Dina Vierny

Wikipedia, Entziklopedia askea

 

Dina Vierny
Dina Vierny, 1940, Aristide Maillolek margotua, olio-pintura mihisean, Parisko Maillol Museoa
Bizitza
JaiotzaChisinau, 1919ko urtarrilaren 25a
HerrialdeaErrumaniako Erresuma
 Frantzia
HeriotzaNeuilly-sur-Seine, 2009ko urtarrilaren 20a (89 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Sacha Vierny
Jean Lorquin (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakeduki-editorea, modeloa, arte-merkataria, Frantziako Erresistentziako kidea, arte bildumagilea eta galerista
Jasotako sariak
IMDB: nm0896814 Musicbrainz: 858b2f67-161c-4ba1-bcd8-f7a5c27e463a Discogs: 1517273 Find a Grave: 33193773 Edit the value on Wikidata

Dina Vierny, jaiotzaz Dina Aïbinder (Chisinau, Errumania, 1919ko urtarrilaren 25a - Paris, 2009ko urtarrilaren 20a) errumaniar galeria-jabea, arte-bildumazalea eta museo frantseseko zuzendaria izan zen, eta aurretik artistentzako modelo gisa lan egin zuen. [1]

Aristide Maillol eskultorearen modelo gustukoena eta laguntzailea izan zen artistaren bizitzaren azken hamar urteetan, eta Maillol artistak ondarearen testamentu-egile izendatu zuen. Ondoren, Vierny galerista egin zen eta artea biltzen hasi zen.[1] 1972an Lucien Maillol, artistaren seme bakarra, hil ondoren, Maillolen obraren legatari unibertsala izatera pasatu zen. Hamaika urte geroago, Dina Vierny Fundazioa sortu zuen eta 1995ean Parisko Maillol Museoa ireki zuen.[2]

Dina Viernyk, biltzeko seinale gisa erabiltzen zuen soineko gorriajantzita, Pirinioetako kontrabandista-bide baten bidez Espainiara ihes egiten lagundu zien militante antifaxistei.[1] [3]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urteak (1919-1939)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dina Aïbinder Jacob Aïbinder izeneko piano-jole baten alaba zen. 1889ko abenduaren 9an jaio zen Chisinau herrian, Besarabiako hiriburuan, Errusiako Inperioaren Kokalekuan.[4] Jacob Aïbinder intelektual laikoen judu-errusiar familia batekoa zen. Aitaren lau arreben artean, bat opera-abeslaria izan zen eta beste bik medikuntza-ikasketak egin zituzten. Hamabost urte zituela aitak, armada zaristak espetxeratu zuen Odesako Potemkin izeneko korazatuaren matxinada zela eta. Urte haietan, mugimendu sozialdemokratara atxiki zen. Alaba bakarra, Dina Aïbinder, Lehen Mundu Gerra amaitu eta gutxira jaio zen. Garai hartan, Besarabia Errusiako Inperiotik bananduta zegoen, Moldaviako Errepublika Demokratikoa eratuz, eta Errumaniako Erresumarekin bat egin zuen. Dina Aïbinderrek bere bizitzako lehen urteak igaro zituen bere amaren aldeko aitita-amamekin. Grégoire Zviguilsky aitita tabako-fabrikekin aberastu eta Besarabian erosi zuen etxean. Zviguilsky aitonak 1917ko Iraultzan bere ondasunen zati handi bat galdu bazuen ere, Besarabian eta Moldavian zituen fabrikak gorde ahal izan zituen, Errumanian sartu baitziren.[5]

Parisera ihesi[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1926an, zazpi urte zituela, gurasoekin Parisera joan zen Dina Aïbinder, Iosif Stalinen erregimenetik ihesi.[6] Familia Monge kaleko apartamentu txiki batean jarri zen bizitzen, eta, geroago, horretarako aukera izan zutenean, Peupliers plazako pisu handiago batera joan ziren bizitzera. Jacob Aïbinder aitak ganbera-musikako kontzertuak egiten zituen etxean, eta intelektual frantses eta errusiarren topaleku bihurtu zen. Bilera horietara askotan joaten ziren Antoine de Saint-Exupéry eta Ivan Bounine idazleak.

Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Modelo[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1934. urtean, Dina Aïbinder nerabearen eta Aristide Maillolek egindako estatuen arteko antz fisikoari erreparatu zion bere aitaren laguna zen Claude Dondel arkitektoak. Eskultoreari jakinarazi zion, eta hark gutun bat idatzi zion hauxe esanez: "Andereño, Maillol baten edo Renoir baten antza duzula esan didate. Renoir batekin konformatuko nintzateke". Marly-le-Roi lantegian Maillolek antolatutako festa batean elkar ezagutu ondoren, Dina Aïbinderrek modelo gisa posatzen hastea onartu zuen. Hamabost urte zituen, eta Maillol, hirurogeita hamahiru.[7] Modelo-saioek beren prestakuntza akademikoan eraginik izan ez zezaten, Maillolek ikasmahai bat eraiki zion tailerrean, posatzen ari zen bitartean ikasten jarrai zezan. Dina Aïbinder Maillolen lanaren funtsezko irudi bihurtu zen eta artistak utzia zuen brontzezko eskultura monumentalari berriro heldu zion. Hamar urte iraun zuen lankidetza profesional hori artistaren eta modeloaren arteko adiskidetasun bihurtu zen denborarekin.[8]

  • Dina Viernyk Aristide Maillolen obra batzuetarako posatu zuen
  • Mendia (1937).
    Mendia (1937).
  • Erreka (1938).
    Erreka (1938).
  • Airea (1939).
    Airea (1939).
  • Dina, litografía (1943).
    Dina, litografía (1943).

Bestelako lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lankidearekin batera, Pierre Jamet argazkilaria, Dina Aïbinder, Fronte Popularrean parte hartu zuen Gazteentzako Aterpetxeen mugimenduaren bidez. Beste talde batzuetako kide ere izan zen, hala nola Les Amis de la nature (Naturaren lagunak) edo Les Faucons Rouges (Belatz gorriak), gazte sozialisten erakunde bateko kide. Familiaren pentsamendu sozialdemokratarekin hautsi ondoren, pentsamendu trotskistari atxiki zitzaion. Pierre Jameten bitartez, 1936an Pierre eta Jacques Prevert anaiak ezagutu zituen, Urria antzerki-taldearen sortzaileak, eta kantari lanetan aritu zen.[6] Urte horretan bertan, La Internacional abestuz agertu zen Jean Renoirren Bizitza gurea da filmean, alderdi komunistak finantzatutako propaganda-filma. 1938an, Jean Benoit-Lévyren Altitude 3200 filmean parte hartu zuen, paper txiki batekin, Louis Barrault eta Bernard Blierrekin batera.[9]

1. ezkontza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bigarren Hezkuntzako ikasketak amaitu ondoren, Fisika eta Kimika ikasten hasi zen Sorbonan. 1939an, hogei urte zituela, Sacha Viernyrekin ezkondu zen, Errusiatik erbesteratu zuten aspaldiko ezagun batekin. Sacha Vierny, noizbehinka, André Derain bezalako artista batzuentzako modeloa izan zen. Bigarren Mundu Gerra hasi zenean, mobilizatu egin zuten eta albaitari-ikasketak utzi behar izan zituen. Gerra amaitu ondoren, Dina Viernyrengandik banatuta, zineman lan egitea erabaki zuen eta Nouvelle Vagueko argazki-zuzendari ezaguna bihurtu zen.

Erresistentzia (1940-1944)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Harmonia", Aristide Maillolen azken lana, bukatu gabea, Dina Vierny modelo zela.
Pierre Bonnard-en etxea Le Cannet-en, italiar okupazioko eremua Frantzian, non Dina Viernyk denboraldi bat egin zuen errefuxiatuta.

Bigarren Mundu Gerra piztu ondoren, Frantziako Hirugarren Errepublikako gobernua alderdi komunistako militanteen atzetik hasi zen. Maillolek Banyuls-sur-Merren etxean gerra aurretik jarri zuen gonbidatuen etxean Dina Viernyk Espainiara ihes egiten lagundu zien militante antifaxistei, artistak erakutsi zion ekialdeko Pirinioetako kontrabandista-bide baten bidez.[1] "Didi"-ren soineko gorria, lagundu behar zien pertsonak kafetegi bateko terraza batean biltzeko seinale gisa erabiltzen zuena, 1940an inspirazio-iturri izan zen Maillol "Dina soineko gorriarekin" izeneko erretratua margotzeko.[3]

1.atxiloketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Okupazioan, lehen aldiz atxilotu zuen gendarmeria nazionalak. Maillolek ordaindutako abokatu batek lortu zuen olioaren kontrabandoaren historia bat asmatzea martxa klandestinoa justifikatzeko, baina haren espedientea Gestapori transmititu zitzaion.[10] 1941eko ekainaren 2ko juduen Estatutuan "arraza judutzat" sailkatuta, 1941eko apirilean Vichyko Frantziako Gai Juduen Komisariotza Nagusia abian jarri ondoren, atxilotzeko arriskua zuen Viernyk. 1942ko ekainaren 6an ezarritako 'izar horia' ikurra eramatera behartu ez zezaten, Maillolek konbentzitu egin zuen denboraldi batez Cimiezeko (Niza) Henri Matisseren etxean babes zedin. Harentzat eta baita Pierre Bonnardentzat ere posatu zuen.[10] Eleanor Rooseveltek finantzatutako Fry izeneko Batzordean parte hartu zuen, eta hegoaldean, Lily Pastrérekin koordinatuta, pertsona ospetsuak aberriratzen aritzen zen Marseillatik, intelektual asko errefuxiatu baitziren han.[6]

2. atxiloketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1943aren hasieran, Ekintza ortodoxoaren sare errusiarra erori zen, besteak beste, Dimitri Klépininek sortua. Parisko Grande Chaumière Akademian egindako sarekada batean atxilotu zuen Gestapok.[10] Fry sareak bidalitako dolar batzuk aurkitu zituzten eta diru faltsuarekin trafikatzearen errua egotzi zioten.[11] Hamabi galdeketa egin zizkioten tortura-zentro batean, Foch etorbideko 80. zenbakian, eta, ondoren, Fresnes kartzelan sartu zuten, deportazioaren zain, aitarekin gertatu zen bezala. Aita Drancytik Auschwitzera deportatu zuten 1943ko abenduaren 7an, eta hantxe hil zen urte bereko abenduaren 12an.[10] Sei hilabeteren buruan, 1943ko urrian, erretratu bat zela eta, erregimen naziko eskultore ofiziala zen Arno Brekerren Banyuls-sur-Merrera egindako bidaia aprobetxatu zuen Maillolek berarekin joateko Parisera eskultura baten galdaketa gainbegiratzera. Parisen, Propagandastaffel delakoan lan egiten zuen Werner Langeren laguntzarekin, Vierny askatzea lortu zuen, eta harekin itzuli zen Banyulsera.[11] Overlord operazioa edo Normandiako lehorreratzearen ondoren, Vierny berriz elkartu zen matxinada prestatzen ari ziren lankide komunistekin Parisen, eta abuztuan barrikadetan parte hartu zuen. Geroago, purga garaian, Arno Breker defendatu zuen pertsona bakarretakoa izan zen, eta horretarako Berlinera ere joan zen.[10]

Galerista (1944-1962)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maillolen heriotzaren iragarkia, bi asteko atzerapenarekin Ce Soir-en argitaratua, 1944ko urriaren 11n.

1944an, Aristide Maillol Banyulsen gertatutako trafiko-istripu baten ondorioz hil zen, eta Dina Vierny izendatu zuen testamentu-egile. Lucien Maillol, eskultorearen seme bakarra eta oinordekoa eta aitaren lana kudeatu eta sustatzeko agindu zion. Viernyk bere bizitza osoa lan horri eskaini zion. Dibortziatu ondoren, Jean Lorquinekin ezkondu zen, eta harekin bi seme izan zituen: Olivier, 1949an jaioa, eta Bertrand, 1957an jaioa.

Henri Matisse margolariak gomendatuta, bi galeria ireki zituen. 1947an ireki zuen bat Parisen Saint-Germain-des-Prèsen, Jakobeko 36. zenbakian.[12] Jeanne Bucher galeristak arte-merkatari lanetan lagundu zion. Besteak beste, Maillol, Pablo Picasso eta Henri Matisseren lanak azaldu zituen. Maillolen lana hainbat museotan sustatu zuen, bereziki Estatu Batuetan. Vasili Kandinskiren lanak bildu zituen eta artistaren erakusketak antolatu zituen haren bigarren emazte eta ondasunen administrari zen Nina Kandinskiren laguntzarekin.[12] Fahrelnissa Zeid-en, Serge Poliakoff-en, -Pierre Laurens-en eta CoBrA taldeko pintoreen lanak ere ezagutarazi zituen. 1960ko hamarkadan, Sots Art mugimenduko artista sobietarren lana aurkeztu zuen. Artista horiek Moskun ezagutu zituen, 1959an amaitutako familiaren arrastoari jarraituz egindako bidaia batean.[10] Besteak beste, Ilia Kabakov, Erik Boulatov, Vladimir Yankiliévski, Michel Chémiakine eta Lydia Masterkova.[12]

Dina-Vierny fundazioa (1963-2009)[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1963an, Viernyk André Malraux kultura-ministroari eskatu zion Parisko Tuileria lorategiko eskultura bat zaharberritzeko.[6] Malrauxek bertan, aire zabalean, Maillolen eskultura monumental guztiak jartzea proposatu zion. Viernik Frantziako Errepublikari dohaintzan ematea onartu zuen.[13] 1964an, hamazortzi eskulturak jarri ziren, Viernyk berak kokapena gainbegiratuta, eta Robert Doisneau argazkilaria eszena hilezkor bihurtu zuela.[14] Gertaera horri esker, Maillolen lana berraurkitu ahal izan zen, hura hil eta hogei urtera ahanzturan erori zena. 1967an, Dominique Delouche film zuzendariak Dina chez les rois izeneko film labur bat egin zuen, Arletty aktore frantsesak kontatuta, Tuilerietako Aristide Maillolen lanen instalazioari buruz.[15]

Maillol Museoaren sarrera, Parisko Grenelle rue kaleko 61. zenbakian.
La Métaireko sukaldea, Aristide Maillolen museo-etxea, Banyuls-sur-Merren. Artistak janaria prestatzen zien gonbidatuei. Maillol-Fundazio–Viernyk berritua.

1983an, fundazio bat sortzea erabaki zuen Viernyk, Aristide Maillolen lana jendeari ezagutarazteko.[16] Hurrengo hogeita hamar urteetan, bizi zen eraikineko apartamentuak erosi zituen, banan-banan, mendeko jauregitxo bat, Parisko VII. barrutian kokatua, bertan artistari eskainitako museo bat jartzeko asmoz. Bigarren museo horretan ere Viernyren arte-bilduma dago ikusgai. 1972an, Lucien Maillol hirurogeita hamahiru urte zituela hil zen, ondorengorik gabe, eta ondasun guztiak Dina Viernyri utzi zizkion, Banyuls-sur-Merren Maillolen etxearen gozamena Madmoiselle Wessel maitalearentzat gordeta.[17] Maillol Museoa, Dina-Vierny Fundazioaren jabetzakoa, 1995ean ireki zituen ateak, Dina Viernyk eta Auguste Perret-en ikasle izan zen Pierre Devinoy arkitektoak hamazazpi urtez gorde eta berritzeko egindako lanaren ondoren.[2]

Vierny Parisen, Frantzian, hil zen, laurogeita hamar urte bete baino bost egun lehenago.[18] Bi semeek jarraitu zuten lana: Olivier Lorquin, Maillol Museoko zuzendari, eta Bertrand Lorquin, museo horretako kontserbadore, artearen historialari.

Vierny bilduma[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Postinpresionistak eta surrealistak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bildumak pintore lagun edo ezagunen lanak biltzen ditu nagusiki, hala nola Pierre Bonnard, Henri Matisse, Marcel Duchamp, Raymond Duchamp-Villon, Jacques Villon edo Vasili Kandinski.[10]

Hasierako modernoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dina Viernyk margolari modernoen bilduma bat bildu zuen: Henri Rousseau, André Bauchant, Louis Vivin, Camille Bombois edo Séraphine Louis. Genero horretako bilduma garrantzitsuenetako bat da.[12]

Panpin-bilduma[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dina Viernyk panpina pila bat bildu zituen 1995ean Sotheby's delakoan enkantean jarri zuen arte. Bildumak XIX.mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran Frantzian eta Alemanian egindako panpinak, panpin-etxeak, autoak eta miniaturak biltzen zituen.

Musika-lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Interprete
  • Chants des prisonniers sibériens d'aujourd'hui, 2C 068-96179, Pathé-Marconi, Paris, 1975, biniloa, LP.
Chants Du Goulag berrargitaratua, LDX 274933, Paris, Le Chant du Monde, 1992, CD.
Egile
  • «Cauchemar», O. Guitarkine, O. Kostroff, €. Ος-etik Padkoviéroff, Un couteau pour Madame Müller, Saint Pétersbourg, Enregistrements des Étoiles, 1997.

Dokumentalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Alain Jaubert, Marie José Jaubert, Dina Vierny, une vie pour l'art, Palette production, Paris, 2006, 52 minutu.
  • C. Aventurier, Aristide Maillol-Dina Vierny, un Pygmalion et sa muse, MFP, Paris, 2016, 55 minutu.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d McNay, Michael. (4 de febrero de 2009). «Obituary: Dina Vierny» the Guardian.
  2. ↑ a b Découvrir. 15 de marzo de 2011.
  3. ↑ a b Portrait de Dina. 12 de enero de 2017.
  4. ↑ «Yad Vashem - Jacques Aibinder» db.yadvashem.org.
  5. ↑ (Gaztelaniaz) «Histoire de ma vie | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-01-07).
  6. ↑ a b c d R. Gergorin, « Dina Vierny rejoint Maillol », in Artnet, Paris, 23 janvier 2009 (en ligne).
  7. ↑ Dina Vierny : l’envol d’une muse. 6 de febrero de 2009.
  8. ↑ (Ingelesez) Jiminez, Jill Berk. (2013-10-15). Dictionary of Artists' Models. Routledge ISBN 978-1-135-95921-0. (Noiz kontsultatua: 2024-01-07).
  9. ↑ «Altitude 3200 - Fiche Film - La Cinémathèque française» cinema.encyclopedie.films.bifi.fr.
  10. ↑ a b c d e f g La femme modèle. 1 de junio de 2000.
  11. ↑ a b W. Lange, Les artistes en France sous l'Occupation, p. 158, Rocher, Monaco, mars 2015 ISBN 978-2-268-07649-2.
  12. ↑ a b c d O. Lorquin, « Dina Vierny. Une vie vouée à l'art », Le Télégramme, Morlaix, 10 mars 2008 ISSN 0751-5928 (en ligne).
  13. ↑ «Assemblée nationale : André Malraux» www.assemblee-nationale.fr.
  14. ↑ «Robert Doisneau, sculpteurs et sculptures | Musée Rodin» www.musee-rodin.fr.
  15. ↑ DINA CHEZ LES ROIS (1966). .
  16. ↑ «FONDATION DINA VIERNY (PARIS 7) Chiffre d'affaires, résultat, bilans sur SOCIETE.COM - 333557163» www.societe.com.
  17. ↑ L'héritier du sculpteur Maillol revient sur une vente d'oeuvres "détournées". 21 de diciembre de 2013.
  18. ↑ Dina Vierny, Artist’s Muse, Dies at 89. .

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Alain Jaubert, Histoire de ma vie, coll. Témoins de l'art, Gallimard, Paris, 2009, 238 p. ISBN 978-2-07-078201-7 .
  • Francis Briest, De la collection Dina Vierny: vente 2456, Paris, Rond point des Champs Elysées., Artcurial, Paris.
  • Werner Lange, Les artistes en France sous l'Occupation: Van Dongen, Picasso, Utrillo, Maillol, Vlaminck?, Publicions du Rocher, Monaco, 2015, ISBN 9782268080543 .

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Dina_Vierny&oldid=9556638"(e)tik eskuratuta