Txirri, Mirri eta Txiribiton

Txirri, Mirri eta Txiribiton
Txirri, Mirri eta Txiribiton 2013an. Ezkerretik eskuinera: Kattalin Ansorena (Mirri), Juanma Zaldua (Txiribiton) eta Fernando Ruiz (Txirri).
Datuak
Jatorria	Donostia (Gipuzkoa)
Urteak	1972 - gaur egun
Webgunea	www.txirrimirrietatxiribiton.com
Taldekideak
Fernando Ruiz Kattalin Ansorena Juanma Zaldua

Txirri, Mirri eta Txiribiton euskaraz aritzeko sortu zen lehenengo pailazo taldea da eta, gaur egun, beren urte askotako jardunarengatik eta telebistan izandako ibilbidearengatik oso ezagunak dira.

Pailazoak

Gaur egun taldea osatzen duten pailazoak honako hauek dira:

• Txirri (Fernando Ruiz, Donostia, Gipuzkoa, 1980)
• Mirri (Kattalin Ansorena, Donostia, Gipuzkoa, 1986)
• Txiribiton (Juanma Zaldua, Tolosa, Gipuzkoa, 1966)

Taldekide zaharrak

40 urteko jardunaren ondoren, 2013an antzezle gazteei txanda eman zieten pailazoak honako hauek dira:

• Txirri (Xabier Otaegi, Donostia, Gipuzkoa, 1952)
• Mirri (Jose Ignazio Ansorena, Piter, Donostia, Gipuzkoa, 1953)
• Txiribiton (Txema Vitoria, Bilbo, Bizkaia, 1943)

Pertsonaiak

Hiru pailazoak xelebreak dira dudarik gabe, baina bakoitzaren nortasuna ondo definituta dago. Txirri jakintsua, dotorea, eta azkarra. Mirri bihurri hutsa, inbidiatsua eta zirikatzailea. Harroxkoa gainera. Txiribiton, aldiz, ogi pusketa gozoa, samurra eta adiskide leiala. Hirurak beti elkarri zirika eta elkarrengandik urrutiratu ezinik. Horixe da beren arrakastaren iturburua: hirurak elkartzen dituen adiskidetasuna.

Ibilbidea

1972ko martxoaren 25ean egin zuten lehen emanaldia Donostiako Kresala elkartean. Garai hartan umeentzat euskarazko ikuskizunik ez zegoen eta hutsune hori betetzeko asmoz hasi ziren pailazo lanetan.

Hasieran, Kixki ta Mixki ta Kaxkamelon taldea ziren, eta Txema Vitoriaren ordez Andoni Ezeizak (Kaxkamelon) parte hartzen zuen hirukotean, Xabier Otaegirekin (Kixki) eta Jose Ignazio Ansorenarekin (Mixki) batera.

Pako Etxebeste apaizgaiaren laguntzaz hasi ziren haurrak gozatzen jartzeko langintzan, pailazo lanetan. Estreinako emanaldi hartatik, berehala hasi ziren besteetarako eskaerak eta Euskal Herriko ia bazter guztietan barna ibili ziren hiru pailazoak lehendabiziko hamahiru urte hartan, telebista sortu bitartean. Orduan eta gero ere, beti, euskaraz jardun eta kalitate oneko emankizunak egitea izan da euren asmo eta helburua.

1972tik 1984ra herriz-herri ibiltzeaz gain haurren kantuz osatutako lehendabiziko diskoak (1976an Herri Gogoan egin zuten Kixki ta Mixki ta Kaxkamelon izenekoa, eta 1982an IZn Trikitraka Trikitron) grabatu zituzten, bai eta zenbait ipuin argitara eman ere. 1975ean, saioetarako bidaietan polizien kontroletan sarri zituzten arazoak errazago gainditzeko asmoz, pailazo profesionalen baimena ere atera zuten, Donostiako La Perla diskotekan azterketa eginda, garai hartan beharrezko baitzen Sindikatu Bertikaleko profesional txartela.

1984ean sortu zitzaien telebista egiteko aukera. Don Don Kikilikon zuen izena lehendabiziko urteetan egin zuten saioak. Haur jolasak, umeen arteko lehiaketa, eta pailazoen festa jendaurrean, pailazoen abenturak ametsetako tokietan, eta kantuak horiexek ziren saio haren osagai nagusiak. Orduantxe bihurtu ziren ezagun Euskal Herriko etxe guztietan puntuak esateko "puxtarri" hitza, "Tortolika" hegazkina, "Amona Martxelon"...

Telebistan hastearekin batera aldatu zituzten izenak ere. Txema Vitoriak hartu zuen Andoni Ezeizaren tokia, eta hala, Txirri, Mirri eta Txiribiton bihurtu ziren.

Lau urtez, 1988 arte aritu ziren Don Don Kikilikon egiten. Orduan telebistarako Funtzioa, helduen umore saioa egiteari ekin zioten hiru urtez, ostiral iluntzetan eta zuzenean. Herriz herri ikuskizunak eskaintzen hasi ziren, garai batean egin zuten bezalaxe (Pantera Beltza, Patxistein Doktorea, Xaguxarroski Kontea, Melokotonio eta Olinpiadak, Barre egin...).

Txanpa hartan, telebistak emandako ospeari esker, egitura handiko jaialdiak antolatu zituzten eta beraiekin Euskal Herri osoa hainbat aldiz zeharkatu zuten. Agian handiena, Gasteizko Araba Arenan (gaur egun Buesa Arena deitua) 1997ko abenduaren 18an egin zutena: egun bakar batean, goiz eta arratsaldeko funtzioetan, 8.000 haur baino gehiagoren aurrean aurkeztu zuten saioa.

1990eko uztailaren 15ean ere, Donostiako Belodromoan, jaialdi erraldoia antolatu zuten, adiskide zuten Joxe Miel Zumalabek eta Egunkaria Sortzen taldeak eskatuta, Euskaldunon Egunkariaren alde. Ia 15.000 mila ikusle bildu ziren. Jaialdi hartarako egokitu zuten Zapi zuria euren abesti famatua, Egunkaria aurrera bihurtuta. Hark eman zion abiada Euskaldunon Egunkariaren egitasmoari, gaur egun Berria denari.

1993an berriz ere telebistako programak grabatzeari ekin zioten. Behin baina gehiagotan, Xabier eta Piterren seme-alabek (Mikel Otaegi, Patrizia, Kattalin eta Peru Ansorena) pailazoen haurtzaroko irudiak antzeztu izan zituzten. Pailazo diskoaren azalean, esaterako, Mikel, Kattalin eta Patrizia ageri dira.

Txirri, Mirri eta Txiribiton zaharrak, 2008.

Milurtekoa amaitzeko Barrebusa telebista saioarekin jarraitu zuten telebistan (1999 eta 2001 artean). Berrikuntza ugari ekarri zituen programa izan zen. Esanguratsuena, programak herri ezberdinetako antzokietan grabatu izana da, ETBko platoan grabatuz ezin baitziren herri ezberdinetara hurbildu.

2001-2002 ikasturtean izan zen Txirri, Mirri eta Txiribitonen 30. urteurrena. Disko berriaren izena hartuta, telebistako saioa ere Altza, Porru! izan zen. Ondorengo urteetan pailazoen telebistako etsai izango zen Kakusai, lehen aldiz, denboraldi hartan agertu zen.

Telebistako lanetan haien lantaldeetan hasi ziren gaur egun hedabideen profesional famatu diren asko: Andoni Egaña, Jaime Otamendi, Karlos Zabala eta Eneko Olasagasti, Kike Amonarriz... Bai eta musikari maila handikoak aritu ere: Karlos Giménez, Aitor Amezaga, Iñaki Salvador, Joserra Senperena, Michel Ducau... Aktoreen artean, berriz, aipagarri dira Mikel Garmendia, Kontxu Odriozola, Jose Ramon Soroiz, Elena Irureta, Aitzpea Goenaga, Joseba Apaolaza, Ainere Tolosa...

2002 amaieratik 2010 arte, Trikitraka Trikitron programarekin aritu dira lanean. Urtero aldaketa txikiak sartu zituzten, hobetzen jarraitzeko asmoarekin.

Programa egiteko pertsonaia askoren laguntza izan zuten: Moro katua, Kakusai, Kakusina, Graxiana sorgina, Juanita detektibea, Elvi sabeliztuna, Txan magoa, Marsel magoa, Maitane, Pepitto, Matixa, bai eta belaunaldi berria osatu zuten Txirri, Mirri eta Txiribiton Junior ere.

2005ean, Pailazokeriak marrazki bizidunetako filma estreinatu zen zinema aretoetan.

2007an, taldearen sorreraren hogeita hamabost urte betetzen zirelarik, sona handiko hainbat sari jaso zituzten: Sabino Arana Fundazioak emandakoa, SGAEk eskainitako Urrezko Maximinoa, eta Espainiako "Academia de las Ciencias y las Artes de la Televisión" delakoak emandakoa baita ere.

2011ean ekin zioten euren telebistako azken asmoari, Sagarra da Apple, non ingelesa ikastearen inguruan jostatzen ziren.

Belaunaldi aldaketa

Txirri, Mirri eta Txiribiton, 2012an.

2003-2004 denboraldian pailazo gazteen taldea martxan jarri zen, hasieran Txirri, Mirri eta Txiribiton Junior bezala ezagutarazi zirelarik. Ikuskizuna herriz-herri eramateaz gain, askotan izan ziren Euskal Telebistan Txirri, Mirri eta Txiribitonekin.

2012 urtean, Txirri, Mirri eta Txiribiton zahar eta berriek, Euskadiko Orkestra Sinfonikoarekin batera 40 urteko algara  emankizunaren jira abiatu zuten Euskal Herriko hiriburuetan, euren sorrerako berrogeigarren urteurrena ospatzeko, arrakasta handiz.

2012-2013 urteen arteko Gabonetan aktore zaharren agurra antzeztu zuten Agur barrez ikuskizunaz. Hogeita hamar-bat saio egin zituzten, bertan antzezten zutelarik aktore gazteei euskal barrea pizturik mantentzeko lekukoa pasatzen zietela.

Harrez geroztik, taldeak, gazteturik eta berriturik, hiru ikuskizun jarri ditu martxan: Terapia, Txirri, Mirri eta Txiribiton dantzan eta Txutxupe.

Diskografia

• Kixki ta Mixki ta Kaxkamelon (1976, Herri Gogoa)
• Trikitraka Trikitron (1982, IZ)
• Tortolika (1985, IZ)
• Ormatxulo (1986, IZ)
• Zirt-Zart (1987, IZ)
• Xelebrekeriak (1988, IZ)
• Funtzioa (1989, IZ)
• Eguberri on! (1990, IZ)
• Atzo Ttun-Ttun (1991, IZ)
• Kinkirrinera (1992, IZ)
• Jolasean, ze arraio! (1993, IZ)
• Allakuidaos (1994, IZ)
• Pailazo (1995, IZ)
• Gure abestiak (1996, IZ)
• Barre egin (1998, IZ)
• Han Urruñan etxe pospola (1998, IZ)
• Txirri, Mirri, Txiribiton eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoa (1999, IZ)
• Altza, Porru! (2001, Elkar)
• Altza, Pelipe! (2004, Elkar)
• Sudur gorria (2007, Elkar)
• Petiri danbolin (2009, Puxtarri)
• Txutxupe (2009, Expressive Betizu)
• Poxpoliña haurtxo denok elkarturik (2011, Puxtarri)

DVD eta bideoak

• Patxistein doktorea (1991, IK-105)
• Melokotonio eta olinpiadak (1992, IK-106)
• Allakuidaos (1994, IK-100)
• Klikla, telebista (1994, IK-100)
• Xaguxarroski Kontea (1996, IK-103)
• Pantera beltza (1997, IK-104)
• Barre egin (1998, IK-107)
• Altza, Porru! (2002, EITB)
• Trikitraka Trikitron 1 (2003, EITB)
• Trikitraka Trikitron 2 (2004, EITB)
• Trikitraka Trikitron 3 (2004, EITB)
• Trikitraka Trikitron 4 (2005, EITB)
• Trikitraka Trikitron 5 (2005, EITB)
• Trikitraka Trikitron 6 (2006, EITB)
• Trikitraka Trikitron 7 (2006, EITB)
• Trikitraka Trikitron 8 (2006, EITB)
• Trikitraka Trikitron 9 (2006, EITB)
• Pailazokeriak, Pelikula (2006, Elkar)
• Trikitraka Trikitron 10 (2007, EITB)
• Trikitraka Trikitron 11 (2007, EITB)
• Trikitraka Trikitron 12 (2007, EITB)
• Trikitraka Trikitron 13 (2007, EITB)
• Trikitraka Trikitron 14 (2008, EITB)
• Trikitraka Trikitron 15 (2008, EITB)
• Trikitraka Trikitron 16 (2008, EITB)
• Triki-oke - Pailazoen karaokea (2008, EITB)
• Trikitraka Trikitron 17 (2009, EITB)
• Trikitraka Trikitron 18 (2009, EITB)
• Terapia (2015)
• Txutxupe (2016)

Bestelakoak

• Barrezka (txiste bilduma, 1984, Gordailu)
• Ipurbeltz 105, 106, 107, 108 eta 109 atalak (komikia, 1986)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton Afrikan (liburua, 1987, Kea)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton sendagilearen etxean (liburua, 1987, Kea)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton ilargian (liburua, 1987, Kea)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton oporretan (liburua, 1992, Elkar)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton Afrikan (liburua, 1992, Elkar)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton Herriko festetan (liburua, 1994, Elkar)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton igeltsero (liburua, 1994, Elkar)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton eskolan (liburua, 1994, Elkar)
• Zubiko zirkoa (komikia, 1997, Ibaizabal)
• Sir Endikaren eskopeta (komikia, 1998, Ibaizabal)
• Alima polita (liburua, 2000, Alberdania)
• Mendian (liburua, 2000, Alberdania)
• Gurekin Hegan (CD-ROM, 2003, Elkar)
• Muu...sutsuak! 1 (CD, 2003, EITB)
• Muu...sutsuak! 2 (CD, 2004, EITB)
• Muu...sutsuak! (DVD, 2004, EITB)
• Margotu zure pailazoak 1 (margotzeko, 2005, Ttarttalo)
• Margotu zure pailazoak 2 (margotzeko, 2005, Ttarttalo)
• Margotu gure pailazokeriak 1 (margotzeko, 2005, Ttarttalo)
• Margotu gure pailazokeriak 2 (margotzeko, 2005, Ttarttalo)
• Gure pailazoen puzzleak 1 (puzzleak, 2005, Ttarttalo)
• Gure pailazoen puzzleak 2 (puzzleak, 2005, Ttarttalo)
• Gure pailazoen puzzleak 3 (puzzleak, 2008, Ttarttalo)
• Pinttoren puzzleak (puzzleak, 2008, Ttarttalo)
• Irakurri eta margotu gure palazoekin (2008, Ttarttalo)
• Pintto uretara (margotzeko, 2008, Ttarttalo)
• Zuri zorionak (ipuina, 2008, Ttarttalo)
• Jolasean, ze arraio! (ipuina, 2008, Ttarttalo)
• Pintto. Txirri, Mirri eta Txiribitonekin (ipuina, 2008, Ttarttalo)
• Pintto. Txakur guztiak (ipuina, 2008, Ttarttalo)
• Txirri, Mirri Eta Txiribiton Olentzeroren Laguntzaile (ipuina, 2011, ETB liburuak)
• Hiru txerritxoak eta Txirri, Mirri eta Txiribiton (ipuina, 2011, ETB liburuak)
• Txanogorritxo eta Txirri Mirri eta Txiribiton (ipuina, 2011, ETB liburuak)
• Hamelingo txistularia eta Txirri, Mirri eta Txiribiton (ipuina, 2012, ETB liburuak)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton, Aladino eta kriseilu magikoa (ipuina, 2012, ETB liburuak)

Atzerkietan grabatutako saioak

• Don don kikilikon (1984 - 1988, EITB)
• Funtzioa (1989 - 1991, EITB)
• Txirri, Mirri eta Txiribiton (1993 - 1995, EITB)
• BarreBusa (1999 - 2001, EITB)
• Altza, Porru! (2001 - 2002, EITB)
• Trikitraka Trikitron (2002 - 2010, EITB)

Sariak

• EITBren Iparragirre Sari Berezia (2005)
• Sabino Arana Saria (2006)
• Euskadiko Arte Eszenikoen Max Saria (2007)
• Telebistako Akademiaren Autonomi Haur Programa Onenaren Saria (2007)
• Merezimenduzko Argia Saria eman zitzaien beren ibilbideagatik (2010)

Kanpo loturak

• (Euskaraz) Txirri, Mirri eta Txiribitonen webgune ofiziala.
• (Euskaraz) Trikitraka Trikitronen azken ikuskizunak hemen ikusi