Urtarrilaren 6
Urtarrilen 6a gregoriotar egutegiaren urteko seigarren eguna da. 359 egun falta dira urtea amaitzeko, 360 egun bisurteetan.
Jaiotzak
Heriotzak
Gertaerak 
Egutegia 
Izendegia Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1978 - Kalez jantzitako guardia zibil batek Gernikako taberna batean Manuel Varela Reyes balaz zauritu zuen.
- 1979 - ETAk, Antonio Ramirez Gallardo goardia zibila eta bere neskalaguna erail zituen Beasainen.
- 1985 - 1985eko urtarrileko Europako hotzaldian jazo zen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1492 - Errege-erregina Katolikoek, Granada konkistatuta, Errekonkistari amaiera eman zioten.
- 1540 - Henrike VIII.a Ingalaterrakoa laugarrenez ezkondu zen, Cleves-eko Anne-rekin.
- 1912 - Estatu Batuek Mexiko Berriaren sarrera onartu zuten, hori dela Mexiko Berria AEBetako 47. estatua bihurtu zen.
- 1929 - Marine estatubatuarrek Nikaragua inbaditu zuten.
- 1985 - 1985eko urtarrileko Europako hotzaldian jazo zen.
- 2000 - Ordesa eta Perdidoko Parke Nazionaleko paraje batean azken bukardoa hilik topatu zuten.
- 2005 - 2005eko urakan denboraldia amaitutzat eman zen Zeta ekaitz tropikalak indarra galtzean. 2005.ean inoiz egondako ekaitz eta urakan kopururik handiena izan eta gero.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1899 - Txanton Piperri, euskaraz idatziriko lehenbiziko opera, Buenaventura Zapirainen musika eta Toribio Altzagaren libretoa dituena, Donostiako Zentro Katolikoan estreinatu zen.
- 1980ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Xabier Amurizak irabazi zuen. Bere lehenengo txapela izan zen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1948 - John Huston estatubatuar zinema zuzendariaren The Treasure of the Sierra Madre filma estreinatu zen.
- 1994 - Galicia Hoxe galizierazko egunkaria kaleratu zuten lehen aldiz.
- 1998 - Lucia Etxebarria idazleak Nadal Saria eskuratu zuen Beatriz y los cuerpos celestes eleberriarengatik.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1838 - Samuel Morsek telegrafo elektrikoa lehen aldiz erakutsi zuen.
- 2000 - Ordesa eta Perdidoko Parke Nazionaleko paraje batean azken bukardoa hilik topatu zuten.
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 2007 - Unai Etxepare Elizegi mendizale lesakarra Anayet mendia jaisten ari zenean hil zen.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1568 - Henrike Ezponda, zuberoar legegizona eta historiagilea (h. 1643).
- 1641 - Manuel Joaquín Álvarez de Toledo, Oropesako kondea, nafar noble eta politikaria (h. 1707).
- 1685 - Manuel Montiano, bizkaitar jeneral eta politikaria (h. 1762).
- 1801 - Louis-Édouard Cestac, lapurtar apaiza, Servantes de Marie ordena sortu zuena (h. 1868).
- 1847 - Ricardo Zamacois, bizkaitar aktore eta zarzuela abeslaria (h. 1888).
- 1875 - Manuel Aranatz, bizkaitar kazetari eta idazlea, Habanan (h. 1925).
- 1877 - Enrique Herrero Ducloux, Argentinan bizi izandako nafar kimikaria (h. 1962).
- 1892 - Jesus Agirregabiria, gipuzkoar tenorra (j. 1975).
- 1898 - Adoración Cuadra de Miguel, nafar ehunurtekodun emakumezkoa (h. 2004).
- 1905 -
- Baltasar Albeniz, gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (h. 1978).
- Javier Arana, euskal kirolaria (h. 1975).
- 1931 - Jesus Alberdi, Egileor, gipuzkoar bertsolaria (h. 2008).
- 1933 - Jesús Galdeano, nafar txirrindularia (h. 2017).
- 1935 - Federico Bilbao, bizkaitar futbolaria eta poeta.
- 1936 - Ramón Baglietto, gipuzkoar politikaria (h. 1980).
- 1940 - Rafael Mendizabal, donostiar antzerkigile eta negozio-gizona (h. 2009).
- 1942 - Benito Lertxundi, euskal abeslaria eta kantautorea.
- 1946 -
- Anton Arieta, Arieta II.a, bizkaitar futbolari ohia.
- Javier Pagola, nafar kazetari eta idazlea, Manilan (h. 2020).
- 1948 -
- Pedro Lavín, bizkaitar futbolari ohia.
- Javier Tejada, nafar fisikaria, mekanika kuantikoan aditua.
- 1952 - Jesús María Cizaurre, nafar apaiz agustindar errekoletoa, Cametáko apezpikua.
- 1955 - Manuel Zamarreño Villoria, Euskadiko Alderdi Popularreko gipuzkoar politikaria (h. 1998).
- 1958 - Unai Parot, ETAkide ohia, bere izena daraman Parot doktrinagatik ezaguna, Aljerren.
- 1961 - Txema Lumbreras, nafar futbolari ohia.
- 1962 - Lucía Lahoz Gutiérrez, arabar arte-historialaria.
- 1966 - Jesús María Cormán, gipuzkoar margolari eta idazlea.
- 1968 - Reyes Moleres, bizkaitar aktorea.
- 1972 - Javier Maroto, Euskadiko Alderdi Popularreko politikaria, Gasteizko alkate ohia.
- 1978 - Pépito Elhorga, lapurtar errugbilari ohia.
- 1983 - La Basu, bizkaitar rap abeslaria.
- 1984 - Oihana Bartra, bizkaitar bertsolaria.
- 1990 - Josune Ilundain, nafar sortzailea, ekintzailea eta idazlea.
- 1998 -
- Izaro Lestayo, gipuzkoar traineru-patroia.
- Iñigo Vicente, bizkaitar futbolaria.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1256 - Gertrudis Helftakoa, Gertrudis Handia, alemaniar lekaimea eta mistika idazlea.
- 1275 - Ramon Penyafortekoa, kataluniar erlijio-gizona.
- 1367 - Rikardo II.a Ingalaterrakoa, Ingalaterrako erregea (h. 1400).
- 1412 - Joana Arc-ekoa, frantziar militarra eta saindua (h. 1431).
- 1493 - Olaus Petri, Suediako elizgizon protestantea eta itzultzailea (h. 1552).
- 1500 - Joan Avilakoa, espainiar erlijio gizona (h. 1569).
- 1585 - Claude Favre de Vaugelas, Frantses Akademiako kidea (h. 1650).
- 1587 - Olivares konde-dukea, espainiar noble eta politikaria (h. 1645).
- 1745 - Jacques-Etienne Montgolfier, frantziar industriagizon eta asmatzailea, bere anai Joseph-Michelekin batera baloi aerostatikoaren sortzaileetako bat (h. 1799).
- 1775 - Auguste Jean Ameil, Frantziako Iraultza eta hango inperio garaian borrokatu zuen frantziar militarra (h. 1822).
- 1795 - Anselme Payen, frantziar kimikaria (h. 1871).
- 1802 - Ion Heliade Rădulescu, errumaniar idazlea eta politikaria (h. 1872).
- 1822 - Heinrich Schliemann, alemaniar aberatsa eta arkeologoa (h. 1890).
- 1832 - Gustave Doré, frantziar marrazkigilea (h. 1883).
- 1838 - Max Bruch, alemaniar konpositore erromantiko, irakasle eta orkestra zuzendaria (h. 1920).
- 1848 - Khristo Botev, bulgariar idazlea (h. 1876).
- 1850 - Eduard Bernstein, alemaniar teorilari sozialista (h. 1932).
- 1861 - Victor Horta, belgikar arkitekto eta diseinatzailea (h. 1947).
- 1865 - Nikolai Marr, georgiar hizkuntzalari, arkeologo eta etnografoa (h. 1934).
- 1868 - Vittorio Monti, italiar musikagilea, biolin jolea eta orkestra zuzendaria (h. 1922).
- 1870 - Gustav Bauer, Alemaniako kantzilerra (h. 1944).
- 1872 - Alexander Nikolaievitx Scriabin, errusiar pianista eta musikagilea (h. 1915).
- 1876 - Léon Bérard, frantziar abokatu eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (h. 1960).
- 1878 - Carl Sandburg, estatubatuar poeta, historialaria, eleberrigilea eta folklorista (h. 1967).
- 1881 - Nina M. Davies, britainiar marrazkilaria eta egiptologoa (h. 1965).
- 1883 - Kahlil Gibran, libanoar poeta, margolari, elaberrigile eta entsegugilea (h. 1931).
- 1884 - Gregor Mendel, austriar abade eta zientzialaria (j. 1822).
- 1903 - Maurice Abravanel, estatubatuar orkestra-zuzendaria (h. 1993).
- 1912 - Celso Emilio Ferreiro, galiziar idazlea (h. 1979).
- 1913 -
- Edward Gierek, poloniar politikari komunista (h. 2001).
- Loretta Young, estatubatuar aktorea (h. 2000).
- 1915 - Liisi Oterma, finlandiar astronomoa, Finlandian astronomiako doktoretza lortu zuen lehen emakumezkoa (h. 2001).
- 1916 - Màrius Cabré i Esteve, kataluniar toreatzaile eta antzezlea (h. 1990).
- 1920 -
- Jean-Robert Ipoustéguy, frantziar pintore eta eskultorea (h. 2006).
- Sun Myung Moon, Batasunaren Elizaren korear sortzailea (h. 2012).
- 1923 - Norman Kirk, Zeelanda Berriko 29. lehen ministroa (h. 1974).
- 1929 - Babrak Karmal, Afganistango presidentea (h. 1996).
- 1931 - E. L. Doctorow, estatubatuar eleberrigilea (h. 2015).
- 1936 -
- Antonio López García, espainiar eskultorea eta margolari hiperrealista.
- Alejandro Maldonado Aguirre, Guatemalako presidentea.
- Julio María Sanguinetti, Uruguaiko presidentea.
- 1937 - Paolo Conte, italiar kantautore, abeslari eta musikagilea.
- 1938 - Adriano Celentano, italiar abeslaria, aktorea eta zinema zuzendaria.
- 1939 - Jesús Muñecas, espainiar polizia ohia, guardia zibileko kapitaina izandakoa.
- 1942 - Rosa María Mateo, espainiar kazetari eta telebistako albistegi aurkezlea.
- 1943 - Osvaldo Soriano, argentinar idazlea eta kazetaria (h. 1997).
- 1944 - Alan Stivell, bretainiar musikaria.
- 1945 - Barry John, galestar errugbilari ohia, inoizko galestar errugbilari hoberenetakoa.
- 1946 - Syd Barrett, ingeles abeslari, egile abeslari eta musikaria, Pink Floyd taldeko kide sortzailea (h. 2006).
- 1953 - Malcolm Young, Angus Youngen anaia da eta AC/DC musika taldearen sortzailea (h. 2017).
- 1954 - Anthony Minghella, britainiar zinema zuzendaria eta idazlea (h. 2008).
- 1955 - Rowan Atkinson, britainiar aktorea, idazlea eta komikoa.
- 1960 - Nigella Lawson, ingeles kazetari, telebistako aurkezle eta sukaldaritza liburuen idazlea.
- 1968 -
- Claudia Grigorescu, florete modalitateko errumaniar eskrimalaria.
- John Singleton, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2019).
- 1972 - Nek, italiar abeslaria.
- 1981 - Rinko Kikuchi, japoniar aktorea.
- 1982 - Eddie Redmayne, ingeles aktorea.
- 1986 - Irina Shayk, errusiar modeloa.
- 1989 - Sergio León, espainiar futbolaria.
- 1996 - Miki Nuñez, kataluniar abeslaria.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1083 - Antso Gartzez Iruñekoa, Uncastillo eta Zangozako jauna.
- 1827 - Frantzisko Ramon Egia, bizkaitar politikaria eta militarra, Madrilen (j. 1750).
- 1924 - Mañex Zubiat, baxenafar bertsolaria (j. 1848).
- 1958 - Marcelino Lardizabal, gipuzkoar misiolaria, Burgosen (j. 1879).
- 1983 - Juan Inazio Goikoetxea Gaztelu, gipuzkoar elizgizona eta euskal idazlea (j. 1908).
- 1995 - Agustin Gainza, Piru Gainza, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (j. 1922).
- 2008 - Fernando Beorlegi, nafar margolaria (j. 1928)
- 2013 - Jon Ander Lopez Maquiera, bizkaitar futbolaria (j. 1976).
- 2014 - Kepa Bereziartua, ezker abertzaleko alderdiaren lehendakaria.
- 2015 - Didier Rouget, Parisen jaio eta Uztaritzen bizi izandako ezkertiar abokatua (j. 1952).
- 2017 -
- Hiazinto Fernandorena, euskal irakasle, itzultzaile, euskaltzain urgazle eta euskaltzalea (j. 1930).
- Joseba Andoni Leizaola, gipuzkoar politikari jeltzalea eta Eusko Legebiltzarreko mahaiburua (j. 1931).
- 2018 - Ricardo Zierbide, nafar hizkuntzalari eta filologoa (j. 1936).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1224 - Yusuf al-Mustansir, almohadeen bostgarren kalifa.
- 1536 - Baldassare Peruzzi, Pizkundeko italiar margolari eta arkitektoa (j. 1481).
- 1541 - Bernard van Orley, Pizkundeko flandestar margolaria (j. c. 1487).
- 1598 - Teodoro I.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (j. 1557).
- 1617 - Dorotea Danimarkakoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa (j. 1546).
- 1693 - Mehmed IV.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1642).
- 1725 - Chikamatsu Monzaemon, japoniar antzerkigilea (j. 1653).
- 1829 -
- Josef Dobrovský, bohemiar jatorriko jesuita, filosofo eta literatura historialaria (j. 1753).
- Amalia Holst, alemaniar idazle, intelektual eta feminista (j. 1758).
- 1831 - Rodolphe Kreutzer, frantziar musikagilea eta biolinista (j. 1766).
- 1840 - Frances Burney, ingeles eleberrigile satiriko, egunkarietako idazle eta antzerkigilea (j. 1752).
- 1852 - Louis Braille, behatzen bidez irakurtzeko Braille sistemaren frantziar asmatzailea (h. 1809).
- 1882 - Richard Henry Dana, estatubatuar abokatu, politikari eta idazlea (j. 1815).
- 1884 - Gregor Mendel, austriar abade eta zientzialaria (j. 1822).
- 1885 - Peter Christen Asbjørnsen, norvegiar idazlea (j. 1812).
- 1918 - Georg Cantor, alemaniar matematikaria (j. 1845).
- 1919 - Theodore Roosevelt, AEBetako 26. presidentea (j. 1858).
- 1929 - Elizabeth Bisland, estatubatuar kazetari eta idazlea (j. 1861).
- 1942 - Henri de Baillet-Latour, belgikar aristokrata, Nazioarteko Batzorde Olinpikoko hirugarren presidentea (j. 1876).
- 1943 - Alice May Douglas, estatubatuar idazle, poeta eta argitaratzailea (j. 1865).
- 1945 -
- Edith Frank, judu alemaniar errefuxiatua, Otto Franken emaztea eta Margot Frank eta Anne Franken ama (j. 1900).
- Josefa Llanes Escoda, lider zibiko eta gizarte langilea, emakumeen sufragioaren defendatzaile eta Bigarren Mundu Gerrako Filipinetako heroina (j. 1898).
- 1949 - Victor Fleming, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1889).
- 1963 - Frank Tuttle, estatubatuar zinemagilea (j. 1892).
- 1974 - David Alfaro Siqueiros, mexikar pintorea (j. 1896).
- 1976 - Óscar Esplá, espainiar musikagilea (j. 1886).
- 1981 -
- Archibald Joseph Cronin, ingeles eleberrigilea (j. 1896).
- Antonio Suárez, espainiar txirrindularia (j. 1932).
- 1989 - Edmund Leach, britainiar antropologoa (j. 1910).
- 1990 - Pavel Alekseievitx Txerenkov, errusiar fisikaria, Txerenkov erradiazioaren aurkizailea eta 1958ko Fisikako Nobel Saria (j. 1904).
- 1993 -
- Dizzy Gillespie, estatubatuar jazz musikaria, "bebop" eta jazz modernoaren bultzatzaile nagusietako bat (j. 1917).
- Rudolf Nureiev, errusiar dantzaria eta koreografoa (j. 1938).
- 1995 - Joe Slovo, hegoafrikar politikaria eta Apartheidaren aurkako borrokalaria (j. 1926).
- 1997 - Teiichi Matsumaru, japoniar futbolaria (j. 1909).
- 1998 - Georgi Sviridov, errusiar musikagilea (j. 1915).
- 1999 - Michel Petrucciani, frantziar jazz-pianista, musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. 1962).
- 2006 - Ramona Komandantea edo Comandante Ramona, EZLNren ordezkarietako bat (j.1959).
- 2009 - Ron Asheton, The Stooges taldeko gitarra-jotzailearen gorpua aurkitu zuten. Egia esan, egun batzuk lehenago hila zegoen (j. 1948).
- 2014 - Marina Ginestà, Bigarren Errepublikako eta Espainiako Gerra Zibileko militante komunista (j. 1919).
- 2017 -
- Octavio Lepage, Venezuelako presidentea (j. 1923).
- Ricardo Piglia, argentinar idazle eta literatura-kritikaria (j. 1941).
- 2019 - Johan Claassen, hegoafrikar errugbilaria (j. 1929).
- 2020 - Sergio Fernández Cárdenas, mexikar saiakera-egilea, eleberrigilea eta antzerkigilea (j. 1926).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Kristauentzat Epifania edo Jaunaren Agerkundea (Erregeen eguna): Hego Euskal Herrian haurrei opariak, jostailuak eta opilak ematen zaizkie.
- Sehaska egutegiko izendegia: Agerne/Agerkunde/Agerpena eta Izar/Izarne.
Jaieguna ospatzen da ondoko herrietan:
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||