxikipen- eta erretiratze-prozesuei egiten die erreferentzia,bai eta bi prozesuetarako beharrezkoak diren baldintzen bilakaerari ere, kontuan hartuta Batasuna erakunde geopolitikoa dela- Europako kontinentearen zati handi bat hartzen duena-, eta itun ugaritan oinarritzen dela. Horrela, historian zehar, Batasunak zazpi hedapen-prozesu bizi izan ditu- zortzi, Alemanen bateratzea kontatuz gero- eta 2020an zehaztu zen Erresuma Batuaren irteera.
Bigarren Mundu Gerra[2]ren ondoren sortu ziren,bereziki 1951n Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa Paris[3]en sortu zenean, “Schuman adierazpena” ondoren, eta Erromako Tratatuetan, Europako Ekonoma Erkidegoa eta Europako Erkidegoa eratu zirenean. 1973an, Erresuma Batua(Gibraltar barne), Irlanda eta Danimarka(Groenlandia barne eta Faroe uharteak kanpo) gehitu ziren. Handitze prozesu etengabea 1981ean, Grezia sartu zenean, baina 1985ean Groenlandia erretiratu zenean(1982ko erreferendumaren ondorioz). Hala ere, 1986an Espainia eta Portugal gehitu ziren.
1993an hasi ziren formalki Europar Batasuna terminoa erabiltzen. Horren aurretik,1990ean, Alemaniako Errepublika Federala eta Alemaniako Errepublika Demokratikoa(RDA) RFA bateratu berri batean batzeak Batasunaren zabalkuntza ekarri zuen, estatu kideen kopurua handitu gabe. 1995ean Austria,Finlandia eta Suedia gehitu ziren. Baina zabalkunderik handien 2004ko maiatzaren 1ean gertatu zen, Txekiar Errepublika, Zipre, Eslovakia, Eslovenia, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania,Malta eta Polonia gehitu zirenean. 2007an,gainera, Errumania eta Bulgaria gehitu ziren.
2013ko uztailean Kroazia sartu zen,orain arte atxiki den azken estatu berria eta 2014ko urtarrilaren 1ean EB ere zabaldu zen, baina estatu kideen kopurua handitu gabe,izan ere, Mayotte Frantziako itsasoz haraindiko departamendua Europar Batasuneko bedderatzigarren eskualde ultraperiferiko bihurtu zen.
Europar Batasuneko kide izan daiteke Konpenhageko irizpideak betetzen dituen Europako edozein herrialde. Irizpide horiek ezartzen dute Estatuak gobernu demokratikoa eta merkatu askea izan behar duela,eta horrez gain, herritarren eskubideak eta askatasunak aitortu behar dituela. Nolanahi ere, Europar Batasuneko bandera(hamabi izar horiko zirkulu hondo urdinaren gainean) garai hartan Europako Ekonomia Erkidegoak onartu zuen 1985ean,eta haren izar-kopuru hamabi izan da eta izango da beti, hau da, ez du loturarik Batasuneko estatu-kopuruarekin.
Atxikitzeko prozedura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aurreatxikipenean laguntzeko tresna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1989an, Phare,2 programa sortu zen, Ekialdeko Europako Batasunari atxikitzeko hautagai diren herrialdeei finantza-laguntza emateko; hartara, beren sistema ekonomikoak aldatzeko bitartekoak eman zitzaizkien, herrialde horiek EBko gainerako herrialdeekin bateragarriak izan daitezen. Horrela, Phare programa tresna bihurtu zen atxikipeneko irizpideak betetzeko hautagai diren herrialdeei laguntzeko.
Kopenhageko irizpideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1993ko ekainaren 21ean eta 22an Kopenhagen egindako goi-bileran, Europar Kontseiluak Europar Batasunean sartzeko hautagai diren herrialde guztiek bete behar dituzten irizpideak ezarri zituen. Funtsezko printzipioek EBko erakundeen homogeneotasuna bilatzen zuten, estatu kide bakoitzak askatasunaren, demokraziaren, giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen eta zuzenbideko estatuaren printzipioak errespeta ditzan. Puntu horiek Europar Batasunaren Tratatuan jaso ziren (6. artikulua, 49. artikulua).Gero, irizpide horiek indartu egin ziren Madrilgo Kontseilu Europarrean, 1995 urtean.
Irizpide horiek 1993an adostu zirenean, ez zegoen mekanismorik EBko kide zen edozein herrialdek irizpide horiek beteko zituela ziurtatzeko. Xedapen horiek 2003ko otsailaren 1ean jarri ziren indarrean, Nizako Tratatuaren xedapenen arabera.
Elementu horietako gehienak modu zehatzagoan argitu eta azaldu ziren, ondorengo hamabost urteetan, Kontseiluaren, Batzordearen eta Europar Parlamentuaren legeriaren bidez eta Justizia Auzitegiaren jurisprudentziaren bidez.
Garapen nagusia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hainbat sigla eta haien aldaerak beste hizkuntzetan (EEC-6, EU-15, etab.) hainbat bitartekoz erabili dira Europako Erkidegoen barruko zabaltze-faseei eta herrialde-taldeei erreferentzia egiteko. Honako adierazpen hauek ere erabili ohi dira: "Seien Europa", "Bederatzien Europa", eta horrela, hurrenez hurren, estatu erkideen kopuruaren arabera.
Kontrako aipamenik ezean, estatu guztiak urtarrilaren 1ean sartu direla onartzen da.
Herrialde sortzaileak (Erromako Ituna)[4], 1957: EEE-6[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1951n, Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa (CECA) osatzen dute sei estatu fundatzaileek. Herrialde hauek Alemaniako Errepublika Federala, Belgika, Frantzia (Aljeria barne, Frantziako Inperio kolonialaren zati gisa), Italia, Luxenburgo eta Herbehereak dira. Geroago, 1957an, Erromako Itunen bidez, estatu horiek Europako Ekonomia Erkidegoa (EEE) eta Energia Atomikoaren Europako Erkidegoa (EAEE edo Euratom) sortu zituzten. 1962an, Aljeriak Europako Erkidegoen lurralde izateari utzi zion, Frantziatik independizatu zenean.
Lehen handitzea 1973an: Komunitate Europarran-9[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1961ean Irlanda, Danimarka eta Erresuma Batuan sartzea eskatu zuten eta 1962an Norvegiak eskatuko zuen. Hala ere, garai hartan, zabalkuntzei dagokienez, nolabaiteko eszeptizismoa zegoen artean, eta Charles de Gaulle frantziar presidenteak Erresuma Batua atxikitzearen aurka bozkatu zuen. Charles de Gaulle[5], Frantziako presidente ohia uste baitzuen Estatu Batuak eragin handia zeukala. Horrek hiru herrialdeekiko negoziazioak geldiarazi zituen, eta hori berriro gertatuko zen Charles de Gaullek 1967an uko egin zionean. De Gaullek 1969an kargua utzi zuenean bakarrik lortu ziren berraktibatzea.
Norvegiarren % 53,5ek, ordea, erreferendum batean bozkatu zuen atxikitzearen aurka. Kontsultaren emaitza negatiboak gobernu-krisia eragin zuen, eta, horren ondoren, Trygve Bratteli kargua utzi zuen. Dagoeneko Norvegiarik gabe, 1973an Europako Erkidegoen lehen zabalkuntza gertatu zen, non Erresuma Batua eta Irlanda batu baitziren. Beraz, lehengo handitze honetan sartu ziren, Irlanda, Danimarka eta Erresuma Batua.
Bigarren handitzea 1981ean: Komunitate Europearran-10[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1961ean, Greziak elkartze-akordioa sinatu zuen Europako Erkidegoekin (1962tik aurrera indarrean), etorkizunean atxikitzea aurreikusten zuena. Hala ere, Koronelen diktadurak (1967-1974) atzeratu egin zituen atxikipen hori gauzatzeko negoziazioak. Azkenik, 1981ean elkartu zen Grezia Europar Erkidegoan, nahiko herrialde pobrea izan arren (2015ean, gainera, datu ekonomiko batzuk faltsutu egin zirela jakingo zen, gerora euroarekin bat egin ahal izateko); izan ere, potentzial estrategiko eta sinboliko handia zegoen bertan, kokapen geografikoa eta "demokraziaren sorlekua" zelako.
Hirugarren handitzea 1985ean: Erkidego Europearran-12[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Espainia Europako Erkidegoei atxikitzeko akta Madrilen sinatu zuen Felipe González[6] gobernuko presidenteak 1985eko ekainaren 12an, Errege Jauregiko Koloma Aretoan. Kanpo Arazoetako ministro Fernando Morán, Europako Erkidegoekiko Harremanetarako Estatu idazkari Manuel Marín eta Europako Erkidegoen aurrean ordezkari iraunkorra den Gabriel Ferrán enbaxadorea ere izan ziren.
Egun berean antzeko ekitaldia egin zen Lisboan, Portugal sartu zela berresteko.
Sinatu eta egun batzuetara, 1985eko ekainaren 28an eta 29an, Kontseilua Milanen bildu zen, 1986ko otsailean Europako Akta Bakunarena eramango zuen EEEren erreformari ekiteko.
Laugarren zabalkuntza 1990ean (Alemaniako berrantolaketa): Europar Batasuna-12[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1990eko hamarkadaren lehen urteetan, Alemaniako kanpo-politikak arreta handiagoa jarri zuen Europako integrazioaren garapenean eta planifikazioan, esku-hartze militarretan NATOko kide gisa zituen betebeharrak betetzean baino. Europako Ekonomia Erkidegora itzulitako Alemania bateratua izateak erraztu egin zituen Frantziaren eta Alemaniaren arteko negoziazioak, Europar Batasuna sortzeagatik eta euroa moneta bakar gisa ezartzeagatik. 1992ko otsailean sinatu zen Maastrichteko Ituna.
Bosgarren handitzea 1995ean: Europar Batasunean-15[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1993ko urtarrilaren 1ean Europako Batasunaren Tratatua indarrean sartu zenean (1992an Maastrichteko Neerlandesan sinatu zen), egungo "Europar Batasuna" sortu zen, aurreko Europako Erkidegoak ordezkatu eta biltzen zituena. Merkatu bakarra ere ezarri zen eta bere lau askatasunak gauzatu ziren: salgaien, zerbitzuen, pertsonen eta kapitalen zirkulazio librea.
Bi urte geroago, Europar Batasunaren lehen zabalkuntza gertatu zen, historiako bosgarrena (Mendebaldeko Alemania Alemanian sartu zela kontuan hartuta): 1995eko urtarrilaren 1ean Austria, Finlandia eta Suedia sartu ziren, eta, beraz, Batasunak dagoeneko hamabost kide zituen, "Hamabosten Europa" izenekoa.
Seigarren aldiz handitzea 2004an: Europar Batasunean-25[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Seigarren zabalkuntza 2004an egin zen, eta herrialde gehienak sartu ditu. Guztira, Europako Batasunak hamar herrialde berri eta 75 milioi biztanle berri izan zituen maiatzaren 1az geroztik, eta 450 milioi hiritarreko eremu politiko eta ekonomikoa osatu zuen. Gaur egun, Sobietar Batasuneko hiru errepublika zahar (Estonia, Letonia eta Lituania), Sobietar Batasuneko lau satelite zahar (Polonia, Txekiar Errepublika, Hungaria eta Eslovakia, antzinako errepublika), antzinako Jugoslaviako errepublika bat (Eslovenia) eta Mediterraneoko bi uharte (Zipre eta Malta).
Zazpigarren handitzea 2007an: Europar Batasunean-27[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2007ko Europar Batasuna zabaltzeko, Bulgaria eta Errumania Europar Batasunera atxiki ziren eta 2007ko urtarrilaren 1ean egin zen ofizialki. Europako Batzordeak uste du hedapen hori 2004ko zabalkuntzaren olatu berekoa dela (bosgarrena).
.png)
2013ko zortzigarren handitzea: Europar Batasunean-28[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kroaziak Europar Batasunean (EB) sartzeko eskaera egin zuen 2003an, eta Europako Batzordearen aldeko gomendioa jaso ondoren, 2004ko ekainaren 18an Bruselan bildu zen Europako Kontseiluak herrialde hautagai estatusa ematea erabaki zuen. Atxikitzeko negoziazioak 2005eko urrian hasi ziren, zenbait hilabeteko atzerapenaren ondoren, eta, aldi berean, herrialde hautagaiaren Erkidegoko altxorrerako hurbiltze-mailari buruzko ikerketa-prozesua jarri zen abian.
Kroazia 2010,21 urtearen inguruan atxikitzea espero zen, baina Irlandak Lisboako Tratatuari (erreferendumean) uko egin ondoren EBren handitzeari eta etorkizunari buruz sortutako zalantzek eragina izan zuten atxikipen kroaziarrerako aurreikusitako egutegian. Lisboako Tratatuaren azken berrespena egin ondoren, Kroaziarekiko negoziazioak azken fasean sartu ziren, eta 2011ko ekainaren 30ean amaitu ziren ofizialki. Horri esker, Bruselan sinatu zen atxikimendu-ituna, 2012ko abenduaren 9an, eta erreferendum bidez berretsi zen 2010eko urtarrilaren 22an. Kroazia EBra atxiki zen, 2013ko uztailaren 1ean.
Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea: EB-27[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea, brexit izenez ezaguna, Erresuma Batuak Europar Batasuneko estatu kide izateari utzi zion prozesu politikoa izan zen. Erresuma Batuan 2016ko ekainaren 23an egindako erreferendumean boto-emaileen ehuneko 51,9k Europar Batasuna uztearen alde egin zuen, eta Erresuma Batuko Gobernuak 2017ko martxoan Europar Batasunaren Tratatuaren 50. artikulua aldarrikatu zuen, bi urteko prozesu bati hasiera emanez, zeina 2019ko martxoaren 29an Erresuma Batuaren irteerarekin amaitu behar baitzen. Epe hori luzatu egin zen negoziazioen konplexutasunagatik eta desadostasunengatik eta Parlamentuko barne-gatazkengatik; hasiera batean, 2019ko apirilaren 12ra arte aurreikusi zen, eta 2019ko urriaren 31ra arte luzatu zen berriro. Hirugarren eta azken aldiz, epea 2020ko urtarrilaren 31ra arte luzatu zen berriro. Data hori igarota, erretiratze-akordioa behin betiko onartu ondoren, 2020ko otsailaren 1eko 00:00etan, Erresuma Batuak automatikoki utzi zuen Europar Batasuna aurreko eguneko 23:00etan (ordu britainiarra). Akordio horren arabera, aldi iragankor bat egon zen 2020ko abenduaren 31ra arte, eta Erresuma Batua Europako merkatuan mantendu zen, eta herritarrek eta enpresek ez zuten bereizten. Erresuma Batuak eta EBk merkataritza-harreman berri bat negoziatu zuten trantsizio-aldi horretan, 2020ko Urtezaharra sinatu zuten eta hurrengo egunean jarri zen indarrean.
Europar Batasunaren potentziala handitzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Europar Batasunaren (EB) balizko zabaltzeak nazioarteko erakunde horren barruan estatu kide berriak atxikitzea ekar dezaketen negoziazioei egiten die erreferentzia — prozesuan daudenei edo izan daitezkeenei —. Hori guztia kontuan hartuta, XX. mendeko 50eko hamarkadan sortutako Europako Erkidegoek jatorriz sei Estatu sortzaile zituzten, eta, beraz, Erkidego horiek eratzeko itun zaharren edukiak zabaltzeaz gain, Europar Batasuna estatu kide berriak batzearekin batera egindako zabalkundeen emaitza ere bada. Hori dela eta, 28 kide izatera iritsi da — kopuru hori 27ra jaitsi da brexit-aren ondoren —, eta beste estatu batzuek ere eskatu dute kide egitea edo datozen urteetan egitea espero dute.
Zortzi herrialde hautagai ofizial daude EBn parte hartzeko, eta hauek dira: Turkia (2004tik), Ipar Mazedonia (2005etik), Montenegro (2010etik), Serbia (2012tik), Albania (2014tik), Bosnia eta Herzegovinarekin, Moldavia eta Ukraina (2022tik) .37 Gainera, Georgia eta Kosovo hautagai potentzialak dira (azken hori NBEren bitarteko administraziopean dagoen arren).
Europako kontaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erresuma Batuak Europar Batasunean jarraitzeari buruzko 2016ko erreferendumaren emaitza analista batzuek interpretatutakoaren arabera, EBk ez zuen jada bere izateko arrazoiaren kontakizun argirik izan. Baina ez da izan Erresuma Batua Europar Batasunetik atera izana — 2017an hasi eta 2020an amaitu zen prozesua — erakundearen etorkizunari buruzko zalantzak sortu dituen gertakari bakarra: Europako migrazio-krisiaren kudeaketak hainbat diskurtsoren erdigunea hartu du, batez ere eskuin muturreko mugimenduek.Gainera, Jürgen Habermas filosofo eta soziologo alemaniarraren iritziz, herritarren eta Europako erakundeen arteko ustezko urruntasuna aldez aurretik hasi zen, Maastrichteko Ituna sinatu ondoren (1992), pixkanaka-pixkanaka, adostasun permisiboa desagertzen ari zela adierazteko
Itsasoz haraindiko herrialdeen eta lurraldeen berezitasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Itsasoz haraindiko herrialdeak eta lurraldeak Europar Batasuneko estatu kideen itsasoz haraindiko dependentziak eta lurraldeak dira, baina, hala ere, ez dira Europar Batasunaren parte. Estatutuak eta EBrekiko harremanak kasuz kasu arautzen dira Europar Batasunaren Tratatuan (EBT). Dituzten autonomia eta prerrogatiba indibidualak ere lotuta dauden herrialdeekin dituzten harremanen araberakoak dira.
USPak lurralde komunitarioaren parte ez diren lurraldeak dira (eskualde ultraperiferikoak ez bezala), baina estatus berezia dute EBrekin, eta horrek aukera ematen die EBn aplikatzen diren abantaila batzuez baliatzeko. Itsasoz haraindiko herrialde eta lurraldeetako herritarrek beren mendeko estatu kideetako nazionalitatea dute (hala ere, zenbait kasutan, bertako herritarrek ez dute estatu horietako herritartasun osoa)
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Paloma Corredor. «Así nació la “Europa de los Quince”». Archivado desde el original el 29 de junio de 2012
- «Países y territorios de ultramar (PTU)». Europa.
- El portal de la UE. «Criterios de adhesión (criterios de Copenhague)».
- Barragán González, Lourdes (2020). «Europa: una unión con historia pero sin relato». Universidad de Sevilla
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Sarmiento, Daniel. (2022). El derecho de la Unión Europea. (Cuarta edición. argitaraldia) ISBN 978-84-1381-460-5. PMC 1347094625. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).
- ↑ Churchill, Winston S., Sir. (2009). La Segunda Guerra Mundial. ISBN 978-84-9734-819-5. PMC 913029167. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).
- ↑ Ahijado Quintillán, Manuel. (2001). La Comunidad Europea del Carbón y del Acero : la Declaración Schuman y el renacimiento de Europa. Ediciones Pirámide ISBN 84-368-1596-3. PMC 48637039. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).
- ↑ Los tratados de Roma en su cincuenta aniversario : perspectivas desde la Asociación Española de Profesores de Derecho Internacional y Relaciones Internacionales. Marcial Pons 2008 ISBN 978-84-9768-517-7. PMC 433934906. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).
- ↑ Six, Jean François. (D.L. 2016). Charles de Foucauld, vida y camino. Palabra ISBN 978-84-9061-486-0. PMC 1022107442. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).
- ↑ Molino, Sergio del. (2022). Un tal González. (Primera edición. argitaraldia) ISBN 978-84-204-6317-9. PMC 1347782425. (Noiz kontsultatua: 2023-04-28).